Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Δεν προχωράς με την όπισθεν
18/05/2021, 8:28 μμ

Δεν προχωράς με την όπισθεν

Γράφει η Χρύσα Φάντη //

 

Τζένη Μανάκη «Με το χέρι στο στήθος», Ωκεανίδα, 2020

 

«Τα όρια της ψυχής, δεν θα μπορέσεις να τ’ αγγίξεις, όσο μακριά σ’ όλους τους δρόμους κι αν σε οδηγούν τα βήματά σου, τόσο βαθύς είναι ο Λόγος που την κατοικεί». Η ρήση του Ηράκλειτου, σε συνομιλία με το Ελάνθανε της Κικής Δημουλά, θα μπορούσε να αποτελεί μία ακόμη προμετωπίδα στο Με το χέρι στο στήθος, το πιο πρόσφατο, τέταρτο κατά σειρά, μυθιστόρημα της Τζένης Μανάκη  (εκδ. Ωκεανίδα, 2020).

Η ιστορία ξεκινά από την Τύνιδα, με τη δημοσιογράφο και κεντρική ηρωίδα του, Νικολέτα Πάζη, να περιπλανιέται στον παλιό αραβικό τομέα της πόλης,  στο περιθώριο των εργασιών ενός ανούσιου συνεδρίου για την παγκόσμια φτώχεια. Μέσα σε αυτό το ασυνήθιστο σκηνικό, η Νικολέτα συναντά έναν άγνωστο, που της θυμίζει τον «ευγενή με το χέρι στο στήθος», του Ελ Γκρέκο. Πρόκειται για τον Φουάντ Μαζίν, Γαλλοαλγερινό συγγραφέα, ο οποίος βρίσκεται εκεί, προσπαθώντας να ανακαλύψει τον άνθρωπο που σκότωσε τη γυναίκα του. Από το οπισθόφυλλο, ο αναγνώστης έχει ήδη πληροφορηθεί ότι ο δολοφόνος της γυναίκας του Φουάντ είναι ο ίδιος άνθρωπος που έχει μπλέξει τον γιο του, Μαρίντ, στα δίχτυα ενός ισλαμικού τρομοκρατικού πυρήνα.

Η χειμαρρώδης, ασθματική αφήγηση της Νικολέτας, κρύβει μέσα της έναν εξαιρετικά δομημένο και καλά διαμορφωμένο χαρακτήρα, προχωρώντας, ωστόσο, στην ανάγνωση και παρακολουθώντας την βήμα προς βήμα, ο αναγνώστης ανακαλύπτει ρωγμές και σημάδια σύγκρουσης, που την ύπαρξή τους, δεν θα μπορούσε ενδεχομένως να υποψιαστεί στην καθημερινότητα της. Η φθαρμένη σχέση της με τον Μαξ (συνάδερφο και πρώην εραστή της), η δύσκολη καμπή στη ζωή της αδερφής της, Αίγλης, άλλα και οι αιφνίδιοι και πρόωροι θάνατοι των γονιών και του αδερφού της, παρά τις   ανατροπές και τα τραύματα που της έχουν επιφέρει (ή πιθανόν εξ αιτίας τους), εκκολάπτουν μια δυνατή ερωτική και πνευματική ταύτιση με τον συγγραφέα, που επίσης κουβαλάει μέσα του το πένθος της απώλειας.

Πίσω στο Λονδίνο, εκείνη θα καταφέρει να γίνει υπεύθυνη πολιτιστικής ύλης σε γνωστή εφημερίδα (πραγματικό επίτευγμα, με δεδομένη την ελληνική και «άσημη» καταγωγή της) ενώ ο Φουάντ, θα αρχίσει να αποκτά φήμη και να διακρίνεται, με τα μυθιστορήματά του να μεταφράζονται και να εκδίδονται με επιτυχία στο Λονδίνο και το Παρίσι.

 

«Την αλήθεια την ξέρουμε όλοι, αλλά η συγκατοίκηση μαζί της είναι επώδυνη.»

 

Η σχέση του Φουάντ με τη Νικολέτα είναι ειλικρινής και αποκλειστική, για να μπορέσει, όμως, να επιβιώσει, θα πρέπει και οι δύο, να νικήσουν τα εμπόδια από την επερχόμενη παγκόσμια κρίση, και κυρίως, τα ανυπέρβλητα προβλήματα των οικείων τους. Η επιστροφή της Νικολέτας στο γενέθλιο τόπο, θα δημιουργήσει σοβαρές εντάσεις, καθώς παλιές παρανοήσεις θα ξεκαθαρίζονται και αναπάντεχα οικογενειακά μυστικά θα αρχίσουν σταδιακά να αποκαλύπτονται. Η αδερφή της, Αίγλη, μυαλό κοφτερό αλλά και θύμα σκληρής ενδοοικογενειακής βίας, θα χρειαστεί να περάσει από αβυσσαλέες ψυχικές και σωματικές μεταπτώσεις, μέχρι να ανακτήσει την ισορροπία της, ενώ την ίδια εποχή, σ’ ένα διαμέρισμα στο Παρίσι, ο φανατισμός και η εμπλοκή με την τρομοκρατία, θα οδηγήσει τον γιο του Φουάντ, Μαρίντ, στην αυτοκτονία.

