Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Ποιος ήσουν, Ηρώδη, ή ποιος θα ήθελες να είσαι»
05/09/2023, 10:58 μμ

«Ποιος ήσουν, Ηρώδη, ή ποιος θα ήθελες να είσαι»

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // *

 

 

 

 

Ελένη Λαδιά, «Ηρώδης Αττικός, ο αισθαντικός», νουβέλα, βιβλιοπωλείον τής ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα Απρίλιος 2023, σελ. 160

 

«Τηλαυγή» και «αισθαντικό» χαρακτηρίζει η δοκιμασμένη, επαρκέστατη και βραβευμένη αρχαιογνώστις Ελένη Λαδιά, τον αμφιλεγόμενο σύζυγο (κατηγορήθηκε για την δολοφονία τής συζύγου του, Ρηγίλλης), τον ελληνιστή δάσκαλο δύο Ρωμαίων αυτοκρατόρων, τον πολυγραφότατο σοφιστή Ηρώδη τον Αττικό (τίποτα σημαντικό δεν έφτασε έως εμάς, εκτός από τις μαρτυρίες τρίτων και από τις επαγωγικές επιρροές στο έργο άλλων διανοητών, όπως τού Μάρκου Αυρήλιου)…

Ο άνθρωπος που κατέληξε καταθλιπτικός, εσώκλειστος στη βίλλα του στον μυθικό Μαραθώνα, ο πατέρας ενός μάλλον ανεπιθύμητου γιου, που άφησε όλη του την περιουσία στον εκλεκτό (μηχανορράφο) δούλο, ο άνθρωπος που ήταν τόσο πλούσιος ώστε να δανείζει τους φίλους του αυτοκράτορες και να ευεργετεί την πόλη που αγάπησε (την Αθήνα)με δημόσια έργα που ακόμη στέκουν όρθια, ο άνθρωπος αυτός είναι περισσότερο μυθιστορηματικός απ’ όσο θα μπορούσε να φανταστεί ο περιστασιακός αναγνώστης και καμία αγιογραφία του δεν εξαντλεί τον θαυμασμό που εμπνέει σε εμάς, τους κοινούς θνητούς, το θηριώδες πολυεπίπεδο έργο του.

Μετανεωτερική φιλοτέχνηση μιας εικόνας με νεοκλασικιστικά στοιχεία και μπόλικη δόση εφαρμοσμένου ρομαντισμού, ιδεαλιστικής εξιδανίκευσης και ηρωοποίησης, το πόνημα αυτό, εγχειρίδιο υλοποιημένης νοσταλγίας ενός παρελθόντος που μόνον η απόσταση μπορεί να το καταστήσει αντικείμενο αισθητικής ηδονής.

«Όταν τον συνάντησες, λαμπρέ μου Ηρώδη, τον αγκάλιασες, τον φίλησες στο στόμα κατά τα ειωθότα και του είπες:…» (σελ. 84).

«Αληθεύει, Ηρώδη καλόφημε, πως εσύ εξωράϊσες το Πολεμοκράτειο μνημείο με φημισμένους τεχνίτες τής εποχής σου;» (σελ. 123).

«Όταν πέθανε η Ρήγιλλα ήταν 35 ετών και εσύ 60. Την έθαψες στο κτήμα σου στην Κηφισιά ή στον Μαραθώνα» (σελ. 56).

 

Ψευδοδιάλογος: η αφηγηματική φωνή απευθύνεται στο διάσημο πνεύμα σε τόνο δοξαστικό, υμνητικό, θαυμαστικό (σε υπερθετικό βαθμό).

Αυτό αδικεί ίσως το ιστορικό πρόσωπο κι αφαιρεί το προοπτικό βάθος από αυτή την δισδιάστατη απεικόνιση που θα ήταν ανάγλυφη εάν δεν ήταν αμιγώς «φιλολογική» και δραματοποιούσε τον πρωτόγονο, τον αρχετυπικό, χαρακτηριστικά ελληνικό φθόνο τής ελληνικής αντιμετώπισης κάθε «επιτυχημένου», εξαιρετικού ξεχωριστού.

Όμως το ζητούμενο εδώ δεν είναι η μυθιστορηματική βιογραφία (υπάρχουν ανάλογα πονήματα στην διεθνή βιβλιογραφία, μερικά από αυτά τόσο εξαντλητικά και πολυσέλιδα που δεν αφήνουν πολλά περιθώρια αυτενέργειας).

 

Ελένη Λαδιά

 

Το ζητούμενο εδώ – κατά την ταπεινή μου γνώμη, πάντα – είναι η ερωτική οικειοποίηση ενός ειδώλου, που ήταν – ως φαίνεται – απείρως πολυπλοκότερο και δυσπροσπέλαστο από τα ωραιοποιητικά (εσκεμμένα ή μη) ίχνη τής υστεροφημίας του στον Χρόνο.

Με άλλα λόγια, λείπει η σκοτεινιά, η έμφυτη κι αναπόσπαστη «σκιά» κάθε ενδιαφέροντος όντος, που άφησε ισχυρό το στίγμα του τόσους αιώνες μετά. Βεβαίως, «η αισιοδοξία τής ανάμνησης» (κατά Ευάγγελον Παπανούτσον) είναι απολύτως θεμιτή, συγγνωστή και ανθρώπινη.

«Ποιος ήσουν, Ηρώδη, ή ποιος θα ήθελες να είσαι, αφού τόσο περίλαμπρα έργα και τόσοι σοφοί ρητορικοί λόγοι δεν σε έπεισαν για την σπουδαία παρακαταθήκη σου;» (σελ. 75).

 

Το βιβλίο αυτό δεν απαντά σε ερωτήματα (ρητορικά ή μη). Λειτουργεί μάλλον ως περιληπτικό εγχειρίδιο για τα χωροχρονικά αποτυπώματα ενός υπέρλαμπρου άστρου από τη σκόνη τής Γαίας.

 

 

* Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας (https://konstantinosbouras.gr)

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top