Fractal
Home / ΒΙΒΛΙΟ / Τα λογοτεχνικά πορτρέτα: Νέος στο Φρίουλι // Πιερ Πάολο Παζολίνι
28/06/2018, 2:49 μμ

Τα λογοτεχνικά πορτρέτα: Νέος στο Φρίουλι // Πιερ Πάολο Παζολίνι

Του Απόστολου Θηβαίου // *

 

 

[…Πολλά μνημεία είχαν σχήμα κυβικό ή

έμοιαζαν με μικρούς ναούς.

Αγάλματα των νεκρών από ασβεστόλιθο

και αγόρια που πουλιούνται στα περιστύλια,

πλέκοντας τα εγκώμια των σκιών,

εκπλήρωναν τη σιωπή

που θέλουν οι σκληρότερες

ηδονές…]

 

Ποιητής, συγγραφέας, σκηνοθέτης, ηθοποιός, μέλος του ιταλικού, κομμουνιστικού κόμματος, ομοφυλόφιλος, αναπόσπαστο τμήμα του υποπρολεταριάτου της Ρώμης που σηματοδοτεί τις σκληρότερες επιπτώσεις της τρίτης, βιομηχανικής επανάστασης, διανοούμενος, μόνος.

Ο Πιερ Πάολο Παζολίνι, μιζα ζωή στα χέρια του αγγέλου, σε συνεχή αναζήτηση της πιο φιλόδοξης αλήθειας, ένα πρότυπο αφοσίωσης στην καλλιτεχνική δημιουργία, ένας αιρετικός του ιταλικού κινηματογράφου που αφήνει να κυλήσουν κάτω από τα πόδια του όλες οι σημασίες του εθνικού νεορεαλισμού.

Ο νεαρός που γεννιέται το 1922 στην ατμοσφαιρική Μπολόνια των φρέσκων και της κρυμμένης μνήμης, πρόκειται να κλονίσει την εθνικοχριστιανική, ιταλική πραγματικότητα χαράζοντας κάθετες τομές στο σώμα μιας βαθύτατα παραδοσιακής κοινωνίας.

Το οικονομικό θαύμα των δεκαετιών του 1950- 1960 αλλοιώνει οριστικά την πιο ρομαντική εκδοχή της ρωμαϊκής δόξας. Έκτοτε η Ιταλία θα λησμονήσει για πάντα την αρχική της ταυτότητα, τα προάστια της Ρώμης θα γίνουν θέατρο ενός αποδεκατισμένου, επαρχιακού κόσμου που συρρέει γύρω από την ξεπεσμένη πολιτεία, αναζητώντας μια καλύτερη ζωή. Σ΄αυτούς τους κύκλους κινείται ο Πιερ Πάολο, αναγορεύοντας σε ζωή όλα αυτά τα κουρέλια που σημαίνουν θλίψη και έναν μάταιο, διαρκή αγώνα επιβίωσης. Ανάμεσα σ΄αυτούς τους παρίες της Ρώμης γυρεύει τα πιο τρυφερά αγόρια, τους αρχαιοπρεπέστερους εραστές. Εκείνους που μισό αιώνα αργότερα θα στερήσουν από την ηττημένη, ευρωπαϊκή τάξη της διανόησης έναν αυθεντικό εκπρόσωπο του πνεύματος που προικίζεται με αντοχή και συνέπεια στον αγώνα της διαμόρφωσης ενός πολυσχιδούς έργου. Κείμενα, κριτικές, πολιτικές επιστολές, ποιήματα που παρέμειναν στο περιθώριο της κριτικής, φωνές σπαραχτικές εκείνου του νέου που θα κουβαλά για πάντα μέσα του το Ούντινε. Στον κινηματογράφο του Παζολίνι ο Χριστός δεν είναι άλλο από έναν φοιτητή, από ένα νέο με αμήχανο βλέμμα απέναντι στους όρους της πίστης που διαμορφώνει μια πανίσχυρη, καθολική εκκλησία.

Οι Στάχτες του Γκράμσι, Το αηδόνι της καθολικής εκκλησίας, Κουρσάρικα Γραπτά, οι τίτλοι μερικών από τα πιο σημαντικά έργα του Παζολίνι. Θεώρημα, Χοιροστάσιο, Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, Χίλιες και μία Νύχτες, οι τίτλοι των κινηματογραφικών παραγωγών που θα οδηγήσουν τον δημιουργό στην κορυφή της ιταλικής τέχνης και θα θέσουν ένα πρότυπο για τους μεταγενέστερους, Ιταλούς κινηματογραφιστές, σε μια απαράμιλλη άνθηση της έβδομης τέχνης.

