Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Αναλύοντας συστηματικά κάθε σκηνή του Ομηρικού Έπους
28/12/2022, 12:10 μμ

Αναλύοντας συστηματικά κάθε σκηνή του Ομηρικού Έπους

Γράφει η Ανθούλα Δανιήλ //

 

Χριστίνα Αργυροπούλου: «Η ποιητική του χώρου στα Ομηρικά Έπη», Σκηνοθεσία, Σκηνογραφία, Εικονοποιΐα, Χώροι και ειδικές Χωρικότητες, Εκδ. Γαβριηλίδης 2016

 

Το βιβλίο αναπτύσσει το ενδιαφέρον θέμα του σε οχτώ κεφάλαια, όπου η συγγραφέας Χριστίνα Αργυροπούλου, μετά από πολυετή έρευνα κατέθεσε στο παρόν πόνημα την Ποιητική του χώρου στα Ομηρικά Έπη, με τη διευκρινιστική πληροφορία για το τι ακριβώς μελετά:  «Σκηνοθεσία, Σκηνογραφία, Εικονοποιΐα, Χώροι και ειδικές Χωρικότητες».

Είχε ήδη επισημανθεί το ότι ο Όμηρος είναι ο πρώτος κινηματογραφιστής στην ιστορία της ανθρωπότητας. Δεν είναι μόνο ο πρώτος που είπε με λόγια αλλά και ο πρώτος ο οποίος σκηνοθέτησε κυριολεκτικά με τα δικά του μέσα τον χώρο δράσης, επέλεξε τους ήρωες φανερούς και αφανείς, πρώτους και δεύτερους ρόλους, χαρακτήρες, ήθη, έθιμα, αξίες, θεία και ανθρώπινη δικαιοσύνη.

Η Αργυροπούλου πολύ σωστά ανέλαβε να διευκρινίσει όλα αυτά στον αναγνώστη και μάλιστα με κάθε λεπτομέρεια και πλήρη βιβλιογραφική αναφορά. Για την πολύπλοκη λειτουργία του χώρου ως ποίηση. Του ανοιχτού χώρου (κινηματογραφικό πλάνο) και του εσωτερικού χώρου  (κλειστού) με όλες τις σημασίες που μπορεί ανάλογα με την περίσταση  να πάρει και να ερμηνευτεί σε συνάρτηση με τη δράση.

Ο χρόνος με τα ρήματα και επιρρήματα, ο χώρος και οι περιγραφές του, ανοιχτό πεδίο ή κλειστό, παραλίες σπίτια καλύβες, στρατόπεδα, πλατείες όλα έχουν ειδική σημασία και συμβάλλουν στη δράση ή αναδεικνύουν τη δράση. Όπως γράφει η συγγραφέας στον πρόλογό της: «Στην Ιλιάδα παρουσιάζονται τόσο τα  πολεμικά γεγονότα  ως προς τη λειτουργία του χώρου και οι συγκλονιστικοί λόγοι των ηρώων στα δύο στρατόπεδα, όσο και οι θρήνοι, για εξέχοντες ήρωες, οι ικεσίες και οι πρεσβείες, η συνάντηση στην ακρογιαλιά της Θέτιδας με τον Αχιλλέα, το υπερφυσικό στοιχείο κατά την πάλη του Αχιλλέα με τους θεϊκούς ποταμούς ή με τη δράση των ανέμων στην πυρά του Πατρόκλου».

Στην Οδύσσεια παρακολουθούμε τις περιπέτειες του Οδυσσέα σε στεριές και θάλασσες, στις κατοικίες των Νυμφών, στον Άδη, στη χώρα των Φαιάκων και στην Ιθάκη, διότι η αφήγηση άλλοτε ασχολείται με αληθοφανή γεγονότα και άλλοτε με φανταστικά τα οποία επαυξάνουν τη δράση, ενώ οι εγκιβωτισμένες αφηγήσεις επαυξάνουν την όλη ιστορία.

Η αφήγηση οπτικοποιεί τη δράση σε δύο επίπεδα, σε εκείνο που φαίνεται και στο άλλο που εννοείται, όπως μας λέει η Αργυροπούλου, κάτι που σήμερα ένα σκηνοθέτης αξιοποιεί άριστα.

Με την ευκαιρία του συγκεκριμένου θέματος, η Αργυροπούλου θα αναφερθεί και όλο το θεωρητικό πλαίσιο: αοιδοί και ραψωδοί, απήχηση στον αρχαίο κόσμο και αργότερα μέχρι σήμερα.

