Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Τα περασμένα ξαναγύρισαν
24/09/2014, 7:30 μμ

Τα περασμένα ξαναγύρισαν

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

Perasmena«Τα περασμένα δεν είναι όνειρο» του Θοδωρή Καλλιφατίδη, Εκδ. “Γαβριηλίδης”, σελ. 230

 

Απ’ τους Μολάους όπου γεννήθηκε, έφυγε για την Αθήνα λίγο μετά την Κατοχή. Με τον παππού του. Είχε αποφυλακιστεί και ο πατέρας. Απ’ την Ελλάδα για την Σουηδία έφυγε λίγο πριν από την δικτατορία. Με τα πατρικά βάρη, εξάλλου, δεν μπορούσε να βρει δουλειά, η Σχολή του Κουν ήταν περιττή πολυτέλεια.

Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης, γνωστός μας περισσότερο από τα αστυνομικά, παρ’ ότι θεωρείται σήμερα «μεγάλο συγγραφικό κεφάλαιο για τον τόπο», αναγκάστηκε να φύγει για την Στοκχόλμη το 1964. Εκεί σπούδασε Φιλοσοφία και εργάστηκε στο ίδιο πανεπιστήμιο μετά, επί τέσσερα χρόνια διηύθυνε το λογοτεχνικό περιοδικό Μπόνιερς Λιττερέρα Μαγκαζίν, άρχισε να γράφει το 1989 στα σουηδικά και από το1994 γράφει τα βιβλία του και στα ελληνικά. Έχει εκδώσει ήδη 16 βιβλία. Το βιβλίο του «Τα περασμένα δεν είναι όνειρο» είναι πολλά: αυτοβιογραφία πρώτα απ’ όλα, ιστορία και φυσικά λογοτεχνία.

Ξεκινά σχεδόν από τις παιδικές αναμνήσεις. Στους Μολάους την Κατοχή, ο πατέρας του είναι στη φυλακή κι εκείνος με τον παππού και τον αδελφό του με Γερμανούς και μαυραγορίτες στο χωριό, «πεινούσαμε. Κτήματα πουλιόνταν για να ένα σακί αλεύρι», γράφει.

Το κεντρικό βάρος του βιβλίου πέφτει στην αθηναική εποχή, στην εφηβεία του και στην μετέπειτα αγωνία του να σταθεί και να βρει δουλειά, στον παραλογισμό που γνωρίζει κατά και μετά την στρατιωτική του θητεία. Στην υποθηκευμένη ζωή που αναζητούσε αντίδοτο στη γραφή, στον παραλογισμό του φασισμού που εξακολουθούσε και στις αλλεπάλληλες αποτυχίες και απογοητεύσεις.

Θα μπορούσε να πει κανείς πως είναι η μεταναστευτική του διαδρομή, η εσωτερική μετανάστευση που θα γίνει εξωτερική, η προσωπική ιστορία που σηματοδοτεί την Ιστορία μιας εποχής με τον κύκλο αριστουργηματικά να κλείνει. Επιτυχημένος πια, με τους πάντες νεκρούς, επιστρέφει στους Μολάους για να τον βραβεύσουν εκεί απ’ όπου στο παρελθόν τούς είχαν όλους οικογενειακά εκδιώξει. Για να μάθει ποιος πρόδωσε τελικά. Ο προδότης δεν ζει πια αλλά τα περασμένα είναι ιστορία κι ο συγγραφέας γι’ αυτό τα θυμάται και γράφει.

«Τα περασμένα ξαναγύρισαν. Τα περασμένα δεν ήταν όνειρο, αν και μπορούσες πια να ζήσεις μαζί τους».

Το βιβλίο του Θοδωρή Καλλιφατίδη «Τα περασμένα δεν είναι όνειρο» τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μαρτυρίας- Βιογραφίας-Χρονικού-Ταξιδιωτικής Λογοτεχνίας 2013.

Εξομολογητικός κατ’ εξοχήν ο συγγραφέας σε αρκετά από τα βιβλία του, υποστήριζε μέσα απ’ αυτά εκείνο το υπέροχο «αν ο Θεός είναι η αλήθεια, τότε η γλώσσα είναι ο θεός». Είτε επιχειρώντας έναν ύπνο προς τη φιλία το 2004 στην «Όλγα της αγάπης», είτε γράφοντας για τη μάνα του το 2007 στο «Μητέρες και γιοι»: «Ύστερα από τόσες δεκαετίες στη Σουηδία και πάνω από τριάντα βιβλία στα σουηδικά, η γλώσσα μου παρέμεινε η ελληνική. Πρώτον γιατί δεν έχω προφορά, δεύτερον γιατί μόνο στα ελληνικά τραγουδάω».

Ακόμα και στα αστυνομικά του, η ίντριγκα ήταν το πρόσχημα. Η πλοκή, το όχημα για να πάει η ψυχή παραπέρα. Ο αναγνώστης μπορούσε αν ήθελε να ξεφλουδίσει το μυθιστόρημα, αναλόγως τις αντοχές. Μέσα από τους ήρωές του ο Θοδωρής Καλλιφατίδης «τα έλεγε όλα». Το πώς είναι να είσαι ανάμεσα σε δυο πατρίδες, πως είναι να νοσταλγείς, να σκέφτεσαι και να ζεις σε άλλη γλώσσα. Οι ήρωές του, ούτε καλοί, ούτε κακοί, μπαινοβγαίνουν στους ρόλους, δεν είναι κανείς ό,τι δηλώνει. Τους καθορίζει πάντοτε η αναγκαιότητα και η εποχή. Η συγκυρία που όλοι ξέρουμε πόσο σε καθορίζει. Κατά συνέπεια ήδη σε όλα του τα βιβλία, μυθοπλασία ή μαρτυρία, μιλούσε για το προσωπικό αλλά και για κάτι άλλο. Στο «Μητέρες και γιοι», για παράδειγμα, μιλώντας για τη μάνα του, μιλά και για την πατρίδα: «Όμως η μαμά ήταν η πατρίδα μου. Πάντα έλεγα ότι όταν θα την έχανα, θα έχανα και την πατρίδα. Ξαφνικά αυτό μου φάνηκε κάπως απλουστευτικό. Μπορεί μεν η μαμά να είναι η Ελλάδα, αλλά είναι όλη μου η Ελλάδα;»

Έτσι κυλούν αυτά τα βιβλία του, ενώνοντας το προσωπικό με το οικουμενικό, το παρόν με το παρελθόν, το ψυχικό και συναισθηματικό με ό,τι πνευματικότερο υπάρχει. Παντρεύοντας γοητευτικά τις ρεαλιστικές περιγραφές με εσωτερικούς μονολόγους, τους σπαρταριστούς διαλόγους με φόβους, διλήμματα και νοσταλγικές μνήμες. Την ιστορία της οικογένειας με τη μοίρα του τόπου. Με συνειρμικό τρόπο που σε πάει παντού: στην ιστορία και τη μυθολογία, στη λογοτεχνία και τη μουσική, στις αναμνήσεις του συγγραφέα και στους… κουραμπιέδες της μαμάς. Μια αέναη επιστροφή σε ό,τι μας έκανε- αυτό-τελικά-που-εμείς- γίναμε, όλα.

 

* Δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «Η ιστορία σήμερα» (Έθνος) (ένα μέρος του) και στο diavasame.gr

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top