Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Για τον Νίκο Καββαδία
20/02/2024, 8:23 μμ

Για τον Νίκο Καββαδία

Γράφει ο Γιώργος Ν. Μανέτας //

 

 

 

Λίγο πριν συμπληρωθούν εκατό χρόνια από τη γέννηση του Νίκου Καββαδία, αισθάνθηκα την ανάγκη να προσδώσω σκέψεις και απόψεις συνακόλουθες των συναισθημάτων μου, ως ελάχιστο φόρο τιμής στον άνθρωπο και το έργο του. Στον άνθρωπο, που άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της ύπαρξής του, στις καρδιές όλων μας. Ο ποιητής, σε πείσμα της τελειότητας, κατάφερε να τιθασέψει τα συναισθήματά του και να αποδώσει μοναδικά, εικόνες και σχήματα, στο άξιο επαινετικής κρίσης έργο του.

 

 

 

Ένα έργο προσωπικής μαρτυρίας και βίωσης, που αναδεικνύει την ανθρώπινη συμπεριφορά και την κάθε στιγμή της τραγικότητάς της. Ο ίδιος, δεν προσπάθησε να δραματοποιήσει τη ζωή του ναυτικού ή τα όσα γύρω από αυτόν. Η ίδια η ζωή του ναυτικού, ανέκαθεν ήταν υποταγμένη στη μοίρα του, στ’ αδιέξοδά του, στις λιγοστές του συμπάθειες… Ωστόσο, ο ποιητής κρυπτογραφεί σε χρόνια δύσκολα για τον ελεύθερο λόγο, μιλώντας για τις ιδιαιτερότητες του επαγγέλματος των ναυτικών μέσα από την τέχνη του, διηγηματικά και ποιητικά, τις όποιες αδυναμίες αλλά και τα όποια των ταξιδιών συναισθήματα, καταγράφοντας τα σπουδαιότερα. Εμμέσως, υπαινίσσεται και κινείται σε κατεύθυνση ανάδειξης των προβλημάτων, εγείροντας τις συνειδήσεις.

Ανεξαρτήτως, των οποιωνδήποτε θεωρήσεων και προσωπικών απόψεων μέχρι τούδε διατυπώθηκαν ή διαπιστώθηκαν επί των εννοιών που πρεσβεύει η ποιητική του, η πραγματικότητα είναι μία: πως μπόρεσε να ανατρέψει τις μέχρι τότε γνωστές ποιητικές του νεορομαντισμού ή της σάτιρας ποιητικές φόρμες, μεταβάλλοντας αυτήν την παλαιά κρατούσα συλλογιστική, σε μία διαχρονικά σύγχρονη μηνυματική. Αυτό δεν του συγχωρέθηκε. Στην Ελλάδα, υπήρξαν φωνές που βιάστηκαν να μιλήσουν, να κατηγορήσουν… Ορισμένοι μάλιστα, ανοήτως τον συμπεριέλαβαν και συγκατάλεξαν εμμονικά, με επαγωγική λογική, ως αιρετικό ή ακόμη και ως τον φέροντα τη στοιχειωμένη γραφή – άποψη που μέχρι και σήμερα πιστεύεται και υποστηρίζεται από πολλούς, μετά από τις ατυχώς προηγηθείσες εκείνες απόψεις… Από τους τεχνοκρίτες της εποχής, λίγοι κατάλαβαν τι ήθελε να πει ο ποιητής, ο κοσμοπολίτης, με τις αριστερές φιλελεύθερες ιδέες, με τα αξεπέραστα για την εποχή βιωματικά όρια. Βεβαίως και δεν είναι του παρόντος να αναφερθώ στον πολιτικό Καββαδία και στην, εντέχνως κρυπτογραφημένη εξεγερτική ποιητική του… μηδέ και στους ατυχώς προσφερόμενους της εσκεμμένης ή μη αποτίμησης, τεχνοκρίτες, που δίκασαν και καταδίκασαν εντεταλμένοι με τα ως είθισται της εποχής πολιτικά κριτήρια, για την περιθωριοποίησή του, με τελικό σκοπό την αποστροφή προς το πρόσωπό του και απαξίωση με υπαιτιότητα την… χαμηλή ηθική. Αυτοί, δεν βρήκαν τίποτε να πουν για το αψεγάδιαστο της μετρικής ποιητικό ανάστημα, παρά μόνο συναίνεσαν μετά τις μελοποιήσεις των ποιημάτων του. Αναμφισβήτητα, ως όφειλε, συμπεριέλαβε τις γυναικείες παρουσίες, τις ουσίες, τα εξωτικά παράξενα μακρινά μέρη, τις συνήθειες λαών που συνάντησε και εθίμων, όπως και ρόλο στη συγγραφή του έπαιξαν οι απώλειες και απουσίες, το ταξίδι και η μοναξιά, η γυναίκα – Θάλασσα, η νοσταλγία. Αλίμονο εάν όλα αυτά δεν είχαν καταγραφεί.

Θα παραμερίσω εδώ και θα αρκεστώ μόνο στα επωφελή, διότι όσα μα όσα προσωπικά αντιλαμβάνομαι για τα πόσα πέρασε ο ποιητής, αλλά και που ο ίδιος βίωσα από την κατεστημένη της ντροπής πραγματικότητα, της δεκαετίας του ’70 κι έπειτα πάνω σε ένα καράβι ή στην πατρίδα, είναι ιδιαιτέρως στενάχωρα.

