Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ποίηση υψηλών ταχυτήτων
19/06/2019, 10:07 πμ

Ποίηση υψηλών ταχυτήτων

Γράφει η Άρτεμις Μιχαηλίδου //

 

Έλενος Χαβάτζας, «Στάχτη με Φόντο Κάποιον Τροπικό», εκδ. Βακχικόν

 

Το πρώτο πράγμα που τραβάει την προσοχή στη δεύτερη ποιητική συλλογή του Έλενου Χαβάτζα είναι ο τίτλος, ο οποίος είναι πολύ ελκυστικός, και ταυτόχρονα αμφίσημος: από τη μια η στάχτη, το στοιχείο της φθοράς που είναι πολύ έντονο σε όλο το βιβλίο, και από την άλλη η φωτιά στην οποία παραπέμπει η στάχτη, και η οποία υποδηλώνει το πάθος, επίσης ένα στοιχείο που διατρέχει τους στίχους του Χαβάτζα, και που είναι το βασικό ζητούμενο στην καθημερινότητα. Όπως και η φθορά, το πάθος είναι κυρίαρχο σχεδόν σε κάθε σελίδα του βιβλίου: είναι το κατεξοχήν στοιχείο της ζωής, αυτό που κάνει τη διαφορά ανάμεσα στη ζωή και στην «απομίμησή της». Κι όλα αυτά, «με φόντο κάποιον τροπικό» — το παραμυθένιο στοιχείο επίσης είναι πανταχού παρών, ακόμα κι αν πρέπει να δουλέψεις για να το βρεις, να το αναγνωρίσεις, και να το διατηρήσεις. Ή, όπως λέει κι ο ποιητής,

 

Στους δρόμους διάχυτη ή κλεισμένη

σ’ ένα μουσικό κουτί

υπάρχει ακόμα μπόλικη μαγεία

που δεν πρόλαβες να χρησιμοποιήσεις

 

Όλοι αυτοί, που δεν ξέρουν

πώς γίνεται

θα προσπαθήσουν να καταστρέψουν

κάθε τέτοια απόπειρα

κι αυτό είναι κάτι πιο σκληρό από τον θάνατο

ή από έναν δήμιο που ανεξήγητα γυαλίζουν

Τα μάτια του.  («Σινιάλα μες στο Σκοτάδι», σελ. 12)

 

Αναφερόμενη στην πρώτη συλλογή του Χαβάτζα, Ηλιοτρόπια με τις Πλάτες στον Τοίχο, είχα γράψει ότι υπάρχουν δυο ειδών ποιητές: οι ποιητές-φιλόλογοι, οι οποίοι φροντίζουν ιδιαίτερα τη γλώσσα, το μέτρο, το ρυθμό, τη δομή ενός ποιήματος, και ό,τι άλλο συνδέεται με μια πιο αυστηρή, παραδοσιακή προσέγγιση της τέχνης της γραφής, κι εκείνοι που, κάποιες φορές, είτε κατά λάθος είτε ηθελημένα, μοιάζουν να περνούν με κόκκινο τις διαχωριστικές γραμμές που ορίζουν ένα άρτιο ποίημα. Είχα γράψει επίσης ότι, ενώ συχνά θαυμάζουμε τους πρώτους για την ευρυμάθειά τους και την άνεση με την οποία χειρίζονται τη γλώσσα, αδυνατούμε να θυμηθούμε κάποιον από τους στίχους τους. Δεν μας αγγίζουν πάντοτε συναισθηματικά, παρά μόνο διανοητικά. Ο Έλενος Χαβάτζας, ξεκάθαρα, δεν είναι ποιητής φιλόλογος. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει επ’ ουδενί ότι πετάει όπως να ‘ναι τις λέξεις στο χαρτί προκειμένου να κάνει αίσθηση – να προκαλέσει ή να εντυπωσιάσει: σημαίνει όμως ότι δεν στέκεται στη φιλολογική λεπτομέρεια όταν κρίνει ότι αυτή θα «καπελώσει» το νόημα και τον εκφραστικό αυθορμητισμό. Προτιμά να προσπερνά τις γραμμές της διανοητικής διαμεσολάβησης για να σου παραδώσει ένα ποίημα αυθεντικό και ατόφιο – να σε κάνει να νιώσεις, με το δικό σου τρόπο, ό,τι ένιωσε κι αυτός κατά τη διαδικασία της γραφής, και να προσαρμόσεις σκέψεις και συναισθήματα στο δικό σου φόντο.

