Fractal
Home / ΙΣΤΟΡΙΑ / Οι πολιτιστικές σχέσεις Βυζαντίου – Δύσης
17/11/2021, 9:50 πμ

Οι πολιτιστικές σχέσεις Βυζαντίου – Δύσης

Γράφει η Κατερίνα Κοφφινά // *

 

 

 

Η βυζαντινή τέχνη και η αρχιτεκτονική άσκησαν σημαντική επίδραση στην εξέλιξη των τεχνών στην Ευρώπη. Η βυζαντινή αισθητική στην τέχνη και την αρχιτεκτονική επηρέασαν τη Δύση. Η έμφαση στη χρήση θόλου σε τετράγωνη βάση, επηρέασε τη δημιουργία πολλών εκκλησιών στη Δύση. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αυτής της επιρροής είναι η εκκλησία του Αγίου Μάρκου της Βενετίας. Η αρχιτεκτονική των πρώιμων αναγεννησιακών κτηρίων είναι έντονα επηρεασμένη από την αρχιτεκτονική της εποχής των Παλαιολόγων.

 

 

Πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι η βυζαντινή τέχνη βοήθησε την αναγέννηση της ευρωπαϊκής τέχνης, με την αποδέσμευσή της από την αδυναμία της πρώιμης ευρωπαϊκής τέχνης να χειριστεί την ανθρώπινη μορφή. Η αλληλεπίδραση δυτικής και βυζαντινής τέχνης είναι έντονη στις βενετοκρατούμενες περιοχές, όπως είναι η Κρήτη και η Κύπρος. Η Κρητική Σχολή αναπτύσσει την τεχνοτροπία της, και οδηγεί τους ύστερους βυζαντινούς και μεταβυζαντινούς αντιπροσώπους της στη δημιουργία αξιόλογων και διαχρονικών έργων.

Στην λογοτεχνία της ύστερης βυζαντινής περιόδου διαγράφεται η επιρροή της δυτικής μόδας, κυρίως στην αριστοκρατία. Η επιρροή αυτή αντανακλάται σε μία σειρά έμμετρων ιπποτικών μυθιστορημάτων, τα οποία είναι γραμμένα στη δημοτική. Πέντε από αυτά τα μυθιστορήματα σώζονται και χρονολογούνται από τον 12ο ή 13ο αιώνα έως τον 15ο. Για δύο από τα πέντε έχουν βρεθεί τα δυτικά τους πρότυπα (Φλώριος και Πλάτζια Φλώρα, Ιμπέριος και Μαργαρώνα). Και για μόνο ένα από τα πέντε είναι γνωστός ο συγγραφέας (Κατά Καλλίμαχον και Χρυσορρόην του Ανδρόνικου Παλαιολόγου). Το Βέλθανδρος και Χρυσάντζα, το οποίο θεωρείται πρωιμότερο, μας μεταφέρει σε έναν καθαρά μεσαιωνικό κόσμο με ιππότες, κάστρα και δράκους.

Όσον αφορά στη φιλοσοφία, η μορφή του Γεωργίου Γεμιστού Πλήθωνος δεσπόζει από το 1355 μέχρι το 1452. Ο Γεώργιος Γεμιστός είναι ο κύριος εκπρόσωπος του ύστερου βυζαντινού Ανθρωπισμού και της Αναγέννησης. Η επίδραση των ιδεών του στην ιταλική Αναγέννηση ήταν καταλυτική. Η παρουσία του στη Σύνοδο της Φεράρας – Φλωρεντίας ήταν καθοριστική για τη μετέπειτα εξέλιξη της Αναγέννησης στην Ιταλία. Το 1438 ο Γ. Γεμιστός συναντήθηκε με τον Κοσμά Μέδικο και τον έπεισε να ιδρύσει την Ακαδημία της Φλωρεντίας, ίδρυμα το οποίο είχε ως σκοπό του την προστασία των γραμμάτων και των τεχνών. Ο Γεώργιος Γεμιστός ενέπνευσε το ζήλο στους Ιταλούς λόγιους να ασχοληθούν με τον νεοπλατωνισμό και τον συμβολικό μυστικισμό των αριθμών.

