✩ «Ο κύκλος των χαμένων ποιητών» του Τομ Σούλμαν στη Θεσσαλονίκη

Γράφει ο Παύλος Λεμοντζής // 

Το έργο και η παράσταση

«Δε διαβάζουμε ή γράφουμε ποίηση για να δείξουμε εκκεντρικοί! Διαβάζουμε και γράφουμε ποίηση, επειδή ανήκουμε στο ανθρώπινο γένος και το ανθρώπινο γένος ξεχειλίζει από πάθος! Η ιατρική, η νομική, η διοίκηση επιχειρήσεων – ναι, αυτά είναι σεβαστά επαγγέλματα, απαραίτητα για να συνεχίζεται η ζωή…

Η ποίηση, όμως, ο ρομαντισμός, η ομορφιά, ο έρωτας! –αυτά είναι που μας κρατάνε στη ζωή»!

Ο ντροπαλός Τοντ Άντερσον πηγαίνει με μετεγγραφή στην Ακαδημία Γουέλτον, όπου ο μεγαλύτερός του αδερφός είχε αριστεύσει. Η σχολή αυτή είναι γνωστή για την αυστηρότητά της, καθώς η λειτουργία της στηρίζεται στο τετράπτυχο   « Παράδοση – Τιμή – Πειθαρχία – Υπεροχή».

Ο συγκάτοικός του στο οικοτροφείο της σχολής, Νιλ, αν και πολύ έξυπνος και δημοφιλής, δέχεται μεγάλη πίεση από τον υπερπροστατευτικό πατέρα του, ο οποίος επιθυμεί να σπουδάσει ο Νιλ γιατρός. Οι δυο τους, μαζί με άλλους συμμαθητές τους γνωρίζουν τον καινούριο δάσκαλο αγγλικών, τον καθηγητή Κήτινγκ.

Στο πρώτο μάθημα λογοτεχνίας που κάνουν τα παιδιά μαζί του, βγαίνουν από την τάξη και βλέπουν αναμνηστικά και φωτογραφίες από παλιότερους μαθητές που φοίτησαν στο Γουέλτον.

Ο Κήτινγκ, ο οποίος είχε επίσης φοιτήσει στην Ακαδημία Γουέλτον, τους συστήνει στην άτυπη μυστική λέσχη λογοτεχνίας «Ο Κύκλος των Χαμένων Ποιητών» και τους ενθαρρύνει να τον αποκαλούν “καπετάνιο”, από ένα γνωστό ποίημα του Αμερικανού ποιητή Ουόλτ Ουίτμαν.

Ένα άλλο ποίημα, αυτή τη φορά του Ρόμπερτ Χάρικ, με τον τίτλο Carpe Diem (Άδραξε τη μέρα) δίνει την ευκαιρία στον Κήτινγκ να παροτρύνει τους μαθητές του να παίρνουν πρωτοβουλίες. Έτσι, σκίζουν και πετούν στα σκουπίδια την ανιαρή εισαγωγή στην Ποίηση του σχολικού τους βιβλίου. Ο καθηγητής ενθαρρύνει τους μαθητές του να πάνε κόντρα στο σύστημα και να εκτιμήσουν το βαθύτερο νόημα της ποίησης και της λογοτεχνίας, αφήνοντας τον εαυτό τους να σκέφτεται ελεύθερα, να ζει με πάθος και να βρει τη δική του φωνή.

Ο έτερος καθηγητής Πέρι (Σπύρος Τσεκούρας), δε βλέπει με καλό μάτι τις καινοτομίες που εισάγει ο Κήτινγκ στη σχολή, την ίδια στιγμή που ο Νιλ πείθει τα υπόλοιπα παιδιά να ιδρύσουν εκ νέου τον Κύκλο των Χαμένων Ποιητών, έχοντας βρει το βιβλίο με τα ποιήματα που είχαν παλιότερα τα μέλη αυτής της λέσχης στις κρυφές τους συγκεντρώσεις. Τα παιδιά βγαίνουν κρυφά τη νύχτα και μαζεύονται σε μια παλιά ινδιάνικη σπηλιά, όπου κάνουν την πρώτη συνάντηση της νέας λέσχης.

Μια άλλη μέρα, ο Κήτινγκ μεταφέρει το μάθημα από την αίθουσα στο γήπεδο του σχολείου, όπου κάθε παιδί φωνάζει μια φράση της αρεσκείας του δυνατά για εκτόνωση. Το μάθημα κορυφώνεται με ένα παιχνίδι μπάσκετ.