Ο πραγματικός λοιπόν λόγος, που μνημονεύω την ιδιαιτερότητα της προσφοράς του σπουδαίου Έλληνα ποιητή Νίκου Καββαδία, είναι γιατί του οφείλουμε, εμείς οι ομότεχνοι πνευματικοί συγγενείς του ναυτικοί, οι πληγωμένοι από τα θραύσματα της θηλιάς των στίχων του, που από την πρώιμη εφαρμογή της εξελικτικής λεκτικής του εμφάνισης, βγήκαμε ευνοημένοι. Όσα χρόνια κι αν περάσουν, όσοι ποιητές κι αν έρθουν, το κραδασμικό ποιητικό του ανάκρουσμα, θα είναι πάντα άξιο της παίδευσης και έμπνευσής του, απόρροια της ψυχικής και πνευματικής καλλιέργειας του ποιητή, που δημιουργικά μεταβίβασε και εξάντλησε ό,τι πραγματεύτηκε. Για τον λόγο αυτό, βρεθήκαμε όσοι εν ζωή Έλληνες ναυτικοί/ποιητές και συναποφασίσαμε να τον τάξουμε αιωνίως ‘Μόνο Πρώτο’

Κλείνοντας, με τις ελάχιστες αυτές σκέψεις και με τους αρμούς της δικής μου ψυχής, λιτούς από θλίψη, θα ήθελα να αναφερθώ στον επικήδειο λόγο, που βρήκα στο βιβλίο «Ο Ναυτικός Και Το Πρόβλημα Της Μοναξιάς Στην Ποίηση Του Νίκου Καββαδία» του Γιώργου Δεληγιάννη – (1946-1992). Γράφει ο ίδιος: Θα τελειώσω με δυο λόγια αγάπης, που ειπώθηκαν τη μέρα εκείνη του Φλεβάρη στα 1975, πάνω στο μνήμα του ποιητή, όχι από ένα ομότεχνό του – και τον συνόδευαν πολλοί, όπως ο Τσίρκας, ο Τάσσος, ο Μόραλης, ο Παναγιωτόπουλος, ο Μπόστ, κ.ά. – μα από έναν συνάδελφό του, τον ναυτεργάτη Χρήστο Παντελίδη.

 

«Αγαπημένε μας σύντροφε ποιητή, ο χτεσινός άνεμος, έφερε σε μας τους ναυτεργάτες, το πιο θλιβερό ραπόρτο. Το φορτηγό που περίμενες να σε πάρει, καθυστέρησε. Είναι τραβερσωμένο καταμεσίς του ωκεανού, ζωσμένο πούσι. Στα ποστάλια τέλειωσαν τα μαρκονίσματα. Οι ναύτες κρεμασμένοι στις σκαλωσιές, βάφουν τις άγκυρες, τραγουδώντας τα δικά σου τραγούδι… Ένας μαρκόνης ανήσυχος, χτες αργά έστειλε το ραπόρτο στ’ αγαπημένα σου Μαραμπού, να μη γρυλίζουν πια… Αδελφέ μας ποιητή, ξεκουράσου στην τελευταία σου κουκέτα. Στην πιο μικρή καμπίνα που γνώρισε ποτέ ναυτικός. Εμείς θα πάμε για σκάντζα βάρδια. Ένα καράβι που πλέει αλάργα χαμένο στο πούσι, αν βρεις τη ρότα του, θα μας πάρει. Για καλό κατευόδιο εμείς οι ναυτεργάτες σύντροφοί σου, σου αφήνουμε λίγο νερό φιλτραρισμένο απ’ τα μάτια μας, θαλασσινό νερό. Είναι μαζεμένο απ’ της θάλασσας τον καθάριο βυθό…

 

Ιανουάριος 2007, τεύχος 7 “Επιθεώρηση λόγου” της Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών.

 

 

Αστρολάβος

 

Στον Νίκο Καββαδία

 

 

– Το ιστορικό σου, το ’γραψες με το φελί του βράχου

και χάραξες με μι’ άγκυρα, βυθούς του ωκεανού.

Είχαν πληγές τα μέλη σου, πληγές λοξές του αμάχου,

που ’χει γνωρίσει θάλασσες κάτωθε τ’ ουρανού.

 

– Το σκουλαρίκι χρύσωσα, μέλημα της θαφής μου!

Της εκκλησιάς τα σύμβολα κρέμασα στο λαιμό.

Στο ξέθωρο, κάπως λευκό της ναυτικής στολής μου,

φέρω ναυάγια κι εύχροο πανσπερμικό βυθό.

 

– Είσαι το σφύριγμα χορδής, στον μυθικό αέρα!

Ο γητευτής της θάλασσας βαθιά στις αποικίες.

Είσαι μια γέννηση διαρκής, στον ύφαλο και πέρα

ένας βυθός αντίθετος στις τυμπανοκρουσίες.

 

– Στοίχειωσα κάτου απ’ τ’ αστρικά, στο φως του σημαντήρα,

κι ως στιχουργός της θάλασσας αχός, μνήμες θα ραίνω.

Μακρόσυρτα λυπητερός ζυγώνω απ’ την πορφύρα

και γλάρος μεσ’ ακούγομαι, στα βάθη της να κρένω!…

 

– Στη γλωσσική σου έκφραση, μεθώ πολλά, και λάβω

το πρώτο της εικόνας σου, της ναυτικής σου γνώσης!

Έχω καιρό στα χέρια μου έναν μικρό αστρολάβο

και ψάχνω τον αστέρα σου, με φόβο, πριν της πτώσης…

 

 

Από το βιβλίο «Αστρολάβος» 4/1992

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top