✔ Χρήστος Κασκαβέλης: «Και έλληνας συγγραφέας; Κάτι σαν μοναχός του Αγίου Όρους ή του Θιβέτ.»

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

Μοιράζεται τη ζωή του ανάμεσα σε Ελλάδα κι Αμερική. Τα βιβλία του τα γράφει και στις δυο γλώσσες και ήδη βρίσκονται στο Amazon με εξαιρετικές κριτικές αναγνωστών.

Ο Χρήστος Κασκαβέλης, επιτυχημένος ήδη επιχειρηματίας στο εξωτερικό, ξεκίνησε πριν από λίγα χρόνια στην Ελλάδα τις εκδόσεις Mamaya. Για να βγουν και τα βιβλία του, μεταξύ πολλών άλλων, «Δράκων Ι: Η Γέννηση» και «Δράκων ΙΙ: Η Μεταμόρφωση», επικό ερωτικό μυθιστόρημα επιστημονικής φαντασίας, όπως ακριβώς το επιθυμούσε αυτός.

Από την Βοστόνη ετοίμασε για τα ελληνικά δεδομένα ένα ακόμα πιο φιλόδοξο πρόγραμμα, την πλατφόρμα αυτοέκδοσης youpub της mamaya, την οποία παρουσίασε σε ημερίδα και στην Αθήνα, εξηγώντας μας τα πάντα για το εκδοτικό τοπίο όχι μονάχα στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό.

«Όπως είπε κι ένας ανώνυμος φίλος μου: “δεν ξέρω αν έχουμε το δικαίωμα να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας στην Ελλάδα». Αυτή τη στιγμή η καθημερινότητά μας είναι τοξική”», δηλώνει στον Φιλελεύθερο, είναι και πατέρας τεσσάρων παιδιών ο κύριος Κασκαβέλης, μιλώντας μας για τις δυσκολίες του έλληνα συγγραφέα και για το εκδοτικό μέλλον, για την Google, την Amazon αλλά και για το facebook.

– Έχετε 4 παιδιά, κύριε Κασκαβέλη, θα επιστρέψετε στην Ελλάδα ή θα μείνετε στη Βοστόνη;

Όπως είπε κι ένας ανώνυμος φίλος μου: «δεν ξέρω αν έχουμε το δικαίωμα να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας στην Ελλάδα». Αυτή τη στιγμή η καθημερινότητά μας είναι τοξική. Όλοι διαφωνούν με όλους και θεωρούν τους άλλους υπεύθυνους. Ακόμα και άτομα που δήθεν είναι κοντά–ιδεολογικά, αξιακά κλπ.–αν πάνε να συζητήσουν για πάνω από δέκα λεπτά με τους «ομοϊδεάτες» τους, διαφωνούν στα πάντα. Ακόμα και στο αν θα βάλουν πετρέλαιο ή γκάζι και πόσο. Αντίθετα τώρα ζω σε μια συνοικία με σαράντα φυλές και μετανάστες και έχουμε συμφωνήσει όλοι στην καθημερινότητά μας. Μπορεί να μην έχουμε συμφωνήσει στα μεγάλα πράγματα στις ΗΠΑ αλλά όταν μπορείς να διαχειριστείς την καθημερινότητά σου χωρίς αυτή την τοξική τριβή θα πας μπροστά. Γιατί μπορείς να δουλέψεις. Κι εσύ κι αυτός που πιστεύει το αντίθετο. Το «λάθος» θα πεθάνει, το «σωστό» θα αναπτυχθεί.