Όταν η σχολή ανεβάζει μια παράσταση το «Όνειρο Θερινής Νυκτός» του Ουίλιαμ Σαίξπηρ, ανατίθεται στον Νιλ ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Πουκ. Ξέροντας ότι ο πατέρας του δεν θα υπογράψει ποτέ την απαραίτητη άδεια που θα του επιτρέψει να λάβει μέρος, ο Νιλ πλαστογραφεί την υπογραφή του. Παράλληλα, ο Τοντ βρίσκει τον δικό του τρόπο να πολεμήσει τη δειλία του και να εκφραστεί καλλιτεχνικά απαγγέλλοντας ένα ποίημα μπροστά σε όλη την τάξη με τη βοήθεια του Κήτινγκ, ενώ ο Νοξ διεκδικεί την ήδη αρραβωνιασμένη Κρις και ο Τσάρλι δημοσιεύει ένα άρθρο στη σχολική εφημερίδα ζητώντας να μπορέσουν να φοιτούν και κορίτσια στο σχολείο.

Το μυστικό του Νιλ φανερώνεται και ο πατέρας του τον πιέζει να μην πάρει μέρος στη θεατρική παράσταση. Ο Κήτινγκ συμβουλεύει το παιδί να μιλήσει στον πατέρα του ελεύθερα και να του εξηγήσει πόσα σημαίνει για εκείνον η συμμετοχή, ελπίζοντας ότι θα αλλάξει γνώμη, αλλά ο Νιλ αποφασίζει να μην ακολουθήσει τη συμβουλή του δασκάλου του. Παρ’ όλα αυτά τον καθησυχάζει, λέγοντας ότι μίλησε στον πατέρα του και ότι κατάφερε να πάρει την έγκρισή του.

Ο πατέρας τού Νιλ μαθαίνει την αλήθεια και πηγαίνει οργισμένος να παρακολουθήσει τη συγκεκριμένη παράσταση. Ο Νιλ είναι εξαιρετικός στον ρόλο του και το κοινό τον αποθεώνει. Μετά την αυλαία, ο πατέρας του τού ανακοινώνει ότι αποφάσισε να τον στείλει σε στρατιωτική.

Πίσω στο σπίτι, ο απελπισμένος Νιλ σηκώνεται τη νύχτα, ξαναβάζει το κοστούμι που φορούσε στην παράσταση και αυτοκτονεί με το περίστροφο που βρίσκει στο γραφείο του πατέρα του. Μία μέρα μετά, τα νέα μαθεύονται στη σχολή και ξεκινούν ανακρίσεις για τα αίτια της αυτοκτονίας του Νιλ. Μετά από πιέσεις του διευθυντή της σχολής, τα παιδιά αναγκάζονται να υποδείξουν ως υπαίτιο για την αυτοκτονία τον Κήτινγκ, ο οποίος απομακρύνεται από τα καθήκοντά του.

Στη διάρκεια του αποχαιρετιστήριου μαθήματός του, οι μαθητές, με πρωτεργάτη τον Τοντ, ανεβαίνουν όρθιοι πάνω στα θρανία τους και αποχαιρετούν τον αγαπημένο τους δάσκαλο αποκαλώντας τον για τελευταία φορά «Καπετάνιο».

Ο Κωνσταντίνος Ασπιώτης σκηνοθετεί την παράσταση ακολουθώντας τη γραμμή του Πίτερ Γουίαρ στην ομώνυμη ταινία. Έχοντας κύριο αρωγό την εύληπτη μετάφραση της Νικολέτας Κοτσαηλίδου, φωτίζει και τονίζει τα μεγάλα μηνύματα που περιέχει το κείμενο και μας χαρίζει μία ρεαλιστική, συγκινητική και ατμοσφαιρική παράσταση.

Στην αρχή της, βλέπουμε μία παλιά σχολική αίθουσα με ξύλινα θρανία και στο βάθος της σκηνής έναν τεράστιο μαυροπίνακα με κείμενα και εξισώσεις. Τα σκηνικά (Αρετή Μουστάκα) λιτά αλλά ευρηματικά, άλλοτε μας οδηγούν σε μία σκοτεινή σπηλιά, όπου τα παιδιά θέλουν να ζήσουν την δική τους ιστορία, όπως στην τελετουργία του κύκλου των χαμένων ποιητών, κι άλλοτε βρισκόμαστε στο σχολικό προαύλιο.

Εντυπωσιακοί οι φωτισμοί της Ζωής Μολυβδά Φαμέλη, δημιουργούν μια ιδιαίτερη επιβλητική ατμόσφαιρα. Συγκλονιστική η σκηνή της αυτοκτονίας του νεαρού μαθητή, με τα φώτα να παίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο. Γλυκιά η μουσική της Μαρίζας Ρίζου και κλασικής γραμμής, όπως αρμόζει στο αυστηρό σχολείο, τα κοστούμια της Ηλένιας Δουλαδίρη.

