Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η διάφανη γνώση της μνήμης
09/04/2019, 11:00 μμ

Η διάφανη γνώση της μνήμης

Γράφει ο Διαμαντής Αξιώτης //

 

 

«Η Εγνατία οδός μου», Χρυσούλα Βακιρτζή, διηγήματα, εκδ. ΑΛΤΕΠ, σελ. 140, Καβάλα 2018.

 

Η επανέκδοση της συλλογής διηγημάτων της Χρυσούλας Βακιρτζή με τίτλο «Η Εγνατία οδός μου» μας χαρίζεται ανανεωμένη, προσεγμένη στην επιμέλειά της, με χαρακτηριστικό στην κίνηση των αφηγήσεών της διακριτικό εξώφυλλο. Ο δρόμος είναι ο επιθυμητός τόπος όσων τον διαβαίνουν ή προορίζονται να τον διαβούν. Τα είκοσι εννέα διηγήματα των περιεχομένων υποστηρίζουν, στην νέα έκδοση, η κριτική του Λεόντιου Πετμεζά, εισαγωγικό σημείωμα του Μηνά Νιτσόπουλου και πρόλογος της ιδίας. Η συγγραφέας σε όλες τις σελίδες του βιβλίου, σε αντιδιαστολή με την μέχρι σήμερα ποιητική της παρουσία, καλεί την αχλύ του φωτοστέφανου να επικαθίσει στην άρτια διατηρημένη μνήμη μιας δωδεκαετούς νέας, ώστε να ζωντανέψει, για χάρη του αναγνώστη, σκηνές τής, τόσο μακρινής συνάμα συναρπαστικής για όσους την έζησαν, δεκαετίας του ’60. Με εργαλείο την απλή γραφή, εύκολη, απαλλαγμένη από περιττά στολίδια και μαλάματα, αντλεί υλικό από την δεξαμενή του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος, ζωντανεύοντας τον μαγικό θίασο εκείνων που δεν είναι πλέον εν ζωή: μακρινά συγγενικά πρόσωπα, κάτοικοι της πρωτόγονης συνοικίας του Αγίου Αθανασίου, της πολιτείας της Καβάλας, της γύρω περιοχής, ολόκληρης της Ελλάδας. Ο πρωτοπρόσωπος άμεσος ομιλών λόγος αφήνεται να βυθιστεί στη γλύκα της νοσταλγίας, στον πόνο του νόστου, στη θλίψη του χαμένου ανεπιστρεπτί χρόνου, με τη χρήση ενός λεπτού χιούμορ και απαράμιλλου αυτοσαρκασμού. Μικρά σε έκταση τα ολιγοσέλιδα αφηγήματα στέκονται ικανά να εκθέσουν την ανέχεια, παράλληλα με την αθωότητα εκείνης της εποχής. Τον ασφυκτικά κλειστό ορίζοντα, αντάμα με την ευρηματικότητα της αναζήτησης. Το διακύβευμα της πολιτικής κατάστασης, συνάμα με τους αγώνες αποκατάστασης και ανατροπής. Άντρες του Εμφυλίου, της χουντικής ΜΟΜΑ στη συνέχεια. Το αναδυόμενο εκ της τέφρας πουλί, υπονομευόμενο από την αντίσταση των τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη και του Ζυλφί Λιβανελί.

 

 

Η αφηγήτρια Χρυσούλα Βακιρτζή, στην προσπάθειά της να κανοναρχήσει το χάος μέσα της, οικειοποιείται ηθελημένα καθημερινά συμβάντα μιας ταπεινής ζωής. Με τον τρόπο αυτό καταφέρνει με ένα άμεσο κειμενικό ύφος να φτάσει στον πυρήνα των θεμάτων που την απασχολούν. Περιοχές τής πόλης της τόσο γνωστές ώστε να μην επιφυλάσσουν καμιά απολύτως έκπληξη, με τον τρόπο που «αναδιπλώνονται» χάρη σε πρόσωπα εντελώς καθημερινά, αισθάνεσαι αιφνίδια τον προορισμό τους να έχει διευρυνθεί, σάμπως να υπήρξαν για να αποκαλύψουν ένα μυστικό που πεισματικά διατηρούνταν ως σήμερα αδιαπέραστο. Χωρίς ίχνος φιλολογίας, ακόμα και τα χρόνια της «μίζερης» ζωής μοιάζει να αποκτούν μία από τις εναργέστερες δραματικά αποτυπώσεις τους ακριβώς γιατί απουσιάζει η ρητή αναφορά της λέξης «μιζέρια» και των ορατών συμφραζομένων της. Με ένα επιπλέον προσόν όλων των διηγημάτων πως είτε αναφέρονται σε περιστατικά που συγκροτούν κοινές μνήμες χιλιάδων ανθρώπων είτε σε περιοχές και σε δρόμους που επίσης χιλιάδες τους έχουν διασχίσει, που θα μπορούσε ο καθένας να τα λογαριάζει ως προσωπική του περιουσία, η γενναιοδωρία της Χρυσούλας Βακιρτζή προτίθεται να τη μοιραστεί με τον οποιονδήποτε αναγνώστη των γραπτών της. Μας τα εμπιστεύεται και μας τα δωρίζει ως ο αποκλειστικός διαχειριστής τους. Οι αναφορές στον «Βυσσινόκηπο» του Τσέχωφ, στα «Εφτά πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» του Πιραντέλο, στα ταξίδια του Ιουλίου Βερν, στις ρήσεις του αγαπημένου της Καζαντζάκη, στους στοχασμούς του Καντ, στις ψυχαναλυτικές αναλύσεις του Φρόιντ και πλήθος άλλων, μαρτυρούν τα πολύχρονα διαβάσματα που όπλισαν την πένα των γραπτών της. Στο οδοιπορικό ενηλικίωσης της συγγραφέα αναδιπλώνονται, όμοια με κινηματογραφική ταινία, νεανικά φλερτ, ανολοκλήρωτοι έρωτες, στεγνά προξενιά, πονόδοντοι, μυρωδιές φαγητών, γλέντια, τραπεζώματα, ποντιακά ξεσαλώματα, αναδυόμενα με κομψότητα από τις έξοχες σελίδες των Παύλου Μάτεσι, Γιώργου Ιωάννου και Κώστα Ταχτσή. Κλείνω με την κατατεθειμένη εξομολόγηση της ιδίας (σελ. 35) : «…η μνήμη λειτουργεί με παράξενους τρόπους. Δεν ξέρω αν είναι γενικός, μερικός ή πλειοψηφικός αυτός το τρόπος (αν τον έχουν υιοθετήσει στη μνήμη τους κι άλλοι), πάντως από τω καιρώ εκείνω το μυαλό μου συγκράτησε πολλά με απίστευτη ευκρίνεια και λεπτό προς λεπτό. Ωστόσο, ξέχασε ή απέβαλλε μερικώς κάποια συμβάντα, τα οποία ήταν και παραμένουν μέχρι σήμερα σημαντικά για μένα». Είθε αυτά τα καλά κρυμμένα «σημαντικά συμβάντα», μαζί με άλλο ευφάνταστο υλικό που διαθέτει, να αποτελέσουν για τη συγγραφέα Χρυσούλα Βακιρτζή τη μαγιά για τα επόμενα γραπτά που οφείλει να μας χαρίσει.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top