Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η μοναξιά του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας
28/09/2022, 8:56 πμ

Η μοναξιά του πρώτου κυβερνήτη της Ελλάδας

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Λένα Διβάνη, «Το πικρό ποτήρι. Ο Καποδίστριας, η Ρωξάνδρα και η Ελλάδα», εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2020

 

Αναμφίβολα η μεγαλύτερη πολιτική φυσιογνωμία της Ελλάδας του 19ου αιώνα ήταν ο Ιωάννης Καποδίστριας. Ο κερκυραίος ιατρός κόντε Καποδίστριας ξεχώρισε όχι μόνο για τις πολιτικές του ικανότητες, οι οποίες του επέτρεψαν να πραγματοποιήσει μια λαμπρή σταδιοδρομία στο ευρωπαϊκό πολιτικό γίγνεσθαι τις δεκαετίες 1810 και 1820, αλλά και για το ήθος του χαρακτήρα του. Μαζί με αυτά η γνωστή ακαδημαϊκός και συγγραφέας Λένα Διβάνη μας αποκαλύπτει στο νέος της βιβλίο Το πικρό ποτήρι. Ο Καποδίστριας, η Ρωξάνδρα και η Ελλάδα και τις θυσίες που έκανε στην προσωπική του ζωή ο πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας. Η μεγαλύτερη ήταν ίσως η άρνηση να παντρευτεί την αγαπημένη του Ρωξάνδρα Στούρτζα, κόρη πλούσιου ομογενή της Ρωσίας και κυρία επί των τιμών της τσαρίνας Ελισαβέτας.

Ο Ιωάννης Καποδίστριας γεννήθηκε το 1776 στην Κέρκυρα και ως γιός ευγενούς έλαβε εξαιρετική μόρφωση στο Πανεπιστήμιο της Πάντοβα της Ιταλίας. Εκεί γνώρισε πολλούς εκλεκτούς ανθρώπους του πνεύματος, όπως ο ρομαντικός μποιητής Ούγκο Φώσκολο, ο Βύρωνας, η Μανταμ ντε Σταελ, χάρη στη συναναστροφή του με την Ελληνοϊταλίδα συγγραφέα Ιζαμπέλα Θεοτόκη-Αλμπρίτζι. Αυτές οι σχέσεις διήρκησαν μια ολόκληρη ζωή. Μετά τις σπουδές επέστρεψε στην Κέρκυρα και εργάστηκε ως ιατρός ανακουφίζοντας τον πόνο και τη δυστυχία των συμπατριωτών του. Το 1800 ξεκίνησε την πολιτική του σταδιοδρομία ως κυβερνήτης των Επτανήσων, διαμορφώνοντας το καινούργιο προοδευτικό σύνταγμα, σύμφωνα με το οποίο στη διοίκηση θα μπορούσαν να συμμετέχουν οι ευγενείς και οι πλούσιοι αστοί.  Με τον τρόπο αυτό ηρέμησε η οξυμένη πολιτική αντιπαράθεση ευγενών και ποπολάρων (ο φτωχός λαός). Αυτή η διπλωματική ικανότητα, η οποία προχωρούσε με σταδιακά βήματα και ισορροπούσε πρόσωπα και καταστάσεις, εκτιμήθηκε από τους εκπροσώπους των ξένων δυνάμεων.

Τελικά, ο Γεώργιος Μοντσενίγο, πληρεξούσιος του τσάρου Αλέξανδρου, τον κέρδισε προτείνοντάς του να πάει στη Ρωσία και να αρχίσει διπλωματική καριέρα. Ο Καποδίστριας συμφώνησε, διότι σκεφτόταν ότι με αυτό τον τρόπο θα μπορούσε ένα βοηθήσει την Ελλάδα. Σύντομα κέρδισε την εμπιστοσύνη του τσάρου, έγινε υπουργός των Εξωτερικών της Ρωσίας και διεκπεραίωσε με  επιτυχία αρκετές διπλωματικές αποστολές, όπως τη δημιουργία της Ελβετικής συνομοσπονδίας και τη δύσκολη διαπραγμάτευση στο συνέδριο της Βιέννης το 1814, όπου αναμετρήθηκε με τον Μέτερνιχ και την Ιερά Συμμαχία. Εκεί κατάλαβε ότι η Ελλάδα δεν μπορούσε ακόμα να ξεσηκωθεί, καθώς ο τσάρος προσχώρησε στη συμμαχία. Κατάφερε, όμως, με τη βοήθεια της Ρωξάνδρας τη δημιουργία της Εταιρείας των Φίλων των Μουσών, η οποία βοήθησε στη μόρφωση των Ελλήνων. Ο Καποδίστριας πίστευε στη μόρφωση, η οποία ήταν το βασικό όπλο απέναντι σε όλες τις μορφές τυραννίας. Αυτή η μικρή επιτυχία ήταν άλλη μια απόδειξη ότι ο Καποδίστριας  προχωρούσε συντηρητικά και προσεκτικά, αποφεύγοντας τις συγκρούσεις. Εν τω μεταξύ, η Ρωξάνδρα είχε παντρευτεί έναν Γερμανό ευγενή, καθώς ο Καποδίστριας της είχε εξηγήσει ότι αυτός δεν θα νυμφευόταν ποτέ, διότι η ψυχή του και η καρδία του ήταν στην υπηρεσία της Ελλάδας.