-Τι σημαίνει σήμερα νέος στην Ελλάδα;

Είναι ευλογία, μια θαυμάσια ευκαιρία! Φτάνει να μπεις στο αεροπλάνο και να φύγεις. Για λίγα χρόνια. Θα ζήσουν σ’ ένα μικρό παγκόσμιο χωριό όλοι οι νέοι τις επόμενες δεκαετίες. Και ελπίζω να ξαναγυρίσεις. Όπως πάμε θα διαλυθούν τα πάντα εδώ, θα είμαστε σε τόσο χαμηλό σημείο που η νέα γενιά μόνο προς τα πάνω θα μπορέσει να μας πάει. Ελπίζω βέβαια να έρθει ανάπτυξη του 5% (ένα περιβάλλον εξωστρεφές, με απλότητα στη νομοθεσία και δικαιοσύνη) και όχι ανάπτυξη του 0.1% (κάποιος αγόρασε καινούρια οδοντόβουρτσα με το κουπόνι του).

Αλλά πρέπει η νέα γενιά να δει ότι τώρα πια έχει όλο τον κόσμο στο χέρι της. Μπορεί να διαβάσει, να μάθει, ό,τι θέλει. Με ελάχιστο κόστος. Δεν έχει σημασία αν πέρασες στη Σχολή Γεωλογίας και δεν θες να πας. Μπορείς να σπουδάσεις πληροφορική μόνος σου, online, έχει 1εκ. θέσεις εργασίας έλλειψη μόνο η Ευρώπη. Ό,τι θες μπορείς να κάνεις και κανένα σύστημα δεν μπορεί να σε σταματήσει. Κάθε τρία χρόνια θ’ αλλάζει δουλειά. Δια βίου εκπαίδευση και μόρφωση. Να μην κοιτάει τι λένε τα κόμματα, οι πανελλαδικές, κλπ. Όλα αυτά θα είναι αδιάφορα για το μέλλον του.

Αυτός που δεν ξέρει που είναι και τι θα κάνει αύριο είναι ο 40ρης, ο 50ρης. Αυτός–τι να πω–απλά πρέπει ν’ αρχίσει να νιώθει πιο νέος γιατί έχει μακρύ και δύσκολο δρόμο μπροστά του. Προτείνω γυμναστική, κόψιμο τσιγάρου και αισιοδοξία για αρχή. Και επανεκπαίδευση.

-Και έλληνας συγγραφέας;

Κάτι σαν μοναχός του Αγίου Όρους ή του Θιβέτ. Υπομονή και νηστεία. Και ελπίζει να βρει τη σοφία του. Και ακρίδες με μέλι.

-Κύριε Κασκαβέλη, 4 εταιρείες τεχνολογίας με παγκόσμια παρουσία, ένας εκδοτικός οίκος, 7 Ελληνικά και ξένα βιβλία, η σειρά Drakon είναι από τις πιο πετυχημένες από σύγχρονο Έλληνα συγγραφέα στην Amazon, ο εκδοτικός οίκος Mamaya Books που συντονίζετε τα τελευταία 3 χρόνια μετρά ήδη ένα βραβείο κοινού στο παιδικό βιβλίο, μοιράζετε τη ζωή σας ανάμεσα σε Ελλάδα και εξωτερικό, το εκδοτικό τοπίο στην Ελλάδα είναι πολύ διαφορετικό απ’ ότι στο εξωτερικό;

Σαν αναγνώστης και φίλος του βιβλίου κάποιος πρέπει να είναι αισιόδοξος. Η παραγωγή ανεβαίνει, οι τιμές υποχωρούν, οι δυνατότητες ανάγνωσης είναι απεριόριστες. Με ένα tablet στη Φολέγανδρο έχεις πρόσβαση σε όλα τα βιβλία του κόσμου–σε εκατομμύρια τίτλους μάλιστα δωρεάν. Αυτό δεν θα μπορούσε να το έχει ούτε ο πιο πλούσιος άνθρωπος του κόσμου πριν 20 χρόνια.

Από την άλλη αν είσαι εκδοτικός οίκος, έχεις πίεση. Στην Ελλάδα από την οικονομική κρίση και την συρρίκνωση του αναγνωστικού κοινού. Στο εξωτερικό από την τεράστια δύναμη που έχει αποκτήσει η Amazon στον χώρο. Η αντιμετώπιση είναι περίπου ίδια. Λιγότεροι τίτλοι, με έμφαση κυρίως σε γνωστά, «σίγουρα» ονόματα και με λιγότερο ρίσκο να επενδύσουμε στο νέο.

