Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Θ όπως Θέληση
02/04/2024, 10:22 μμ

Θ όπως Θέληση

Γράφει ο Γιάννης Κόκκινος // *

 

 

 

Διώνη Δημητριάδου, «Θηρίο ή Θεός», ΑΩ εκδόσεις

 

Η νουβέλα της Διώνης Δημητριάδου είναι ένα στοχαστικό μακροβούτι από το θηρίο στον θεό και πίσω. Ποιoς είναι ποιoς, και τα δύο άλλωστε αρχίζουν από Θ όπως ο θάνατος και η θέληση του ανθρώπου για το κακό ή το καλό. Μία εσωτερική διαδρομή, ο χώρος ανάμεσα (sic), το ζωτικό κενό που διανύεται, μια συστροφή γύρω απ’ την αδυνατότητα της αλήθειας κατά το πρότυπο του Ευγένιου, του κεντρικού ήρωα, αποτυπώνουν εύληπτα την απώτερη ουσία του γεγονότος της ύπαρξης. Συζητάμε για μακροβούτι, αφού αναδυόμενο το ευθύ βλέμμα προς τη μια ή την άλλη κατεύθυνση θα πάγωνε από φρίκη στη θέα του πραγματικού. Εάν λόγος είναι ο θεός και θηρίο η τυφλή και αδηφάγος ενόρμηση, η προσχώρηση του ενός στο άλλο θα ήταν συντριπτική, καταργώντας τον εσωτερικό διχασμό και κατά συνέπεια τον ζωτικό χώρο εκτύλιξης του δράματος του εξανθρωπισμού της ζωής «…Σε όλα η απάντηση είναι ο άνθρωπος…» σελ.75.

Κάτι τέτοιο δεν συνέβη στον Οιδίποδα; Αναζήτησε με πάθος την αλήθεια και συνετρίβη επάνω στο αδύνατο. Το «είναι» του, αδυνατώντας να βρει τρόπο να συνεχίσει να υπάρχει, τον ωθεί στην αυτοτιμωρητική εξόρυξη των ματιών του, ως υπαίτιων αυτής της καταστροφικής γνώσης. Είναι γιατί του έλειψε η «έλλειψη», το κενό, ο ενδιάμεσος αυτός χώρος του αναστοχασμού και του πένθους, της επιθυμίας, ακόμη, και της ελπίδας. Ο Ευγένιος όμως διαφωνεί. Αγαπά τον Οιδίποδα και του αναγνωρίζει ότι κατάφερε να πει την τελευταία λέξη, κόντρα στη Μοίρα, και να σταθεί δικαιωμένος μπροστά στους θεούς. Τις σκέψεις του για τον εμβληματικό ήρωα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας τις εκθέτει σε πέντε δοκιμιακά σχεδιάσματα με τον κατατοπιστικό τίτλο Θηρίο ή Θεός – Ο χώρος ανάμεσα. Τα κείμενα αυτά η συγγραφέας πολύ μελετημένα τα τοποθετεί ανάμεσα σε άλλες πρωτοπρόσωπες ή τριτοπρόσωπες αφηγήσεις, πολλές εκ των οποίων αποτελούν ημερολογιακές καταγραφές.

Ο Ευγένιος λοιπόν, κατά το πρότυπο του Οιδίποδα, προσπαθεί να αγγίξει το όριο της ύπαρξης. Κι αν ο ήρωας του Σοφοκλή το κάνει προς τη μεριά του αιμομικτικού θηρίου, ο μετανεωτερικός Ευγένιος στρέφεται σε κάτι που μοιάζει με θεό, εξίσου επικίνδυνο. Απομονώνεται, κλείνεται στον εαυτό του. Προστατευμένος από ερεθίσματα κοινωνικά, απαλλαγμένος από τα πράγματα του κόσμου, αντικείμενα «μερικά», μεγάλα και μικρά, επιχειρεί με καθαρό στοχασμό να προσεγγίσει την καθαρή επιθυμία, πράγμα επίσης αδύνατο. Πονεμένος από τον χαμό της αγαπημένης του Ελένης και απογοητευμένος από την ήττα της αριστερής ιδεολογίας, αποσύρεται μαζί με τις απώλειές του σε έναν φιλοσοφικά τεταμένο «ησυχασμό». Διαισθάνεται πως εκεί, στην περιοχή της κερδισμένης απώλειας, συνάπτεται η καταστατική συνθήκη της ανθρώπινης φύσης.

Μάλλον δεν πρόκειται για μελαγχολική καταβύθιση ή ναρκισσιστική αναδίπλωση. Υποψιασμένος και ο ίδιος για τον ψυχωσικό κίνδυνο που ενδεχομένως ελλοχεύει, κατοχυρώνει τον μη αποκλεισμό του Άλλου από το «είναι» του, διατηρώντας μία και μόνη κοινωνική επαφή: τον Γεράσιμο, φίλο με τον οποίον μοιράζεται σκέψεις και στον οποίο εμπιστεύεται τις σημειώσεις και τις φωτογραφίες του. Αντίθετα, όμως, με τα όσα η κλειστοφιλία του ενδεχομένως υπαινίσσεται, πιστεύω πως ο Ευγένιος είναι ένας μάρτυρας. Στην υπερμοντέρνα εποχή της οιδιπόδειας κρίσης, χωρίς άνωθεν κρατήματα αλλά και επαναστατικά οράματα, ο μοναχικός αυτός ήρωας προσφέρει μια σύγχρονη μαρτυρία για τον αγώνα του ανθρώπου να αναλάβει υπευθύνως την περατότητά του. Η έκβαση αυτού του αγώνα, φυσικά,  δεν είναι γνωστή εξ αρχής, η ενδεχόμενη όμως ήττα επ’ ουδενί ακυρώνει το γεγονός αυτό καθαυτό της μαρτυρίας.

 

Διώνη Δημητριάδου

 

Η περίπτωση του Ευγένιου είναι εμπνευστική. Η συνάντηση μαζί του διεγείρει την επιθυμία για αλήθεια και γνώση, παρότι μες στην περιρρέουσα τραγικότητα η προσπάθειά του μοιάζει άπελπις. Μήπως η ελπίδα κρύφτηκε σ’ εκείνη τη φωτογραφία του, που ο πατέρας του τράβηξε από το μπαλκόνι, όταν ήταν μικρός και έπαιζε κάτω στον δρόμο ανέμελα; Αξιοποιώντας την αναγνωστική ελευθερία που ο τρόπος της γραφής της Διώνης Δημητριάδου προσφέρει, θα τολμούσα να ισχυριστώ ότι η ελπίδα επιστρέφει από τις χαραμάδες. Τη βρίσκουμε στον χώρο ανάμεσα, στη φράση «εδώ που είμαι ακόμα» των ημερολογιακών καταγραφών. Σε αυτό το ακόμα που δηλώνει ότι, όσο το τέλος δεν έρχεται, όλα μπορεί να ανατραπούν. Στα αποσιωπητικά της σελ.86…

Το τέλος που μας επιφυλάσσει η συγγραφέας είναι ευφυές. Είναι συμπαθής, πολύ συμπαθής ο Ευγένιος, Ευγένιος και ευγενής, κατά το ευγενές και υψηλό της γραφής της Διώνης Δημητριάδου.

 

 

* Ο Γιάννης Κόκκινος, με σπουδές στις Πολιτικές επιστήμες και τη Φιλοσοφία,  είναι μουσικός και ποιητής. Το Μαγικό Κορίτσι (εκδ. Σμίλη)  είναι η πρώτη του ποιητική συλλογή.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top