Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το κόκκινο χρώμα, ο έρωτας και το φιλί στο ελληνικό δημοτικό τραγούδι
20/05/2020, 12:09 μμ

Το κόκκινο χρώμα, ο έρωτας και το φιλί στο ελληνικό δημοτικό τραγούδι

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

Παντελής Μπουκάλας, “Κόκκιν’ αχείλι εφίλησα. Το ταξίδι του φιλιού και ο έρωτας σαν υπερβολή”, εκδόσεις Άγρα, Αθήνα 2019».

 

Ένα δημοτικό τραγούδι από τη συλλογή του C. Fauriel ενέπνευσε τον έγκριτο λογοτέχνη Παντελή Μπουκάλα σε ένα ταξίδι στο χώρο και στο χρόνο της δημώδους λογοτεχνίας. «Κόκκιν’ αχείλι εφίλησα, κι έβαψαν τα δικά μου/και με μαντήλι τα έσουρα, και έβαψαν το μαντήλι,/και σε ποτάμι το έπλυνα, και έβαψε το ποτάμι,/έβαψεν η άκρη του γιαλού κι η μέση του πελάγου,/και έβαψε κι ένα κάτεργο και ένα όμορφο γαλούνι/και πάλιν έβαψεν τα έμορφα, τα ογλήγορα ψαράκια». Η γοητευτική περιπλάνηση του Παντελή Μπουκάλα έχει τα χαρακτηριστικά της «Οδύσσειας» του Ομήρου, καθώς ως νέος Οδυσσέας λάμνει με τη βάρκα της γνώσης στο πέλαγος, αγκυροβολώντας τόσο στα απάνεμα ακρογιάλια του δημοτικού τραγουδιού των ανώνυμων δημιουργών του ελληνικού λαού και των λαών της Βαλκανικής Χερσονήσου όσο και στα ασφαλή λιμάνια των μεγάλων Ελλήνων λογοτεχνών και λαογράφων, όπως είναι ο Σεφέρης, ο Ν. Πολίτης, ο Κρυστάλλης,  ο Φώτος Πολίτης, κ.ά.

Με τον τρόπο αυτό ο αναγνώστης πορεύεται στην καβαφική Ιθάκη με πυξίδες, το κόκκινο χρώμα της χαράς, το φιλί, μα πάνω απ’ όλα τον έρωτα. Σε αυτό το ταξίδι του ρομαντισμού και της υπερβολής των συναισθημάτων και των εικόνων δεν μπορεί να λείπει ο Σολωμός, ο οποίος έκτισε την νεοελληνική ποιητική γλώσσα, χρησιμοποιώντας ως μαγιά τη γλώσσα του λαού. Το υγρό στοιχείο είναι το κλειδί στη συνομιλία του ποιητή, λαϊκού ή λόγιου, με τη φύση, καθώς στις παραλλαγές του τραγουδιού της συλλογής Fauriel πότε υπάρχει πέλαγος πότε ποτάμι (ένα, τρία, πέντε ή ακόμα  και εννέα).  Επίσης, το κόκκινο χρώμα είτε στα χείλι είτε στο μήλο είτε στο ποτάμι συμβολίζει τον έρωτα και τη χαρά που πλημμυρίζει την καρδιά του ερωτευμένου στιχουργού-τραγουδιστή. Είναι φανερό ότι η έμψυχη φύση συμμετέχει στα συναισθήματα του ποιητή συμπάσχοντας μαζί του, ενώ ταυτόχρονα προβάλλει το «εγώ» του, σύμφωνα με τις αρχές του ρομαντικού λογοτεχνικού κινήματος. Όλες αυτές οι δημιουργίες εκφράζουν το διαχρονικό και πανανθρώπινο ερωτικό στοιχείο, συνδυάζοντας το λυρισμό με τον ρομαντισμό, με αποτέλεσμα την καθολική αποδοχή από το λαό και τους λόγιους.

          Ο συγγραφέας, όμως, στο πλαίσιο της ανάλυσης των ποιημάτων που αφορούν τον έρωτα θίγει κι  ένα άλλο θέμα, το οποίο είναι ταμπού σε όλες τις κοινωνίες, τον ανόσιο έρωτα. Εδώ υπάρχουν δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στη νεκροφιλία και την αιμομιξία, θέματα γνωστά από την μυθική αρχαιότητα. Το ταξίδι του αναγνώστη ολοκληρώνεται με τα δημοτικά τραγούδια που υμνούν τη μελαγχολία είτε από το χωρισμό της νύφης από τη μάνα είτε τα νεκρικά μοιρολόγια.

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι το «[…]Το ταξίδι του φιλιού και ο έρωτας σαν υπερβολή» είναι ένα ταξίδι στον λαϊκό πολιτισμό της Ελλάδας και των Βαλκανίων γενικότερα μέσα από το δημοτικό τραγούδι της συλλογής Fauriel. Η λεπτομερής, μεθοδική και πολυετής έρευνα του συγγραφέα αποτυπώθηκαν σε ένα μνημειώδες έργο, το οποίο είναι χρήσιμο στον μελλοντικό ερευνητή, τέρπει τον αναγνώστη, αυξάνοντας ταυτόχρονα τις γνώσεις για το δημοτικό τραγούδι της πατρίδας μας.

 

Παντελής Μπουκάλας

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top