Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / της Λένης η μ[i]λιά: ο γλωσσικός καρπός στο γυναικείο φύλο
30/04/2024, 8:31 μμ

της Λένης η μ[i]λιά: ο γλωσσικός καρπός στο γυναικείο φύλο

Γράφει η Αναστασία Σ. Τσουκαλά //

 

 

 

Στέλλα Χαιρέτη «της Λένης η μ[i]λιά», εκδ. Νήσος

 

«της Λένης η μ[i]λιά» κυκλοφόρησε το Μάρτη και είναι βασισμένο στο μονόλογο της Λένης, ένα θεατρικό έργο, που του απονεμήθηκε έπαινος στα Κρατικά Βραβεία Συγγραφής Θεατρικού Έργου το 2022.

Η Στέλλα Χαιρέτη συστήνεται στο αναγνωστικό κοινό μέσω των εκδόσεων Νήσος όπου και κυκλοφορεί η νουβέλα της. Έχει σπουδάσει ελληνική φιλολογία, έχει ειδικευτεί στην νεοελληνική λογοτεχνία και ασχολείται με την επιμέλεια κειμένων και με τη διασκευή θεατρικών έργων.

Ξεκινώντας την παρουσίαση της νουβέλας αυτής δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στο εξώφυλλο και τον τίτλο της. Χαρακτηριστικό των εκδόσεων της σειράς Ελλήνων πεζογράφων είναι η μινιμαλιστική σχεδίαση. Εδώ το μήλο που απεικονίζεται, αποτελεί την αφορμή για την αφήγηση της ιστορίας της Λένης. Η Λένη έχει κληρονομήσει από τον πατέρα της ένα χωράφι που για σύνορο με το όμορο χωράφι έχει μια μηλιά, την Αρετή. Αυτή η μηλιά που θα γίνει της Λένης γεννά και κρύβει ένα μυστικό που ο αναγνώστης θα μάθει στο τέλος της αφήγησης. Η μηλιά αποκτά από τον τίτλο μια διπλή σημασία αφού η συγγραφέας μας μεταγράφει τη λέξη με φωνητικό σύμβολο. Μπορεί η Σ. Χαιρέτη να γράφει για τη μηλιά ή τη μιλιά της Λένης ή και τα δύο μαζί.

Σε αυτές τις 101 σελίδες η συγγραφέας στήνει μια αφήγηση με κοινωνικό και γλωσσικό χαρακτήρα. Η Λένη είναι μια γυναίκα που υψώνει το ανάστημα και τη μιλιά της σε μια κοινωνία ανδρών. Το κείμενο χωρίζεται σε τρία μέρη: της Λένης, του Κρητικού και του Κατοίκου. Στο πρώτο μέρος με πρωτοπρόσωπη αφήγηση η ηρωίδα Λένη μας εισάγει στον κόσμο της, μας κάνει μέτοχους των προβληματισμών της:

«Δεν γίνεται», φωνάζω, «το όριό μου είναι η Αρετή! Έτσι μου το ‘μαθε ο πατέρας μου!» Και τότε οι φωνές συνεχίζουν να λένε: «Παράκουσες!» «Δεν κατάλαβες καλά τις αντρικές κουβέντες!» Τις αντρικές κουβέντες. Μονολογώ ώρες για το τι είναι αντρικός και τι γυναικείος λόγος. Φτιάχνω μόνη μου τα επιχειρήματα και των δύο πλευρών. Προσπαθώ να τα καταρρίψω παίρνοντας το μέρος πότε της μιας και πότε της άλλης ομάδας. Στο τέλος, παραιτούμαι. Κοινές είναι οι λέξεις. Ένας είναι ο λόγος. Στέκει από πάνω μας άφυλος, όπως και άυλος. Μα τότε σκέφτομαι ότι η γλώσσα εξυπηρετεί τα πρόσωπα κατά το δοκούν. Οπότε κι αυτή υποκύπτει στο φύλο. Σεσημασμένος είναι και ο λόγος μας, όπως και οι πράξεις μας που μας καθορίζουν». (Χαιρέτη, 2024: 12).