 

Λένα Διβάνη

 

Το 1817 και το 1818 αρνήθηκε την προσφορά για την αρχηγία της Φιλικής Εταιρείας, κρίνοντας ότι οι συνθήκες δεν ήταν ευνοϊκές. Άλλωστε, δεν ταίριαζαν στον χαρακτήρα του οι βιαστικές κινήσεις, χωρίς σχεδιασμό. Όταν όμως ξεκίνησε η Επανάσταση του 1821 την υποστήριξε με κάθε τρόπο και μέσο. Στο συνέδριο του Λάιμπαχ τον Ιανουάριο του 1821 ο Μέτερνιχ κέρδισε μια μεγάλη διπλωματική μάχη απέναντι στον Καποδίστρια, καθώς η επανάσταση στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες με τον Δημήτριο Υψηλάντη εξόργισε τον τσάρο, ο οποίος δεν έδωσε καμία βοήθεια στους Έλληνες. Ο Καποδίστριας και η Ρωξάνδρα, ενώ συνέχιζαν την μεταξύ τους αλληλογραφία, έστειλαν ταυτόχρονα επιστολές σε πολλούς επιφανείς ευρωπαίους πολιτικούς παρακαλώντας τους να στηρίξουν τον αγώνα των Ελλήνων. Το 1822 στο συνέδριο της Βερόνας ο Καποδίστριας παραιτήθηκε από υπουργός εξωτερικών της Ρωσίας και πήγε στην Ελβετία, ενώ η Ρωξάνδρα μετακόμισε στην Οδυσσό όπου συγκέντρωσε ένα τεράστιο ποσό (ένα εκατομμύριο ρούβλια) για την εξαγορά των Ελλήνων από τα σκλαβοπάζαρα.

Από την Ελβετία ήρθε στην Ελλάδα το 1827 και ανέλαβε να κυβερνήσει μια διαλυμένη κοινωνικά και οικονομικά χώρα. Χωρίς χρήματα, με τον Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο και τις εμφυλιοπολεμικές έριδες των κοτζαμπάσηδων και των καπεταναίων ο Ιωάννης Καποδίστριας αγωνίστηκε να πετύχει το ακατόρθωτοˑ προσπάθησε να οργανώσει ένα σύγχρονο δυτικοευρωπαϊκό κράτος, ερχόμενος σε σύγκρουση με τις ντόπιες πολιτικές φατρίες και τα ατομικά συμφέροντα. Η προσπάθεια του έθεσε τις βάσεις για τη δημιουργία του πρώτου ελληνικού κράτους, αλλά ο ίδιος δεν έζησε αυτή την ικανοποίηση, καθώς το 1831 δολοφονήθηκε στο Ναύπλιο.

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι το παρόν πόνημα διδάσκει μια πτυχή της σύγχρονης νεοελληνικής ιστορίας μέσα από τη σχέση του Καποδίστρια με την Ρωξάνδρα. Η συγγραφέας παρουσιάζει στον αναγνώστη τον χαρακτήρα του πρωταγωνιστή της με τις αρετές και τις αδυναμίες του για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι ο Ιωάννης Καποδίστριας ήταν ένας εξαιρετικός πολιτικός, μια μοναδική προσωπικότητα με ήθος, ευγένεια και αγάπη για την πατρίδα, ο οποίος δεν δίστασε να πιεί το «πικρό ποτήρι» χωρίς κανένα αντάλλαγμα μέχρι τέλους γνωρίζοντας το αντίτιμο…

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top