Τα έργα του θα προκαλέσουν, θα κατηγορηθούν, ενίοτε θα απαγορευτούν. Όμως ο Πιερ Πάολο, εκείνο το δειλό, ερωτικό παιδί της Καζάρσα θα παραμείνει πιστό στην εκφορά ενός λόγου συμβολιστικού, εμποτισμένου σαν υδατογραφία, με όλες τις αντιφάσεις του ευρωπαϊκού, μεταπολεμικού κόσμου.

  

Χρυσαφένιο φύσημα

στις πίστες όπου με όμορφα μελαχροινά καπούλια

τρέχουν τα άλογα και τα καβαλάνε αγόρια

που μοιάζουν ακόμη πια νέα και δεν ξέρουν

ότι υπάρχει φως στον κόσμο γύρω τους…

 

 

 

Ο Πιερ Πάολο ανήκει σε αυτήν την κατηγορία των παιδιών. Η καρδιά του είναι σπασμένη, σπαράγματα στις γειτονιές μιας θρυλικής πολιτείας. Η Ρώμη του συνοψίζεται στις μυστηριακές πομπές των ηρώων, η Ρώμη που ξεκρεμάει τ΄άστρα απ΄το φουστάνι της και γίνεται θυσία στην τρίτη, βιομηχανική επανάσταση, αυτή η μυστηριώδης Αφροδίτη των κήπων συνιστά μια ποίηση που γίνεται πρόζα. Την αλλοτινή φαιδρά παρέλαση του ποιητή.Χιλιάδες πιερόττοι με καταγωγή από την Σικελία, το Παλέρμο, κάτι γηραιά πνεύματα μ΄άσπρα, φθαρμένα ρούχα, γλώσσα κρεμασμένη και εξογκωμένα μάτια πουλούν και αγοράζουν τα πάντα στους λόφους των σκουπιδιών. Ο Πάολο γυρεύει τον δρόμο του στα πρότυπα των μεγάλων, καθολικών μορφών, ο Πάολο που πεθαίνει από έρωτα μακριά από τον Νινέτο, ο Πάολο που καταθέτει σπονδές στον Μαρξ, πίνοντας τον σκληρό, μεσογειακό χειμώνα. Ο δικός του τρίτος κόσμος  συνωστίζεται στα ρημαγμένα περίχωρα. Κάτω από τα παλιά στρώματα της πόλης γεννιούνται και πεθαίνουν αγόρια που κανέναν δεν μισούν για τη μετριότητά τους. Ο δικός του τρίτος κόσμος φέγγει μες σε μια τρομακτική, ρωμαϊκή άνοιξη. Οι φίλοι του στέκουν σαν τις μακρυσμένες μορφές του Τζιακομέτι, κάτω από τους ήχους των ημερών που διαδέχονται απαράλλαχτες αυτόν τον αρχαίο κόσμο. Ένα τεράστιο φτερό ποδηλάτου που καίγεται, που μυρίζει και το άρωμα μιας λαμαρίνας, μουσκεμένων ρούχων, σκουριά παλιοσίδερων παντού στον ορίζοντα. Κάπου που πρέπει να πενθεί μια πολιτεία και ο Πάολο που ζει αφοσιωμένος στην επανάσταση μιας εφηβείας. Οι φίλοι του χωρούν μέσα τους το τέλος ενός ολόκληρου αιώνα.

Και επιταχύνουν με έξαλλες alfa romeo προς το κέντρο, ανεμίζοντας εμφυλίους και πύρινους λόγους. Το Τορίνο που καίγεται και αυτοί μες στους καπνούς να εμπορεύονται τα κλοπιμαία.

Αυτός ο κινηματογράφος που οπτικοποιεί όλη την ευαισθησία της ανάμνησης αλλά και έναν κυνισμό εφάμιλο του ύφους του Σελίν, καθιστά τον Πάολο ικανό να επαναφέρει στο προσκήνιο το λεπτό αίσθημα ενός νεαρού, ας πούμε κοριτσιού που ρισκάρει τα πάντα για ένα χαμόγελο ή ένα μπαλόνι. Τα μεσσαιωνικά κορίτσια του, οι εκκωφαντικές σκηνογραφίες, οι παρατεταμένες σιωπές έρχονται πριν το μεγάλο χειροκρότημα για να αποθανατίσουν το αίσθημα ενός κόσμου που ολισθαίνει στο μέλλον φωτεινός και απαστράπτων.