Ο Βησσαρίων (1403 – 1472) μαθητής του Γεωργίου Γεμιστού Πλήθωνος, συνέβαλλε στην εξέλιξη του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Το 1437 έγινε αρχιεπίσκοπος Νίκαιας και στη Σύνοδο της Φεράρας – Φλωρεντίας υποστήριξε την ιδέα της ένωσης των εκκλησιών. Τάχθηκε υπέρ της Δυτικής εκκλησίας, και τιμήθηκε από τον πάπα με το αξίωμα του καρδιναλίου του Τουσκούλου της Ιταλίας. Καλλιέργησε τα ελληνικά γράμματα στη Δύση, παράλληλα υποστήριξε τους Έλληνες που κατέφυγαν στην Ιταλία, πριν και μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ασχολήθηκε με την φιλοσοφία και τις επιστήμες. Μετέφρασε στα λατινικά το έργο του Αριστοτέλη, Μετά Τα Φυσικά, και συνέγραψε ένα έργο εναντίον της πλατωνικής φιλοσοφίας σε πέντε τόμους. Στο έργο του αυτό, αναλύει τα προβλήματα της πλατωνικής φιλοσοφίας, και παραπέμπει στους αρχαίους Έλληνες συγγραφείς, αλλά και στον Αυγουστίνο, τον Αβερρόη, τον Αβικένα, τον Θωμά Ακινάτη κ ά.

Εκτός από τον Βησσαρίωνα, στη Βενετία η παρουσία των Ελλήνων λόγιων ήταν μεγάλη, κυρίως μετά την πτώση του Βυζαντίου. Το έργο τους συντέλεσε στην πνευματική άνθηση της Ιταλίας. Η φιλοσοφία και τα γράμματα επηρεάστηκαν βαθιά από την ελληνική παρουσία στην Ιταλία.

Η οριστική ρήξη του Βυζαντίου με τη Δύση διαφοροποιεί πολιτικά και πολιτισμικά τους δύο κόσμους. Η Δύση, με βάση τη φιλοσοφία του σχολαστικισμού υιοθετεί μία θεολογική προσέγγιση στη σχέση κράτους και εκκλησίας. Η ένωση της πολιτικής και εκκλησιαστικής εξουσίας του πάπα θα βρεθεί αντιμέτωπη με την αντίδραση των προτεσταντών, η οποία θα διαμορφώσει τον δυτικοευρωπαϊκό χώρο.

Αντίθετα η Ανατολή σταματάει να στηρίζεται στην βοήθεια της Δύσης. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο αναλαμβάνει το ρόλο του προστάτη της Ανατολής, εδραιώνεται στα εδάφη των Οθωμανών αλλά και πέρα από αυτά. Οργανώνει την παιδεία και δυναμώνει τους κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς θεσμούς, οι οποίοι θα συμβάλλουν στην επιβίωσή του.

 

 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1) C. Mango, Βυζάντιο, εκδ. Μιετ, Αθήνα 1988.
2) Ιστορία Του Ελληνικού ‘Εθνους, τόμος Η, Θ, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1979.

 

* Η Κατερίνα Κοφφινά είναι πολιτισμολόγος. Σπούδασε «Ευρωπαϊκό Πολιτισμό» με μεταπτυχιακή εξειδίκευση στη Διοίκηση Πολιτισμικών Μονάδων στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο και Εφαρμοσμένες Εικαστικές Τέχνες στις σχολές Βακαλό και Αrtes (πρώην Δοξιάδη). Έχει εργαστεί πολλά χρόνια στον αρχιτεκτονικό χώρο. Έχει συνεργαστεί με ιδρύματα και συλλόγους στην παραγωγή καλλιτεχνικών και ιστορικών προγραμμάτων, καθώς και με τα περιοδικά «Ιστορία – Πάπυρος», «Science Illustrated», «Ιστορικά Θέματα», “Πολίτες” «Το Περιοδικό» Pancreta.gr, Historical Quest. Είναι ιδρυτικό μέλος της Ομάδας Παραγωγής Δημόσιας Ιστορίας “hιστορισταί”. Επίσης είναι μέλος και γραμματέας του Δ.Σ του Συλλόγου Πτυχιούχων Ευρωπαϊκού Πολιτισμού.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top