Ο Κήτινγκ ( εξαιρετικός ο Άκης Σακελλαρίου) έρχεται σαν ένας περίεργος εισβολέας και «γκρεμίζει» τον κόσμο των παιδιών, αυτόν που έχει επιβάλλει επί σειρά χρόνων η καθεστηκυία τάξη πραγμάτων. Ο καλός ηθοποιός πείθει με το υποκριτικό του βάθος, όπου εκεί συναντιέται με τον ρόλο του, εγκαταλείποντας την επιφάνειά του.

Εκπέμπει έναν υπόγειο τρόμο μπροστά στον άγνωστο ορίζοντα που ανοίγει στους μαθητές. Κατανοεί πλήρως ότι πρέπει να τους παρασύρει στην ορμητική του κούρσα με τη δική του ιλιγγιώδη ταχύτητα, γεγονός που δικαιολογεί κάποιες υπερβολές στην ερμηνεία του, όμως εδραιώνει το βασικό χαρακτηριστικό του Κήτινγκ – που είναι συνάμα και το τρωτό του σημείο – ότι δεν έχει όρια, ενώ ο δάσκαλος οφείλει να έχει όρια.

Οι νεαροί άξιοι ηθοποιοί, που υποδύονται τους μαθητές, ταυτίζονται με τους ρόλους και την εποχή, ονειρεύονται, απογοητεύονται, ερωτεύονται, παρασύρονται. Από τη στιγμή που καθηλώνονται στο άρμα του Κήτινγκ, αλλάζουν συμπεριφορές, καθίστανται πλάσματα χειραγωγημένα, κι ο θεατής αναρωτιέται: θα καταφέρουν ποτέ να βγουν από τον λήθαργο ή θα επιζητούν πάντα τον «καπετάνιο» ; Το ερώτημα παραμένει αναπάντητο ως το τέλος της παράστασης.

Ο Τάσος Χαλκιάς, ως Διευθυντής Νόλαν, και ο Σπύρος Τσεκούρας, ως καθηγητής Πέρι, υπηρετούν τους ρόλους τους, αναδεικνύοντας τον τύπο των τότε καθηγητών που δρούσαν σύμφωνα με τους ισχύοντες κανόνες, παγερά αδιάφοροι απέναντι στο καινούργιο, χωρίς κανένα συναίσθημα ούτε καν για τους δικούς τους ανθρώπους.

Πρόκειται για μια παράσταση τολμηρή στη σύλληψη ενός αναχρονιστικού θέματος που απέχει πολύ από τη σημερινή πραγματικότητα, αλλά αναδεικνύει μια άλλη ανάγκη: αυτή της αναγνώρισης του δοτικού εκπαιδευτικού, αυτού που δίνει ψυχή και σώμα στους μαθητές του και απολαμβάνει την ύψιστη ανταπόδοση, όπως στη συγκλονιστική τελευταία σκηνή της παράστασης, όπου οι μαθητές ανεβασμένοι στα θρανία τους, αναφωνούν: «Καπετάνιε μας» !

Η παράσταση από 10 Μαΐου στο «ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΕΙΟΝ»

Συντελεστές

• Μετάφραση: Νικολέτα Κοτσαηλίδου
  Σκηνοθεσία – δραματουργική επεξεργασία: Κωνσταντίνος Ασπιώτης
  Μουσική: Μαρίζα Ρίζου
  Σκηνικά: Αρετή Μουστάκα
  Κοστούμια: Ηλένια Δουλαδίρη
  Σχεδιασμός φωτισμών: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
  Κινησιολογία, χορογραφία: Φαίδρα Νταϊόγλου
  Βοηθός σκηνοθέτη: Νατάσα Πετροπούλου
  Art work, φωτογραφίες, trailer: Χρήστος Συμεωνίδης
  Διεύθυνση παραγωγής: Αναστασία Γεωργοπούλου
  Οργάνωση παραγωγής: Μαρίνα Πινιατώρου
  Επικοινωνία προβολή: Ρίτα Σίσιου
  Εκτέλεση παραγωγής: ΣΚΑΦΙΔΑΣ ΔΩΡΟΠΟΥΛΟΥ Ε.Ε.

Παίζουν:
Άκης Σακελλαρίου, Τάσος Χαλκιάς, Σπύρος Τσεκούρας, Θοδωρής Θεοδωρακόπουλος, Νικόλας Παπαϊωάννου, Θησέας Παπαπαναγιώτου, Στέφανος Παπατρέχας, Ζαχαρίας Γουέλα, Πάνος Κλάδης, Τάσος Τυρογαλάς, Αλέξανδρος Τωμαδάκης, Λυδία Στέφου