Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Το Μέλλον των Πόλεων
30/01/2024, 7:45 μμ

Το Μέλλον των Πόλεων

Γράφει ο Χρήστος Δούκας //

 

 

 

Τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερο ο χώρος και ειδικότερα ο χώρος των Πόλεων, αναδεικνύεται σε βασικό παράγοντα στις πολιτικές «βιωσιμότητας», «ανασυγκρότησης», «θωράκισης», «μετασχηματισμού», καθώς και στην ανάπτυξη προγραμμάτων για τις «βιώσιμες πόλεις», τις «έξυπνες πόλεις» ή τις «πόλεις που μαθαίνουν». Όλα αυτά έχουν ένα κοινό παρονομαστή: Την προτεραιότητα στον ανασχεδιασμό των πόλεων απέναντι στις προκλήσεις της εποχής: Την κλιματική κρίση, τις αλληλεπιδράσεις παγκοσμιότητας-τοπικότητας, τη βιώσιμη, πράσινη ανάπτυξη, την ενεργειακή μετάβαση, την τεχνολογική καινοτομία, καθώς και τις επιπτώσεις στην κοινωνική-πολιτιστική ζωή.

 

 

 

Οι πόλεις είναι ο πιο σημαντικός χώρος της ζωής των ανθρώπων. Με τα λόγια του Λεφέβρ: «αν θέλουμε να αλλάξουμε τη ζωή, πρέπει να αλλάξουμε το χώρο (τις πόλεις)».

Οι αναλύσεις για το «θάνατο της απόστασης» και την έλευση του «παγκόσμιου χωριού», όχι μόνο δεν μειώνουν, αλλά αντίθετα ενισχύουν το ρόλο των πόλεων. Και αυτό γιατί ακόμα και η πιο εξελιγμένη τεχνολογία, δεν αναπτύσσεται στο κενό. Χρειάζονται χώροι, εγκαταστάσεις, εργατικό δυναμικό, ανθρώπινοι και κοινωνικοί πόροι. Η ψηφιακή τεχνολογία και οι εξελίξεις στους τομείς της μηχανικής μάθησης, των μεγάλων δεδομένων κτλ, αυξάνουν τη δυναμική της γεωγραφικής επέκτασης ως τα πέρατα του κόσμου.

Κλιματική αλλαγή και τεχνολογική εξέλιξη αποτελούν τις δυο μείζονες προκλήσεις των καιρών. Επαναφέρουν στο προσκήνιο την «εδαφικότητα», αλλά με διαφορετικό τρόπο από ό,τι σε προηγούμενες εποχές. Στην εποχή μας χρειάζεται ένα νέο είδος Πόλης/σύμπλεγμα πόλεων, ως οδηγός μιας διαφορετικής ανάπτυξης με επίκεντρο παλαιές και καινούργιες ανθρώπινες ανάγκες απέναντι σε προκλήσεις και κινδύνους.

Υποστηρίζεται βάσιμα, ότι οι διαφορές μεταξύ πόλεων/περιφερειών οφείλονται αναμφίβολα στις διαφορετικές υποδομές, αλλά και στο κοινωνικό κεφάλαιο πχ στην αναζήτηση κοινών λύσεων σε κοινά προβλήματα εντός των πόλεων. Χρειάζεται για το λόγο αυτό μια μετακίνηση από την παραδοσιακή προσέγγιση του αστικού χώρου που βασίζεται αποκλειστικά και μόνο στις υλικές υποδομές, σε αυτή που στηρίζεται επιπλέον στην οικοδόμηση της συλλογικής δράσης-αλλαγής «από τα κάτω».

Εδώ και αρκετό καιρό αναπτύσσεται ένα νέο παράδειγμα ανάπτυξης, το παράδειγμα της διασύνδεσης, των συμπράξεων και των δικτύων. Το βασικό επιχείρημα εδώ είναι ότι οι «αγορές» και οι «ιεραρχίες» δεν εξασφαλίζουν από μόνες τους τα οργανωτικά περιθώρια για την κινητοποίηση πηγών καινοτομίας και οικονομικής-κοινωνικής ανάπτυξης με κέντρο τη βιωσιμότητα.

Κλειδί στην αναπτυξιακή αυτή αντίληψη είναι το κοινωνικό κεφάλαιο των Πόλεων δηλ. τα δίκτυα σχέσεων, η συμμετοχή και η συνεργασία που βασίζεται στην εμπιστοσύνη, στην αλληλεγγύη, την κοινωνική δικαιοσύνη τη συνεχή βελτίωση, τις νέες ιδέες, τη δημιουργία γνώσης. Γενικότερα ένα νέο τοπίο διαμορφώνεται, στο οποίοι οι οργανισμοί που βασίζονται σε κοινωνικά δίκτυα και ομάδες θα αντικαθιστούν την κάθετη γραφειοκρατία.

Πρόκειται για ένα είδος συλλογικής ικανότητας των Πόλεων, να μπορούν να υπερβαίνουν ξεπερασμένα στερεότυπα και εξαναγκασμούς, να κατανοούν τις ανάγκες και να παρεμβαίνουν οδηγώντας τις εξελίξεις..