 

Τζένη Μανάκη

 

«Ποια νοσηρή γοητεία συναρπάζει τον τρομοκράτη, ποια του γεννά ένα τόσο βαθύ μίσος ώστε να περιφρονεί τις ζωές των ανθρώπων στο όνομα μιας πρωτόγονης ιδέας και να καταστρέφει όσες το δυνατόν περισσότερες; Ο άνθρωπος μεταστοιχειώνεται σε θηρίο ανήμερο όταν φανατιστεί.»

Αν και τίποτα δεν μένει αναλλοίωτο και καμιά πραγματικότητα δεν διαρκεί αιώνια, τα ένστικτα του ανθρώπου φαίνεται να ανήκουν στα αμετάβλητα δεδομένα της φύσης του. Μπορεί μέσ’ από αυτά να  κατανοήσει τον μεταβαλλόμενο κόσμο και εκείνα που τον περιστοιχίζουν; Η πορεία της Αίγλης προς τη λύτρωση και κυρίως, η τραγική κατάληξη του Μαρίντ, θα συνθέσουν μερικά από τα πιο συγκλονιστικά κομμάτια στην εξιστόρηση της Νικολέτας.

 

«Όταν δεν υπάρχουν συνέπειες, το να κάνεις λάθος είναι μια ενδιαφέρουσα ψυχαγωγία.»

 

Στο μυθιστόρημα της Μανάκη, μέσα από μια πλοκή που κρατάει αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, αναδύονται σύγχρονα προβλήματα και σκιαγραφούνται αληθοφανείς χαρακτήρες. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι αναφορές στη μουσική, τη ζωγραφική, τη λογοτεχνία και το θέατρο, με τα έργα του Σαίξπηρ, του Στρίνμπεργκ και του Ιονέσκο να ενσωματώνονται αβίαστα στο βασικό του κορμό  και να συνομιλούν πολλαπλώς με τα όσα συμβαίνουν στην αφηγήτρια και τα πρόσωπα που την απασχολούν.

Τα πρόσωπα εδώ, δεν είναι συνηθισμένα, ούτε όμως ακατανόητα ή απρόσιτα. Τόσο οι πρωταγωνιστές, όσο και εκείνοι που εμπλέκονται στη ζωή τους (όπως για παράδειγμα, ο ανταγωνιστικός  Μαξ, ο σνομπ εκδότης του Φουάντ και (στον αντίποδά τους) ο συναισθηματικός και ευαίσθητος λάτρης του θεάτρου, Έριχ) ανήκουν σε ένα συγκεκριμένο ταξικό και κοινωνικό περιβάλλον, χρησιμοποιούν τους ίδιους κώδικες και σκέφτονται, λίγο ως πολύ, το ίδιο πολύπλοκα.

Ως εκ τούτου, η πρωτοπρόσωπη αφήγηση της Νικολέτας υιοθετεί ομοιόμορφη γλώσσα, ακόμη κι όταν ανοίγει εισαγωγικά για να στεγάσει κάποιον διάλογο ή να παραθέσει ξένες απόψεις, εστιάζοντας περισσότερο σ’ αυτό το κοσμοπολίτικο αλλά και τόσο μικρό «παγκόσμιο χωριό», που φαίνεται να αφομοιώνει τους κατοίκους του, άλλοτε δημιουργικά και άλλοτε καταπνίγοντας τις όποιες εθνικές και τοπικές τους διαφορές. Παρά τις ομοιότητές τους, όμως, οι αντιθέσεις είναι κυρίαρχες, από την προσωπική πάλη ανάμεσα στον έρωτα και τον θάνατο μέχρι τη θεραπευτική και διαχρονική αξία της τέχνης αλλά και την πολυπλόκαμη και συχνά προβληματική συνύπαρξη Δύσης και Ανατολής.

Θα καταφέρει η σχέση της Νικολέτας με τον Φουάντ να αντιμετωπίσει τις παλιές απώλειες αλλά και τις νέες προκλήσεις; Ο τίτλος του μυθιστορήματος, εκτός από πρωτότυπος, είναι θα λέγαμε, ενδεικτικός. Μια παλάμη στο στήθος μπορεί να εκφράζει τα πιο διαφορετικά σημαίνοντα ─ από ένδειξη αγάπης  και αποδοχής  μέχρι την πιο βαθειά  ανησυχία και  αναδίπλωση. Αρχίζοντας με τη φράση «Αν δεν έχεις τη δύναμη να δραπετεύσεις από αυτή τη ζωή μ’ ένα θανάσιμο πέταγμα, οφείλεις να τη ζήσεις, να προσπαθήσεις τουλάχιστον», το τελευταίο κεφάλαιο αυτού του «άτυπου χρονικού της πρώτης δεκαετίας του νέου αιώνα» αφήνει ανοιχτή την τελική έκβαση αλλά και χώρο ικανό για αισιοδοξία και εγκαρτέρηση.

 

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top