Η συγγραφέας θα αναλύσει συστηματικά κάθε σκηνή του ομηρικού έπους και έτσι θα διαφωτίσει τον αναγνώστη πάνω στο πώς της σκηνοθετικής ερμηνείας, με την αναφορά στους τόπους, πράγμα το οποίο ευλόγως μας οδηγεί σε επιστημονικές μελέτες που έχουν ήδη κυκλοφορήσει στην Ελλάδα, όπως ο The Cambridge Companion to Homer, Όμηρος. Είκοσι μία εισαγωγικές μελέτες, Επιστημονικός Επιμελητής: Robert Fowler, Επιμελήτρια ελληνικής έκδοσης: Φλώρα Π. Μανακίδου, Εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος 2013. Ή το ανάλογο του Τζον Φρίλι Ταξιδεύοντας με τον Όμηρο, Μετάφραση: Τιτίνα Σπερελάκη, εκδ Μεταίχμιο,  2017, ο οποίος απέδειξε ότι ο Όμηρος ταξίδεψε και γνώρισε τους τόπους που αναφέρει στα έπη του. Με την αναφορά αυτών των τόπων, όπως γράφει η Αργυροπούλου «διευρύνεται η ομηρική ανθρωπογεωγραφία».

Στα ενδεικτικά παραδείγματα σκηνοθεσίας τόπου μας παραθέτει την ικεσία του Πριάμου στη σκηνή του Αχιλλέα για τη λύτρωση του ¨Εκτορα. Ή στη σκηνή της Πηνελόπης στο δώμα, στο πλατύσκαλο, με την καλυμμένη κεφαλή με το «κρήδεμνον», την πανοραμική θέα της Ιθάκης με ξεναγό την θεά Αθηνά και όλα αυτά, φυσικά, με την απαραίτητη αναφορά στους οικείους στίχους  του έπους.

 

Χριστίνα Αργυροπούλου

 

Το βιβλίο βρίθει εικόνων, σχολίων και ερμηνειών. Θα σταματήσουμε για λίγο στην «αϋπνία του Αχιλλέα», τα παιδικά του χρόνια, τα παιχνίδια του με τον Πάτροκλο, τους αγώνες τους στην εφηβεία και νεανική τους ηλικία. Αναμνήσεις που τον εξαγρίωσαν ώστε να ξεσπάσει πάνω στο άθλιο σαρκίο του νεκρού Έκτορα. Οι περιγραφές είναι βίαιες και άγριες. Όμως η Θέτις θα συνομιλήσει με το γιο της και θα προσπαθήσει να τον πείσει να ηρεμήσει και να συνεχίσει τη ζωή του.

Στο ανάκτορο του Πριάμου θα παρακολουθήσουμε λεπτομερώς τον μεγάλο θρήνο στο άκουσμα του θανάτου του ήρωα, την προετοιμασία του Πριάμου για την επίσκεψή του στον Αχιλλέα, τη συνάντησή του με τον Ερμή που τον βοηθάει να μπει στο εχθρικό στρατόπεδο, θα εστιάσουμε στις λεπτομέρειες από τη σκηνή του Αχιλλέα, και μετά θα έρθει η κρίσιμη στιγμή της ικεσίας, η οποία θα αφαιρέσει σιγά σιγά όλο το μένος του Αχιλλέα. Θα ακολουθήσει το πρώτο νεκρόδειπνο, ο αλληλοσεβασμός, η αλληλοεκτίμηση, η δωδεκαήμερη εκεχειρία για να τιμηθεί ο νεκρός Έκτορας. Θα ακολουθήσουν οι θρήνοι στο σπίτι του πλέον, όπου  θα του αποδοθούν οι βασιλικές τιμές και θα θρηνήσουν με τη σειρά τους οι γυναίκες της οικογένειας.

Η Αργυροπούλου περνώντας από το ένα έπος στο άλλο, θα ανασύρει από τους στίχους τα απαιτούμενα αποδεικτικά στοιχεία αλλά και παράλληλα θα μελετήσει εφ’ όλης της ύλης τα δυο ομηρικά κείμενα προσφέροντας στον αναγνώστη και ειδικά στον φιλόλογο της έδρας πολύτιμες πληροφορίες για το μάθημα στην τάξη και για την ανάδειξη πόντο πόντο της μαγείας των εικόνων, των ανθρωπιστικών αξιών, της τιμής και της δημόσιας εκτίμησης.

Τέλος το σχόλιο στη γλώσσα: «εύκαμπτη, μεγαλοπρεπής, δείγμα υψηλού πολιτισμού, με πλούσιο λεξιλόγιο» καθώς και  οι επιλογικοί έπαινοι, που ολοκληρώνουν μια μελέτη πάνω σε κείμενα εμβληματικά «με τις παγκόσμιες ανθρώπινες καταστάσεις και συναισθήματα».

Η Χριστίνα Αργυροπούλου έκανε έναν μοναδικό και ανεπανάληπτο άθλο. Στο εξώφυλλο το έργο του Tishbein, Συνομιλία Έκτορα και Ανδρομάχης παρουσία του γιου τους Αστυάνακτα και στο οπισθόφυλλο η περίφημη Ασπίδα του Αχιλλέα, έργο του Angelo Monticceli

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top