Αν είσαι συγγραφέας στο εξωτερικό έχεις να αντιμετωπίσεις μια νέα πραγματικότητα. Με ένα click είσαι με αυτοέκδοση στην Amazon και για το εμπορικό μυθιστόρημα αυτό πια σημαίνει ποσοστό κάλυψης που πλησιάζει το 80%. Αλλά είσαι εκεί ανάμεσα σε εκατομμύρια άλλα βιβλία, πρέπει να φτιάξεις όνομα, να διαφημίσεις μόνος σου.

-Πώς επηρεάζουν, αλήθεια, «οι 4 κολοσσοί της τεχνολογίας το βιβλίο;» Amazon, Google, Facebook;

Η Amazon με κάθε τρόπο. Έχει τεράστιο ποσοστό στο εμπορικό μυθιστόρημα και σε άλλες κατηγορίες (σχεδόν σε όλες αν εξαιρέσεις τη Βίβλο, το Κοράνι, και τα βιβλία ζωγραφικής). Έχει τα kindle ereaders, την μεγαλύτερη πλατφόρμα αυτοέκδοσης, και ξέροντας ποιες αυτοεκδόσεις πάνε καλά μπορεί να έχει και τα επόμενα best-seller καθώς λειτουργεί και ως εκδοτικός οίκος τώρα. Έχει όλα τα κέντρα αποφάσεων από τα οποία ο κόσμος διαλέγει βιβλίο (η θέση στο amazon store και οι κριτικές στο amazon.com και στο goodreads.com).

Από τη μια αποφασίζει πια ο αναγνώστης τί είναι καλό και πρώτο από την άλλη δημιουργεί και προβλήματα αυτό όπως έγινε και στη μουσική που στο τέλος όλα τα «πιασάρικα» είναι νερόβραστα και καρμπόν κάποιου άλλου. Ανοίγεις το ραδιόφωνο ν’ ακούσεις μουσική και νιώθεις σαν τον Marty McFly στο Back to the Future, να έχεις τηλεμεταφερθεί στο 1985.

Η Google επηρεάζει μέσω του search αν και όχι τόσο πολύ.

Το Facebook μέσω της διαφήμισης και της επαφής του συγγραφέα, διάσημου ή όχι, με τους αναγνώστες. Θεωρώ το τελευταίο πολύ σημαντικό, όπως λένε αν φτάσεις να έχεις 1000 αληθινούς υποστηρικτές (true fans) τότε θα πετύχεις.

-Η εμπειρία σας από την Amazon; Είναι κάτι που αφορά το ελληνικό βιβλίο και τον έλληνα συγγραφέα;

Όχι. Δεν έχει αποφασίσει η Amazon να ασχοληθεί με το ελληνικό βιβλίο και πιστεύω ότι αν το κάνει θα μπλέξει καθώς με το ρυθμό που αλλάζει η νομοθεσία στην Ελλάδα δεν μπορεί να λειτουργήσει τέτοια εταιρία. Και ίσως δεν τη νοιάζει κιόλας για τόσο μικρό κοινό. Ξέρω ότι αυτό φέρνει ανακούφιση στην ελληνική αγορά αλλά πιστεύω ότι μακροπρόθεσμα είναι κακό. Η απομόνωση από τα παγκόσμια δρώμενα και δίκτυα μόνο κακό μπορεί να είναι.

