Fractal

«Δεν μπορούμε να είμαστε χαρούμενοι, αν έστω κι ένας από μας είναι λυπημένος».

Από τον Άγγελο Πετρουλάκη //

 

«Ουμπούντου», Μάνθος Σκαργιώτης,  Εκδόσεις Διόπτρα

 

Ουμπούντου σημαίνει «υπάρχω, γιατί υπάρχουμε», ή, αλλιώς «δεν μπορούμε να είμαστε χαρούμενοι, αν έστω κι ένας από μας είναι λυπημένος», αναφέρει ο Μάνθος Σκαργιώτης στις σημειώσεις που ακολουθούν το μυθιστόρημά του «Ουμπούντου».

Είναι το ένατο μυθιστόρημά του. Ένα μυθιστόρημα που μιλά για πολλά και που κινείται σε δυο παράλληλα επίπεδα. Το ένα ανήκει – γεωγραφικά – στον χώρο της Νότιας Αφρικής, ενώ το άλλο στην Ελλάδα. Αυτό που διαδραματίζεται στη Νότιο Αφρική έχει θέμα του τη ζωή τού Δημήτρη Τσαφέντα, ο οποίος το 1966 δολοφόνησε τον πρωθυπουργό της Νοτίου Αφρικής και «Αρχιτέκτονα του Απαρτχάιντ», Χέντρικ Φερβούρντ.

Το άλλο επίπεδο έχει σχέση με το προσφυγικό, αλλά και με τις κοινωνικές αντιλήψεις που συναντάμε σε αγροτικές κοινωνίες τής Ελλάδας, με την εκμετάλλευση των λαθρομεταναστών και με χαρακτηριστικές συμπεριφορές που αγγίζουν το ακραίο.

Οι δυο ιστορίες συνδέονται μεταξύ τους γιατί οι πρωταγωνιστές τους συνδέονται με συγγένεια και δρουν παράλληλα. Η καταπάτηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι κάτι, που επίσης το συναντάμε στις δυο ιστορίες.

Ο Γιοχάνες, που ως μουσικοσυνθέτης ασχολείται με τον βίο τού Τσαφέντα, είναι αδελφός, από άλλον πατέρα, του Δονάτου, που αποτελεί τον κύριο άξονα της μυθοπλασίας που εξελίσσεται στην Ελλάδα. Μέσω αυτής της συγγενικής σχέσης, οι δυο ιστορίες συμπορεύονται, με τον συγγραφέα να κινείται παράλληλα και στις δυο.

 

Ο χαρακτήρας τού μυθιστορήματος είναι ένα κράμα: κοινωνικός, πολιτικός, αστυνομικός. Ο τελευταίος εμφανίζεται, προκαλώντας την ανατροπή και την έκπληξη, όταν η μυθοπλασία βαίνει προς την ολοκλήρωσή της και έρχεται για να δώσει απάντηση σε πολλά ‘‘γιατί’’ που εμφανίζονται σταδιακά κατά την ανάγνωση. Ο πολιτικός χαρακτήρας δεν εντοπίζεται μόνο στις σελίδες που αναφέρονται στη δράση τού Τσαφέντα στη Νότιο Αφρική, αλλά και στις σχέσεις τής εξουσίας με ιδιώτες στη χώρα μας, που θεωρούνται ισχυροί οικονομικοί και κοινωνικοί παράγοντες.

Έντεχνα ο Μάνθος Σκαργιώτης πλέκει μια ιστορία που η εξέλιξή της ξαφνιάζει τον αναγνώστη. Η εξέλιξή της είναι γραμμική σε σχέση με τον χρόνο, ενώ οι αναφορές στο παρελθόν γίνονται όπου είναι απαραίτητες για να κατανοήσει ο αναγνώστης κάποια σημαντικά στοιχεία, που σχετίζονται με προκαταλήψεις ή και θρύλους.

 

Μάνθος Σκαργιώτης

 

Ένα από τα πολλά στοιχεία που εντυπωσιάζουν στο «Ουμπούντου» είναι η περιγραφική δύναμη στις αναφορές που κάνει όταν επικεντρώνεται σε πτυχές της κοινωνίας των προσφύγων – λαθρομεταναστών, είτε αυτοί ζουν υπό το κράτος τής τρομοκρατίας, είτε στην παρανομία. Η κοινωνική κριτική του είναι σκληρή, ωστόσο απόλυτα ακριβής και δίκαια. Θέλουμε δεν θέλουμε αυτά συμβαίνουν. Βέβαια, ως μυθιστόρημα, εμπεριέχει κάποια στοιχεία υπερβολής (ένας ομαδικός τάφος μεταναστών), αλλά αυτά είναι απαραίτητα για να εκφράσουν μια αλληγορία. Άλλωστε δεν είναι μυστικό πως Έλληνες εργοδότες εκμεταλλεύτηκαν (και ίσως εκμεταλλεύονται, ακόμα) μέχρι θανάτου κάποιους που δεν έχουν μοίρα στον ήλιο, προκειμένου να κερδοσκοπούν ασύστολα.

Το μυθιστόρημα διαβάζεται απνευστί. Οι παρεμβολές τής αφήγησης που αφορούν τον αδελφό Γιοχάνες και τη σύνθεση για τον Τσαφέντα, λειτουργούν ως ανάσα, που βοηθά τον αναγνώστη να ταξιδεύσει για λίγο σε μιαν άλλη πραγματικότητα, με μικρές ποιητικές νότες. Άλλωστε, όταν ο συγγραφέας επιστρέφει στον κυρίως μύθο, ο ρεαλισμός είναι καθηλωτικός.

Έρωτας απρόσφορος, εκμετάλλευση ανθρώπων από ανθρώπους, παραβατικές συμπεριφορές (απαγωγή για λύτρα) ως ανταπόδοση κοινωνικής δικαιοσύνης, κτηνώδεις συμπεριφορές για λόγους τιμής, θρύλοι και πολλά ακόμα στοιχεία συνενώνονται σ’ αυτό το τόσο ενδιαφέρον μυθιστόρημα του Μάνθου Σκαργιώτη…

 

Αγιόκαμπος Λάρισας, 25 -7 – 2019

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top