Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Στα χρόνια της Ρώσικης λογοκρισίας
15/03/2022, 7:51 μμ

Στα χρόνια της Ρώσικης λογοκρισίας

Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας //

 

Πολ Γκρεβεγιάκ «Κόκκινες ψυχές», Μετάφραση: Στέλα Ζουμπουλάκη, εκδόσεις Πόλις, σελ. 512

 

Τώρα που για τους απολύτως λάθος λόγους η Ρωσία βρίσκεται στο παγκόσμιο προσκήνιο είναι καλή ευκαιρία να θυμηθούμε ότι πρόκειται για χώρα που τουλάχιστον μέχρι την απόλυτη δυτικοποίηση της στον τρόπο ζωής λάτρευε τη λογοτεχνία. Αυτό ακριβώς έρχεται να μας θυμίσει ένα πραγματικά πολύ αξιόλογο βιβλίο. «Οι Κόκκινες ψυχές» του πρωτοεμφανιζόμενου Πολ Γκρεβεγιάκ από τις εκδόσεις Πόλις.

Ο Γκρεβεγιάκ μέσα από την ιστορία δύο ψυχών με παράξενο πνεύμα και καλλιτεχνικές αναζητήσεις που προσπαθούν να βρουν σταθερές στα χρόνια της κομμουνιστικής κυριαρχίας καταθέτει ένα εξαιρετικό πόνημα για ένα λαό που λάτρευε να διαβάζει. Μας υπενθυμίζει ότι τα λογοτεχνικά περιοδικά στην παλιά Σοβιετική Ένωση κυκλοφορούσαν σε εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα και τα βιβλία πουλούσαν εκατομμύρια κόπιες. Ακόμη και η στρατευμένη τέχνη του κινηματογράφου έκοβε εκατομμύρια εισιτήρια. Προφανώς και δεν ήταν όλη η τέχνη και όλα τα λογοτεχνικά δημιουργήματα προϊόν κομματικής προπαγάνδας. Ο Γκρεβεγιάκ σαν μια μορφή ‘’μνήμης’’ και τιμής αναφέρεται σε όλους τους Ρώσους λογοτέχνες που δέχτηκαν διώξεις, που λογοκρίθηκαν και που αρκετοί από αυτούς κατέφυγαν στο εξωτερικό όπως ο παραγνωρισμένος Ζιαμάτιν δημιουργός του ‘’Εμείς’’ του βιβλίου που ενέπνευσε μερικές δεκαετίες αργότερα το 1984 του Όργουελ.

Στο επίκεντρο βρίσκονται δύο πρόσωπα. Ένας Ρώσος λογοκριτής και ένας Ουκρανός μηχανικός προβολής ταινιών που οι ζωές τους συνδέονται μέσα από κινηματογραφικές ταινίες, διαπλέκονται και καταλήγουν σε ένα δραματικό φινάλε. Νομίζω, ότι οι δύο κεντρικοί χαρακτήρες είναι ανισοβαρείς αφού το βιβλίο καταπιάνεται κυρίως και σε μεγαλύτερο βαθμό με τη ζωή του λογοκριτή Κατούσκοφ που από πειθήνιο όργανο του συστήματος ακολουθεί μια αλλοπρόσαλλη διαδρομή: Αρνητής, αντιστασιακός, προδότης και στο τέλος παραδομένος σε ένα τρόπο ζωής που δεν πίστεψε ποτέ.

 

Paul Greveillac

 

Το βιβλίο καλύπτει μια διαδρομή σχεδόν μισού αιώνα. Από τον θάνατο του Στάλιν, τα πρώτα χρόνια του Ψυχρού πολέμου μέχρι την κατάρρευση του καθεστώτος. Δίπλα στους δύο πρωταγωνιστές και στους δεκάδες άλλους χαρακτήρες σε ένα εύρος περίπου 500 σελίδων παρελαύνουν συγγραφείς, ποιητές και κινηματογραφιστές σε ένα ασταμάτητο φόρο τιμής σε όσους λογοκρίθηκαν, απαξιώθηκαν. Κυνηγήθηκαν ή ακόμη και εξορίστηκαν. Σκηνοθέτες όπως ο Ταρκόφσκι που γνώριζαν την επιτυχία στο εξωτερικό αλλά εντός Σοβιετικής ένωσης γινόταν συστηματική προσπάθεια υποβάθμισης τη δουλειάς τους. Αλλά και σε αυτούς που συμβιβάστηκαν με τη λογοκριτική πρακτική και είδαν τα έργα τους να εξυπηρετούν την κυβερνητική προπαγάνδα. Στο επίκεντρο όλων αυτών ο εμβληματικός Σολτζενίτσιν που σε πείσμα των κρατικών φορέων πήρε τα Νόμπελ σε εποχή που προσπαθούσαν να τον εξαφανίσουν, ενώ την όλη μυθοπλαστική εξέλιξη εξυπηρετεί σε μεγάλο βαθμό ένας ‘’συγγραφέας-φάντασμα’’ τον οποίο ο Γκρεβεγιάκ μετατρέπει σε αρχηγό των ανεξάρτητων φωνών.

Ο Γκρεβεγιάκ αν και ξένος δημιούργησε μια πολύ εντυπωσιακή τοιχογραφία του Ρωσικού τρόπου ζωής με τις αλλαγές να γίνονται εμφανείς με κάθε πολιτική διαφοροποίηση μέχρι τις μέρες της Περεστρόικα, όπου πια η χώρα αρχίζει να μην θυμίζει τίποτα σε σχέση με τις περιγραφές των πρώτων σελίδων του βιβλίου. Πέρα από την εξαιρετική λογοτεχνική σημασία του το βιβλίο χρησιμεύει και σαν ένας απόλυτος οδηγός γνωριμίας και πλοήγησης στον κόσμο της Ρωσικής λογοτεχνίας. Προσωπικά έφτιαξα μια αρκετά μεγάλη λίστα με συγγραφείς και βιβλία, ορισμένα εκ των οποίων είχαν διαφύγει εντελώς της προσοχής μου και αξίζουν προφανώς μια αναγνωστική ευκαιρία. Σαν φόρος τιμής στη μνήμη συγγραφέων που προσπάθησαν να μείνουν όρθιοι σε εξαιρετικά δύσκολους καιρούς και παράξενες εποχές.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top