-Όσον αφορά τις αυτοεκδόσεις, είναι το ίδιο εκείνο που γίνεται στο εξωτερικό με αυτό που συμβαίνει στη χώρα μας;

Όχι, και εκεί έχουμε προσπαθήσει να φέρουμε τη λύση με τον εκδοτικό οίκο mamaya και την πλατφόρμα youpub.gr .  Η εκτύπωση ενός βιβλίου δεν είναι το ζητούμενο. Πρέπει να πλαισιωθεί από υπηρεσίες προβολής, διακίνησης και εμπορικής διάθεσης του βιβλίου. Εκτός, αν το ζητούμενο είναι να γράψει κάποιος κάτι για το προσωπικό του δίκτυο συνεργατών, πελατών, φίλων.

-To facebook μπορεί να αντικαταστήσει σήμερα- όσον αφορά την αγορά του βιβλίου- την διαφήμιση;

Δεν νομίζω ότι γίνεται έτσι κι αλλιώς πολύ διαφήμιση στο βιβλίο. Σίγουρα είναι σημαντικότερη η προβολή στο σημείο πώλησης, και αυτό θα φέρει πιο άμεσα αποτελέσματα. Αλλά σε σχέση με τα παραδοσιακά μέσα αν απευθύνεσαι σε μερικούς χιλιάδες αναγνώστες μπορείς να τους βρεις πιο φτηνά και αποτελεσματικά από το facebook και ν’ αναπτύξεις σχέση επικοινωνίας μαζί τους. Η τηλεόραση ίσως για κάποια βιβλία που γίνονται μόδα και όλοι μπορεί να τα πάρουν να έχει νόημα αλλά μόνο γι’ αυτά.

-Πώς μπορεί να ξεπεραστεί το εμπόδιο της γλώσσας όσον αφορά το ελληνικό βιβλίο, αν μπορεί;

Είναι εξαιρετικά δύσκολο. Ειδικά οι μεγάλες αγορές USA, UK έχουν αλλεργία– κακώς–στην ξενόγλωσση μετάφραση. Είναι τόσο μεγάλη η εγχώρια παραγωγή τους που ελάχιστοι μπαίνουν στον κόπο.

Από εκεί και πέρα ο ίδιος ο Έλληνας συγγραφέας γράφει για το ελληνικό ή για το παγκόσμιο; Το δεύτερο είναι πολύ σπάνιο. Και βέβαια είναι ελάχιστοι αυτοί που μπορούν να κάνουν την απαραίτητη «ανάποδη» μετάφραση, από τα ελληνικά στην ξένη γλώσσα.

Ελπίζω βέβαια και πιστεύω να δούμε σύντομα και κάποιον συγγραφέα από την χώρα μας να γίνεται παγκόσμια επιτυχία. Το έχουν πετύχει πολλοί από άλλες μικρές χώρες. Ας ξεκινήσουμε από το ότι πρέπει να γράψει μια ιστορία που θέλει να διαβάσει το παγκόσμιο κι όχι μόνο το ελληνικό κοινό.

-To e-book και οι έλληνες αναγνώστες;

Δεν υπάρχει. Το επίσημο ποσοστό είναι μικρότερο του 1% αν και πιστεύω ότι δεν μετριέται το ανεπίσημο. Κάποιοι πια διαβάζουν και το ebook από τα αγγλικά. Αλλά ένα πρωί θα ξυπνήσουμε και θα ’χει αλλάξει αυτό. Όπως και με τα κινητά τηλέφωνα και όλα.

-Το e-book στο εξωτερικό;

Στο εμπορικό μυθιστόρημα, στο εκπαιδευτικό βιβλίο και σε άλλες κατηγορίες που βασικά αποτελούν τις σημαντικότερες του χώρου έχει κυριαρχήσει. Ακούμε αντικρουόμενα πράγματα, ότι πχ. έχει σταματήσει η άνοδος του ebook κλπ., αλλά ψάχνοντας περισσότερο και βλέποντας τα στοιχεία από τις ΗΠΑ νομίζω ότι είναι απλά ευχολόγια των ρομαντικών. Το εμπορικό μυθιστόρημα πωλείται κατά 80% στην Amazon ή ηλεκτρονικά (άλλα eshop) και το 80% αυτού είναι ebooks.