Στην προοπτική αυτή η πόλη/σύνολο πόλεων/περιφέρεια έχει πρωτεύοντα ρόλο. Και αυτό γιατί οι ικανότητες, οι γνώσεις και οι δεξιότητες βασίζονται στην αλληλεπίδραση των κατοίκων, είναι συλλογικές και ενσωματωμένες σε ανθρώπινα-κοινωνικά περιβάλλοντα και εστιασμένες τοπικά. Αν τα στοιχεία αυτά της κοινωνικής-Δια Βίου μάθησης των κατοίκων δεν ανατροφοδοτούν τις αναγκαίες έρευνες, αυτές καταλήγουν σε μια ελιτίστικη αντίληψη της γνώσης, αποκομμένη από την πραγματικότητα. Ας μην ξεχνάμε τις αμφισβητήσεις που εκδηλώθηκαν απέναντι σε ορισμένες (δήθεν) «έρευνες» για

τρέχοντα έργα «ασφυξίας» της Αθήνας όπως αποψιλώσεις δέντρων, συγκοινωνιακά προβλήματα, προβληματικές πεζοδρομήσεις κτλ, αντί ερευνών-πνοή ζωής με εστίαση στις γειτονιές..

Αν αναφερόμαστε στην επικεντρωμένη στην καινοτομία ανάπτυξη, εστιασμένη στη βιωσιμότητα, με βάση το κοινωνικό κεφάλαιο και την έρευνα, τότε αυτή οδηγεί σε μια αναθεώρηση του προτύπου ανάπτυξης από τις οικονομίες κλίμακας σε οικονομίες στόχευσης.

Το θέμα δεν περιορίζεται σε μια ποσοτική παραγωγή έργων, αλλά στην ποιοτική συνθήκη, εκείνη που δημιουργεί προστιθέμενη αξία και πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στη ζωή των πόλεων. Το ζητούμενο είναι μια δέσμη δράσεων και καλών πρακτικών που ξεδιπλώνονται σταδιακά, σταθερά και ποικιλόμορφα από γειτονιά σε γειτονιά και συνενώνονται σε μια κεντρική ιδέα (ιδέες) των ανθρώπων και αγκαλιάζουν όλη την Πόλη.

Στο πλαίσιο αυτό, Πόλεις με παγκόσμια ιστορική-πνευματική ακτινοβολία όπως η Αθήνα, μπορούν να γίνουν αναπτυξιακοί πυλώνες στις νέες συνθήκες, αν καταφέρουν να οργανώσουν πυκνά δίκτυα συνεργασιών και επικοινωνίας και επιπλέον να αναπτύξουν τις απαραίτητες υποδομές, κυρίως το ανθρώπινο και κοινωνικό κεφάλαιο, στην αντιμετώπιση της φτώχειας και των αποκλεισμών.

Ανάλογους στόχους συναντά κανείς στην ατζέντα της νέας δημοτικής αρχής της Αθήνας, με δράσεις όπως πράσινες γειτονιές-δρόμοι-καθαρή πόλη, ανάκτηση του δημόσιου χώρου, ενεργειακές κοινότητες, θεσμοί επικοινωνίας, διαλόγου-παρεμβάσεων στις γειτονιές κ.α.

Όλα αυτά οδηγούν στη διαμόρφωση διαφορετικών σχέσεων μεταξύ Κεντρικής Εξουσίας-Τοπικής Αυτοδιοίκησης. Οδηγούν σε μετασχηματισμό διοικητικό-θεσμικό όλων των Δήμων, με εστίαση στην αποκέντρωση-αυτονομία, χρηματοδότηση, εκσυγχρονισμό υποδομών κ.α. Θέματα που έρχονται μπροστά μας ιδιαίτερα μετά και την τελευταία «τροπολογία της νύχτας» της λεγόμενης «Ανάπλασης ΑΕ» και άλλων γνωστών εμποδίων που παρεμβάλει η Κεντρική Διοίκηση στο δρόμο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Στην κατεύθυνση αυτή, ουσιαστικές συμπράξεις πόλεων στον ελληνικό χώρο, θα πρόσθεταν μια ανεκτίμητη δύναμη παρεμβάσεων, παραγωγής θέσεων, ανταλλαγής εμπειριών. Θα ενίσχυαν το θεσμικό ρόλο της ΤΑ από αποδέκτη κεντρικών «εντολών συμμόρφωσης», σε αυτόνομη πηγή συνεργασίας και διεκδικήσεων.

Θα ήταν κρίμα ανάλογες κινήσεις σύμπλευσης, μεγάλης εμβέλειας προς όφελος των ελληνικών πόλεων, να χαθούν σε επιλογές κατώτερες των περιστάσεων, στις γνωστές μικρο- κομματικές σκοπιμότητες ελέγχου, αντί της συνένωσης δυνάμεων με όραμα και δράση. Η ουσιαστική συνεργασία των πόλεων είναι ένα στοίχημα που πρέπει να κερδηθεί.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top