Για να το θέσω αλλιώς: νομίζω ότι το μεγαλύτερο προσόν της ποίησης του Χαβάτζα είναι ότι, κλείνοντας το βιβλίο, θυμάσαι τι διάβασες. Υπάρχουν στίχοι που σου μένουν στη μνήμη, δεν γίνονται «στάχτη με φόντο μια δήθεν κουλτούρα». Στίχοι όπως αυτός:

 

«Ορίστε πάλι σε νύχτες / όπου κανένας θεός δεν εφημερεύει» («Τρεις Άθλιες Μέρες και μια Ξενέρωτη Νύχτα για να βγει αυτό το Ποίημα», σελ. 10)

Ή

«Και μόνο η μυρωδιά μιας συγκεκριμένης θάλασσας / με κρατάει / όταν η έρημος τραβάει ως τον ορίζοντα» («Τροπικοί του Καρκίνου», σελ. 30)

 

Ή (κλείνοντας και το μάτι στον Μπέκετ)

«Το κυρίως παιχνίδι συνέχεια αναβάλλεται / αλλά ο επισκέπτης στο τέλος / φτάνει πάντα στην ώρα του». («Ηχώ των Παλιών μας Φίλων», σελ. 51)

 

Έλενος Χαβάτζας

 

Η ποίηση του Χαβάτζα είναι βαθιά ριζωμένη στο σήμερα και, αναπόφευκτα, στο σήμερα της κρίσης. Ο κοινωνικός σχολιασμός που εμπεριέχεται σε πολλά από τα ποιήματα του βιβλίου δεν είναι αυτός του αποστασιοποιημένου παρατηρητή, αλλά του ανθρώπου που είναι μέσα στα πράγματα και παλεύει, αν όχι να τα αλλάξει, τουλάχιστον να μην ισοπεδωθεί, να μη χάσει την ουσία, να παραμείνει σε εγρήγορση γνωρίζοντας ότι, όπως η σήψη και η διαφθορά βρίσκονται παντού, έτσι και η ποίηση μπορεί να ξεπροβάλλει από παντού – αρκεί να έχεις την ευαισθησία να την ανακαλύψεις.

Παραθέτω, ως παράδειγμα, ένα από τα αγαπημένα μου ποιήματα της συλλογής:

 

Ultra Violet

 

Χρόνια είχε να βάλει το ραδιόφωνο

ένα τέτοιο τραγούδι

που να εξηγεί γιατί τότε

δεν έφυγες μαζί της στα νησιά

όπως σου ζητούσε

αλλά γυρνούσες πίσω

σε κείνη την πεινασμένη τίγρη

για να σου αφήσει ουλές

που στο μέλλον θα μπορούσες

να τραγουδήσεις

 

Ποιος ξέρει τί θα είχε συμβεί

αν το είχες πάρει αλλιώς

πάντως δύσκολα θα μπορούσες

τώρα να μιμηθείς

εκείνη τη μελαγχολία που κορυφωνόταν

όταν στην επιστροφή

σουρούπωνε ανάμεσα από τα βουνά.

 

Το πιάνο με λιγότερες χορδές

αλλά με περισσότερη μανία ακούγεται

 

Κι ύστερα είναι αυτές οι ταχύτητες

που αποκτά πάντα κανείς

όταν κάποιος θάνατος πλησιάζει

και σε αναγκάζει μόνος να προπορεύεσαι

καθώς η παλιά μεγάλη παλίρροια

φανερώνει πια

ότι το μόνο που έχει να φέρει

είναι σάπιοι φοίνικες

και νεκρά ηλιοβασιλέματα.

 

 

Η ποίηση του Χαβάτζα είναι μια ποίηση υψηλών ταχυτήτων, μια ποίηση που χαρακτηρίζεται από κίνηση και δράση, μια ποίηση που λατρεύει τα ταξίδια, είτε πραγματοποιήθηκαν, είτε ματαιώθηκαν. Είναι μια ποίηση που συνδυάζει, με πολύ έξυπνο τρόπο, το γήινο με το αέρινο, το ορμητικά πύρινο με το εξαγνιστικά υδάτινο. Είναι μια ποίηση που ενώ περιγράφει μια πεζή πραγματικότητα στην οποία έχουν χαθεί κομβικές ισορροπίες, ισορροπεί παράλληλα ανάμεσα στο ουτοπικό και το εφικτό, και καταφέρνει επιπλέον να σε πείσει ότι αυτό που φαντάζει ουτοπικό μπορεί να γίνει εφικτό στο μέλλον.

Θα κλείσω λοιπόν αυτή τη σύντομη παρουσίαση με ένα ποίημα που συνοψίζει όλα τα παραπάνω:

 

Το Επόμενο Καλοκαίρι

 

Το επόμενο καλοκαίρι

εσύ μου βγάζεις τη γλώσσα

μέσα από τη γυάλα

και ΄γω μαθαίνω κολύμπι

πάλι στ’ ανοιχτά

 

Τρέφομαι με κονσέρβες ναυαγίων

ενώ γύρω μου πλησιάζουν κι άλλοι

πεινασμένοι θηρευτές

μέχρι να φτάσω σε ζεστά νερά

κρατάω την αναπνοή μου

και μου συμβαίνουν πράγματα

που δεν γίνεται εύκολα να μοιραστώ

ή να σου εξηγήσω

 

Όχι και τόσο ποίηση

περισσότερα ρεφρέν…

και να φτιάξουμε επιτέλους εκείνη

την μπάντα

που να παίζει τα γούστα μας

 

Κι ενίοτε

να με μελαγχολείς με τις

σκέψεις σου

 

μιλώντας για φρούτα

που χάθηκαν

παρέα με τις εποχές τους.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top