Το μόνο ενθαρρυντικό για το έντυπο βιβλίο είναι ο χώρος των παιδικών βιβλίων. Εκεί λόγω του σχήματος αλλά κυρίως των πολλών δανειστικών βιβλιοθηκών υπάρχει αντίσταση στην τεχνολογία.

-Δυσοίωνο ή ευοίωνο το μέλλον του βιβλίου, κύριε Κασκαβέλη;

Τo μέλλον του βιβλίου είναι ευοίωνο. Ο άνθρωπος μορφώνεται, ζει καλύτερα, ζει περισσότερο, έχει πρόσβαση σε περισσότερα βιβλία, εκατομμύρια θα βρουν τον τρόπο να γράψουν και να εκδώσουν αυτό που έγραψαν, έστω και με αυτοέκδοση. Πριν μια δεκαετία θα ήταν αδιανόητα όλα αυτά. Βέβαια, ελάχιστοι συγγραφείς θα είναι πετυχημένοι και ελάχιστοι εκδοτικοί οίκοι θα αντέξουν ν’ ακολουθήσουν.

-Η πλατφόρμα αυτοέκδοσης youpub της mamaya; Να πούμε περισσότερα για εκείνο που ξεκινά;

Προσφέρουμε μια ολοκληρωμένη λύση και όχι επιμέρους υπηρεσίες. Δημιουργία, εκτύπωση, προβολή, διακίνηση, είσπραξη. Ο συγγραφέας με μικρό κόστος που μπορεί να το ορίσει κάνει το ξεκίνημά του. Και έχει όλα τα δικαιώματα και τις αποφάσεις να κάνει αυτό που θέλει αύριο. Είναι η πιο έξυπνη αρχή γι’ αυτόν που πιστεύει στον εαυτό του.

-Ποια είναι τα συμπεράσματά σας, τελικά, από εκείνη την συνάντηση με τους έλληνες αναγνώστες και συγγραφείς στο Polis cafe;

Οι περισσότεροι είναι ακόμα στο πρώτο γράμμα της αλφαβήτας και πρέπει να εξηγούμε τα βασικά. Αλλά ο κόσμος δεν περιμένει κανέναν. Όποιος έχει όρεξη να μορφώνεται και να εκπαιδεύεται στα 50του όπως έκανε στα 18 του, όχι γιατί έχει εισαγωγικές εξετάσεις αλλά γιατί το αγαπάει το αντικείμενό του κι έχει όνειρα, θα πάει μπροστά.

-Μπορεί ένα σπουδαίο κείμενο, σπουδαίο βιβλίο, ένας σημαντικός συγγραφέας να περάσει, τελικά, απαρατήρητος από την Ελλάδα του 2018;

Το θεωρώ σχεδόν απίθανο. Υπάρχουν πάρα πολλοί εκδότες, ψάχνουν νέα βιβλία και ταλέντα και αν δουν κάτι σπουδαίο μπροστά τους θα το καταλάβουν και θα το πιστέψουν. Νιώθω πολύ παραπάνω συγγραφέας παρά εκδότης αλλά θα πω ότι έχουμε πολλούς καλούς εκδότες, τους «ανταγωνιστές» μου, σ’ αυτή τη χώρα. Αυτή τη στιγμή δεν έχουμε όμως πολλούς συγγραφείς που ξεσηκώνουν το αναγνωστικό κοινό. Μπορούμε να πούμε φταίει η κρίση, η παιδεία (που φταίει), η μικρή χώρα, ο ήλιος, το τσίπουρο, το ΕΝΦΙΑ, πάντα μπορεί να φταίει κάτι άλλο. Εγώ πιστεύω ότι σαν συγγραφείς πρέπει να ασχοληθούμε με το να γίνουμε εμείς καλύτεροι. Κάθε μέρα, λίγο καλύτεροι. Εμείς προσωπικά. Ένα βήμα παραπέρα. Βήμα βήμα.

[Δημοσιεύθηκε στον Φιλελεύθερο]