Το παραπάνω απόσπασμα του πρώτου κεφαλαίου δεν αποτελεί μόνο στοιχείο βασικό για την πλοκή της ιστορίας. Θέτει επί τάπητος το ζήτημα της έμφυλης γλώσσας. Η Σ. Χαιρέτη επισημαίνει την ισότητα των λέξεων, τονίζει την ανάγκη μιας ουδέτερης ως προς το φύλο γλώσσας, από την άλλη αντιλαμβάνεται την ανάγκη έκφρασης του κάθε φύλου. Από εκεί κι έπειτα, η ηρωίδα αφηγείται τη θέση της μέσα σε ένα ανδροκρατούμενο περιβάλλον. Συνειδητά η συγγραφέας επιλέγει την ανώνυμη συμμετοχή των ανδρών στην ιστορία θέλοντας να αποτυπώσει τη γενική κατάσταση που επικρατεί. Ο πατέρας, ένας νεαρός γείτονας, ένας Κρητικός, ένας κάτοικος.

Η Λένη δηλώνει την ανεξαρτησία της. Δεν επιθυμεί να παντρευτεί προφασιζόμενη τη φροντίδα του πατέρα της. Αδιαφορεί για τη στάση του περίγυρού της μπροστά σε αυτή της την απόφαση. Θυμάται τη μητέρα της που έκανε τις πιο σκληρές δουλειές προκειμένου να μην κουραστεί ο πατέρας της. Η γυναίκα εργάζεται σκληρά, είναι προνοητική, φροντίζει τα αγαπημένα της πρόσωπα, αλλά δεν διαθέτει το πείσμα και τη θέληση για να αποτινάξει τις μειονεκτική της θέση.

Μολονότι η Σ. Χαιρέτη κατά βάθος δεν επιθυμεί να σχολιάσει ή να δώσει έμφαση στο διαλεκτικό λόγο, τα λόγια της ηρωίδας δημιουργούν έναν προβληματισμό στον αναγνώστη που είναι υποψιασμένος σε θέμα που αφορούν τις τοπικές γλώσσες. Η Λένη ζει στον κάμπο και γνωρίζει ένα ξένο, έναν Κρητικό που μιλά τη γλώσσα του τόπου του.

«Μου άρεσε να μαθαίνω τόπους. Να ακούω ονόματα χωριών. Σπάνια να περάσει από κει κάποιος τυχαία ή από πόλη. Να πάει πού; Μα εκείνος ο ξένος. Ήταν ξένος. Ολότελα ξένος. Σαν μίλησε βέβαια ελληνικά, αλλά όχι τα ελληνικά του τόπου μου, ούτε, έστω αυτά των σχολικών βιβλίων. Αυτά τα επίσημα, δηλαδή, ελληνικά. Η μόνη λέξη που κατάφερα να ξεχωρίσω ήταν η λέξη Κρήτη. Το ήξερα το νησί. Το μεγαλύτερο της Ελλάδας. Αλίμονο!»

Η αφήγηση της Λένης κλείνει με τον έρωτά της με τον Κρητικό αλλά ακόμα περισσότερο με τη βαθιά επιθυμία της να παραμείνει ελεύθερη.

 

Στέλλα Χαιρέτη

 

Στα επόμενα δύο μέρη της νουβέλας η αφήγηση γίνεται από τον Κρητικό και από τον Κάτοικο. Η Σ. Χαιρέτη σταδιακά παρουσιάζει τους δύο άνδρες ήρωές της μέσα από το λόγο τους ώστε να μπορέσει ο αναγνώστης να ερμηνεύσει τη συμπεριφορά τους λαμβάνοντας υπόψη το κοινωνικό πλαίσιο. Η επιθυμία, ο έρωτας των ανδρών δεν συμβαδίζει με την ελευθέρια των γυναικών. Η επιβολή, η εξουσία, η διάθεση για υποταγή κι αφοσίωση μπορούν να οδηγήσουν σε δυσάρεστες εξελίξεις.

Η Λένη είναι μια γυναίκα που από την αρχή μέχρι το τέλος πάλεψε γι’ αυτήν την ελευθερία και ανεξαρτησία που αξίζει να κατέχει η καθεμία μας.

Η νουβέλα της Σ. Χαιρέτη «της Λένης η μ[i]λιά» διακρίνεται για την πολυφωνικότητά του. Η συγγραφέας μέσω των φωνών των ηρώων της φέρνει στην επιφάνεια θέματα που αφορούν την γυναίκα όπως τα δικαιώματά της, τις επιθυμίες της, τη μητρότητα, την ασφάλειά της ως μέλος μιας κοινωνίας, τη βία.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top