Fractal

Η προφητεία του Μίλαν Κούντερα

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Μίλαν Κούντερα, «Ο ακρωτηριασμός της Δύσης ή Η τραγωδία της κεντρικής Ευρώπης», μετάφραση Γιάννης Χάρης, εκδόσεις Βιβλιοπωλείο της Εστίας, Αθήνα 2022.

 

Είναι γνωστό ότι η Τέχνη, αν και εμπνέεται από τη ζωή, πολλές φορές προηγείται της εποχής της, λειτουργώντας προφητικά. Το λεπτό αισθητήριο του πνευματικού δημιουργού λειτουργεί ως κεραία που συλλαμβάνει και αποκωδικοποιεί τα μηνύματα από τα έργα και τις σκέψεις των ανθρώπων που καθορίζουν τη μοίρα των λαών. Ο Μίλαν Κούντερα, ο σημαντικότερος λογοτέχνης της Τσεχίας και από τους κορυφαίους ευρωπαίους συγγραφείς, το 1983 δημοσίευσε ένα άρθρο στο γαλλικό περιοδικό Le Debat με τίτλο «Ο ακρωτηριασμός της Δύσης». Το μικρό αυτό δοκίμιο των είκοσι σελίδων ήταν συγκλονιστικό, καθώς σύμφωνα με τον Ζακ Ρούπνικ συνέβαλε στην αναδιαμόρφωση του πνευματικού χάρτη της Ευρώπης πριν το 1989, διότι ήταν η πρώτη φορά που ένα πολίτης του Ανατολικού μπλοκ υπενθύμιζε με σθένος ότι η Κεντρική Ευρώπη ανήκει πολιτισμικά στη Δύση. Στην παρούσα έκδοση υπάρχουν δύο κείμενα, η ομιλία του Κούντερα στο Συνέδριο των Τσεχοσλοβάκων Συγγραφέων το 1967 και το προαναφερόμενο άρθρο.

Ο Κούντερα υποστηρίζει ότι η Κεντρική Ευρώπη με τα μικρά της έθνη πολιτισμικά ανήκει στη Δύση και η ιδιαίτερη κουλτούρα των λαών της, δηλαδή η γλώσσα, η λογοτεχνία και οι Τέχνες, αποτελεί την ταυτότητά τους, διασφαλίζοντας την ύπαρξή τους, καθώς εδώ και αιώνες συνθλίβονται μεταξύ των ισχυρών εθνών, της Γερμανίας και της Ρωσίας.  Αμφότεροι οι ισχυροί γείτονες  προσπαθούν να απορροφήσουν αυτούς τους λαούς, ειδικά μετά την πτώση της Αυστροουγρικής αυτοκρατορίας το 1918 και την τελευταία μεγάλη πολιτιστική αναλαμπή της περιόδου του Μεσοπολέμου, όπου οι εβραίοι πολίτες των κεντροευρωπαικών κρατών πρωταγωνίστησαν στις τέχνες και τις επιστήμες (Φρόυντ, Κάφκα, Μπροχ, Μιουζίλ, Μπέλα Μπάρντοκ, Σένμπεργκ, κ.λπ.). Το παλίμψηστο των κουλτούρων των λαών της Κεντρικής Ευρώπης επισημαίνεται πολύ εύστοχα από τον Κούντερα, με το σχόλιο «Κεντρική Ευρώπη, η μεγαλύτερη δυνατή ποικιλομορφία στον μικρότερο δυνατό χώρο». Δεν ήταν τυχαίες οι εξεγέρσεις αυτών των λαών του Ανατολικού μπλόκ (Ουγγαρία 1956, Τσεχοσλοβακία 1968, κ.λπ.)  στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα απέναντι στη Σοβιετική Ένωση, αλλά προϊόν μιας προσπάθεια που στηρίχθηκε στην διακριτική, ξεχωριστή κουλτούρα των μικρών αυτών εθνών.

 

Μίλαν Κούντερα

 

Τελικά, η ολοκληρωμένη Ευρώπη έχει τρεις διακριτούς γεωγραφικούς και πολιτισμικούς πυλώνες, τον δυτικό (Δυτική Ευρώπη), τον ανατολικό (Ανατολική Ευρώπη) (Βαλκάνια, Ελλάδα) και τον κεντρικό (Κεντρική Ευρώπη). Η απουσία και ο αποκλεισμός του κεντρωευρωπαϊκού πυλώνα από τη Δύση με βάση την πολιτική (Σιδηρούν Παραπέτασμα) και τη φυλή (Σλάβοι) είναι σίγουρα ένας ακρωτηριασμός της ευρωπαϊκής ιδέας και ενοποίησης.

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top