Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το όντως όν στην ποίηση του Ρίτσου
14/12/2021, 10:37 μμ

Το όντως όν στην ποίηση του Ρίτσου

Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // *

 

Χρυσούλα Νικολάκη, ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΙΤΣΟΣ. «Η ορθόδοξη παράδοση στην ποίησή του», εκδόσεις Δρόμων, Αθήνα, Δεκέμβριος 2020, σελ. 152

 

Ο Ρίτσος ήταν ένας χαρακτηριστικός, αντιπροσωπευτικός, μοναδικός κι ανεπανάληπτος poeta vates.

Κάθε ποιητής είναι υπερβατικός. Κονταροχτυπιέται ως άλλος Δον-Κιχώτης με το Άρρητο, με το Άφατο, με το Αόρατο, με το Ανέκφραστο, με το μη Επιστητό εν τέλει…

Πρόκειται για μια απελπισμένη και απέλπιδα εξ ορισμού κι εξ αρχής αποτυχία: δεν χωράει σε λέξεις αυτό που μήτε το σώμα μπορεί να εκφράσει σε παραγλωσσικούς κώδικες. Ίσως μόνον σε εκείνες της στιγμές τής έκστασης, της ένωσης με το Όλον, το Άπαν, το ΌΝΤΩΣ ΌΝ, όταν ο δημιουργός βιώνει το «ωκεάνιο συναίσθημα» και γίνεται Ποιητής, ίσως μόνον τότε, για μια στιγμή «άστραψε φως κι εγνώρισεν ο νιός τον εαυτό του» (Διονυσίου Σολωμού, Ο Πόρφυρας). Μετά πέφτουν οι ασφάλειες στο ηλεκτρομαγνητικό κύκλωμα του εγκεφάλου κι ο ρασιοναλισμός του αριστερού ημισφαιρίου (της Λογικής) για τους δεξιόχειρες, αναλύει, ανατέμνει, εκλογικεύει και θανατώνει την ουσία και την απαρχής τής πρώτης διονυσιακής εμπειρίας. Η ποίηση είναι μια μετάφραση. Ο Ποιητής μεταφράσει το αρχικό ερέθισμα.

Όσο για το θέμα τού θρησκευτικού / πολιτισμικού / αισθητικού συγκρητισμού του, με τα δικά του λόγια, διαβάζουμε στο Διαδίκτυο: https://www.in.gr/2019/03/12/life/diakopes/the-experts-way/i-monembasia-toy-ritsoy/  (ανάκτηση 14/12/2021, 2:37μμ):

[…] Αν σώζεται ο «Επιτάφιος» είναι ίσως απ’ τους μακρινούς συσχετισμούς με τον Άδωνη, με την αρχαία ελληνική λατρεία του σωματικού κάλλους, με την άνοιξη, με τον Ιησού, και προπάντων εξαιτίας του μορφικού δεσμού του με την παράδοση του δημοτικού τραγουδιού, με τις ρυθμικές και ηχητικές μνήμες των βυζαντινών και μεταβυζαντινών χρόνων, του Κρητικού θεάτρου, της Τουρκοκρατίας, της Επανάστασης του 21, του μανιάτικου μοιρολογιού, έτσι που το άμεσο γεγονός να επεκτείνεται συνειρμικά κι αισθητικά σ’ έναν άπειρο χρόνο ιστορικό, μυθικό, εσωτερικό προς τα πριν και τα μετά.

«Ένα γράμμα του Γιάννη Ρίτσου για την ποίησή του» [στη Χρύσα Προκοπάκη, Αθήνα, 15.V.72], περ. Ο Πολίτης, τχ. 109 (Νοέμ. 1990) 52-53.

Τα ανωτέρω αποσπάσματα προέρχονται από το διαδικτυακό τόπο www.greek-language.gr  (Ενότητα Νεοελληνικής Λογοτεχνίας).

Ο Ρίτσος κατάγεται από την Μονεμβασιά, «τελευταίο παιδί μιας πλούσιας οικογένειας γαιοκτημόνων», όπως μας πληροφορεί η σύγχρονη ηλεκτρονική βιβλιοθήκη. Γεννήθηκε το 1909 και μετέστη εις Φάος το 1990. Είναι παμμέγιστος ποιητής που αδικήθηκε και αδίκησε τον εαυτό του με κάποιες επιλογές του. Το πρόβλημα δεν είναι η πολυγραφία του, αλλά γιατί δεν κάτεχε και δεν άντεχε το μέγεθος και το βάρος τού τεραστίου ποιητικού του φορτίου.

Φιλότης και Νείκος πάλεψαν ανελέητα στην εποχή του κι Εκείνος τα μεταβόλισε σε Φως καθαρό, φιλάνθρωπο.

 

Χρύσα Νικολάκη

 

Στο βιβλίο της αυτό επιχειρεί μιαν άκρως επιστημονική κι ακαδημαϊκώς αρίστη αναζήτηση του ορθόδοξου χριστιανικού στοιχείου στην θεματολογία τού στρατευμένου λυρικού ποιητή. Ο ερωτικός Ρίτσος όμως που μιλάει για το σώμα και την διαμαρτυρομένη σάρκα, για «την αρχαία ελληνική λατρεία του σωματικού κάλλους», είναι απέξω και πέρα από οιασδήποτε ταξινομήσεις, κατηγοριοποιήσεις, εντάξεις.

Η μόνη αδιαπραγμάτευτη αξία στο έργο του είναι η Ελευθερία. Όλα τα άλλα είναι μορφές, αντανακλάσεις πλατωνικών ιδεών στην πομφόλυγα τού φαινομενικού κόσμου. Το είναι, το ΌΝΤΩΣ ΌΝ μένει αναλλοίωτο και χαμογελάει μέσα στη γαλήνη τής ολύμπιας ηρεμίας του.

Απόδειξη της μεγαλοσύνης και του μεγαλείου τού «Ποιητή τής Ρωμιοσύνης» είναι αυτή η προσεγμένη εργασία, στον αντίποδα των λιβέλλων που ακόμη εξαπολύουν οι αυτόκλητοι ενάντιοί του…

«Τα παιδιά πετροβολούν τις μηλιές που έχουν μήλα», έλεγε η θυμόσοφος γιαγιά μου Αγγελική…

 

 

 

* Ο Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας είναι Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ (www.konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top