Ακόμη και αν ο κινηματογράφος του Πιερ Πάολο Παζολίνι λογαριάζεται σήμερα στις απαιτητικότερες εκδοχές της έβδομης τέχνης, υπάρχουν πάντα τα διάσπαρτα καρέ, ένα πολυπρόσωπο, λαϊκό πλήθος που ανανεώνει διαρκώς την αισθητική του δημιουργού. Αυτοί οι θαυμάσιοι πολίτες, τα υπέροχα παιδιά που στέκουν εμπρός από την κάμερα, εκφράζουν την πειθαρχία των άκρων που η εποχή μας σήμερα επιβάλλει. Ο Πάολο, σαν άλλος εκφραστής της γενιάς των beat μας γνέφει απ΄τις πρεσβείες ενός  μετέωρου κόσμου, ανάμεσα στις χαμένες ευκαιρίες της ιταλικής πραγματικότητας. Τα αποθέματα των σκουπιδιών του αιώνα μας, όπως περιέγραψε την αμερικανική ενδοχώρα ο Σνάιντερ, τροφοδοτούν με το απαιτούμενο ερέθισμα τον Παζολίνι για να μεταφέρει στο προσκήνιο τους ανθρώπους των ρωμαϊκών περιχώρων. Τους εργάτες, τους πένητες, τους κοπιόντες αυτού του ευαγγελικού κόσμου, πάει να πει το μέγα πλήθος, τ΄όργανο της ιστορίας σε κάθε καιρό, σε κάθε εποχή. Αυτή η πελώρια, μεταφυσική άνοιξη είναι όλος και όλος ο κόσμος του Πάολο, η βαθιά της λαγνεία αναδύεται στα έρημα τοπία, στους λόφους του χάλυβα που κυκλώνουν την Ρώμη. Ο Πάολο υποκλίνεται διαχρονικά σ΄αυτόν τον αδιόρατο κόσμο που ζει και πεθαίνει πλάι στα αγάλματα, στα παραπήγματα του έρωτα αποτίει έναν φόρο τιμής, σώζοντας σε ατέλειωτες σειρές φιλμ τον κεραυνό που κατοικεί τις πιο βαθιές πτυχές της.

Ο Πιερ Πάολο υπήρξε πάντα ένας αληθινός ποιητής. Η ποίησή του υπήρξε ένα μείγμα οξυδερκούς πνεύματος και μιας προσωπικής, μοναχικής τροχιάς πάντα πιστής στον διαχρονικό ρόλο που οφείλει να κρατά ο στοχαζόμενος άνθρωπος. Ακόμη και αν η εργογραφία του συνιστά αντικείμενο διχογνωμιών, ακόμη και αν τα ποιήματά του παρέμειναν στο περιθώριο της ιταλικής κριτικογραφίας, ο Πάολο μπορεί και αναβιώνει μ΄ένα του νεύμα τους Φλαμανδούς εραστές, αναζητά τις πολιτείες που τις ονόμασαν του ήλιου, στα χέρια του η Μαγδαληνή φέγγει με την κανδήλα της τους πιο άνομους έρωτες, τη δυσκολότερη οδό για την ποίηση. Αυτήν που γράφεται με λάστιχο, παλιοσίδερα, κάρβουνο, εκείνη που απαιτεί αντοχή για να ειπωθεί.

Ο δικός μας Παύλος Μάτεσις γράφει για έναν όλεθρο περίλαμπρο, για ένα ηρώο. Τέτοια είναι η Ρώμη του Παζολίνι που την κατοικούν παιδιά, προορισμένα να υποφέρουν. Σώματα ιερά, ωραίοι, εδώδιμοι θεοί της αμερικανικής ζωγραφικής, με ένα πορτραίτο ιδανικό, καταδικασμένοι να ζήσουν περισσότερο το φως. Ο θάνατος και η ζωή τους συνιστούν για τον Παζολίνι μια υπόθεση μεγαλοπρεπή. Σαν να μιλούμε για όρη πύρινα, γι΄ανεμολόγια και μοναξιά.

 

 

Που ταξίδεψαν στο Ντένβερ,

που πέθαναν στο Ντένβερ,

που ξαναγύρισαν

στο Ντένβερ

 

 

* Ο Απόστολος Θηβαίος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1980. Απασχολείται στον τραπεζικό τομέα. Κείμενά του δημοσιεύονται σε ηλεκτρονικά και έντυπα περιοδικά. Γυρεύει εναγωνίως κάτι απ’ τη φωνή του.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top