✔ Φωτεινή Ναούμ: «Είμαι μάλλον συγγραφέας κατακτήτρια»

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

 

«Δεν είχα ιδέα που πήγαινα να μπλέξω. Πως ήταν ένας δρόμος που δεν θα έβγαινα ποτέ από αυτόν», υποστηρίζει η νεαρή, χειμαρρώδης συγγραφέας Φωτεινή Ναούμ και πραγματικά από την πρώτη στιγμή που ενεπλάκη με την γραφή, έτσι μαζί χέρι- χέρι βαδίζουν. Πατώντας κιόλας στα δύσκολα. Μια ιστορία για να γίνει «η ιστορία της», η Φωτεινούλα θέλει «Να είναι τελείως δική μου. Να μην μου την αφηγηθεί κανείς. Να μην μου τη βάλουν στο πιάτο. Να την ψαρέψω. Να την κυνηγήσω. Να την σκοτώσω, να τη φάω και να την αναστήσω ξανά. Θέλω να έρθει να με βρει, να με προκαλέσει να τη γνωρίσω και ύστερα να εξαφανιστεί. Να με δυσκολέψει. Να χρειαστεί να ιδρώσω για να την κατακτήσω, να την περιορίσω στο χαρτί. Είμαι μάλλον συγγραφέας κατακτήτρια», καταλήγει και μας ανοίγει το εργαστήρι της.

-Κυρία Ναούμ, Φωτεινούλα μου, υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;

Πιστεύω πως είμαι γραφιάς παντός καιρού. Ήταν πάντα πολυτέλεια να μπορώ να απομονώνομαι κάπου. Έγραφα στη διάρκεια της δουλειάς, σε κάποιο διάλλειμα, σε ένα πολυσύχναστο σπίτι. Σαφώς και προτιμώ να έχω την ησυχία και την ηρεμία μου, όπως και προτιμώ να γράφω αχάραγα, πρωί. Να κοιμάται ακόμη η καθημερινότητά και να δουλεύει φουλ η φαντασία. Η ιστορία μου. Το σίγουρο είναι πως άπαξ και θέλει να γεννηθεί η ιδέα και να ξεχυθεί στο χαρτί, δεν υπάρχουν φρένα, δεν με σταματάει τίποτα.

-Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;

Αν είχα εξ αρχής όλο το πλάνο, πιστεύω δεν θα έγραφα ποτέ. Θα βαριόμουν αφόρητα να διηγούμαι μια προδιαγεγραμμένη πορεία. Με εμπνέει και με ιντριγκάρει το άγνωστο. Οι τυχαίες επιλογές του ήρωα και του κόσμου που κινείται γύρω του.

Συνήθως όλα ξεκινούν από μια φράση, μια αίσθηση ή κάποια χαρακτηριστικά. Όταν ένα από αυτά τα στοιχεία κολλάει μέσα μου, το επαναλαμβάνω ξανά και ξανά, ξέρω πως πρέπει να γράψω. Αφού γράψω την πρώτη πρόταση έρχεται η δεύτερη και πάει λέγοντας.

-Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;

Μάλλον το πρώτο. Γιατί απλά συνέβη. Σαν να μην είχα ιδέα πως θα συμβεί. Σαν να έμεινα έγκυος κατά λάθος ένα πράγμα. Είναι σαν να έχεις ακούσει για το σεξ, αλλά να μην έχεις δοκιμάσει. Να πέφτεις στο κρεβάτι με πλήρη άγνοια κινδύνων κι ευθυνών. Αυτό το έκανε συναρπαστικό αλλά και επικίνδυνο. Δεν είχα ιδέα που πήγαινα να μπλέξω. Πως ήταν ένας δρόμος που δεν θα έβγαινα ποτέ από αυτόν.

Έγραφα στα καφέ, σ’ ένα παρκάκι με πεύκα, μέσα στο αυτοκίνητο, στη δουλειά, στο σπίτι. Έγραφα πυρετωδώς και ήταν το πρώτο βιβλίο που ολοκλήρωσα, που εξέδωσα αλλά και που έγραψα στο χέρι. Έκτοτε έπαψε κάθε σχέση μου με μολύβι και χαρτί.

-Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;

Ω ναι. Φοβάμαι πως ναι. Μιλώ για την πολυπλοκότητα, τα μπερδέματα των ανθρώπων. Την ειρωνεία της ζωής, που άλλα θέλεις, αλλά κυνηγάς και άλλα σκάνε πάνω σου. Για τον έρωτα σε όλες τις μορφές του. Ξεκίνησε μέσα από μια εξιδανίκευση, τον τσεκουρώνω όσο μεγαλώνω. Γίνεται κάπως πιο σάρκινος, πιο γήινος, πιο φθαρτός. Δεν παύει να είναι έρωτας. Με ανησυχεί μην μεγαλώσω πολύ και πάψω να θέλω να γράφω γι αυτόν. Μην τον αποδομήσω τελείως και δεν μου χρησιμεύει πια. Όμως ακόμη και τότε, φαντάζομαι θα τον πιάνω πάλι. Ίσως με έναν άλλον τρόπο. Πιο ασφαλή, πιο καυστικό. Για την ώρα οι ήρωές μου επαναλαμβάνουν λάθη και πάθη. Μάλλον γιατί μου αρέσουν οι άνθρωποι που μουτζουρώνουν τη ζωή τους. Που δεν φοβούνται να την λερώσουν.

-Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;

Να είναι τελείως δική μου. Να μην μου την αφηγηθεί κανείς. Να μην μου τη βάλουν στο πιάτο. Να την ψαρέψω. Να την κυνηγήσω. Να την σκοτώσω, να τη φάω και να την αναστήσω ξανά. Θέλω να έρθει να με βρει, να με προκαλέσει να τη γνωρίσω και ύστερα να εξαφανιστεί. Να με δυσκολέψει. Να χρειαστεί να ιδρώσω για να την κατακτήσω, να την περιορίσω στο χαρτί. Είμαι μάλλον συγγραφέας κατακτήτρια.

-Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;

Να χει πολύ κρέας. Πολύ σάρκα. Πολύ ζωή, πολύ θάνατο μέσα του. Να σκορπίζεται. Να χαρίζεται, να δίνεται. Να κάνει τα δικά του. Να μην καταλαβαίνει από όρια. Κυρίως να πολεμάει τα προσωπικά του τείχη. Μου αρέσουν οι αντιήρωες. Πολύ. Να διαβάζω γι αυτούς, αλλά και να γράφω. Προτιμώ αυτούς που ζουν στην αντίπερα όχθη. Που είναι διασκεδαστικοί κι απρόβλεπτοι με έναν δικό τους τρόπο. Που δεν φοβούνται να τσαλακωθούν. Που έχουν δική τους θέαση πραγμάτων. Που είναι ελκυστικοί, επικίνδυνοι, ερωτικοί. Που δεν κομματιάζουν το είναι τους για να αρέσουν τους άλλους. Που φέρνουν στα μέτρα τους τη ζωή. Ακόμη και όταν περιγράφω έναν παραιτημένο άνθρωπο, η στάση ζωής του, είναι για μένα μια επανάσταση στον κόσμο που του επιβάλουν. Δεν μπορεί να αντιταχτεί, αλλά ούτε και συμφωνεί να παίξει με τους όρους τους.

-Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;

Αυτό θα είχε πραγματικά ενδιαφέρον να μπορούσα να το αποκαλύψω, αλλά δυστυχώς για την ώρα, δεν μπορώ. Πρόκειται για ένα κορίτσι, που ξεπήδησε από μέσα μου για τις ανάγκες ενός μπλογκ και πολιόρκησε όλη την ύπαρξή μου. Προσπαθούσα να πείσω τον κόσμο πως η περσόνα που δημιούργησα δεν είμαι εγώ, απλά γράφω γι’ αυτή, διηγούμαι την ιστορία της. Κανείς από αυτούς που έτυχε να τη γνωρίσουν, δεν το δεχόταν ως αλήθεια. Μάλλον εγώ έπρεπε να παραδεχτώ πως υπήρξα πολύ μέσα σ’ αυτήν. Ναι, ακούγεται αλλόκοτο και μάλλον σας μπερδεύω, όμως αν είμαι γερή, μια μέρα θα βγει στο φως και τότε θα μιλήσει, αυτή. Με το στόμα της, ή με το δικό μου.

-Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;

Τόσα πολλά αλλά σίγουρα το «Όταν ο ήλιος» της Ζωρζ Σαρρή. Ήμουν κάτω από δώδεκα ετών, διάβαζα μετά μανίας και επιτέλους, ένα βιβλίο που έμοιαζε σχεδόν για ενήλικους. Ποτέ δεν θα ξεχάσω την αίσθηση που μου άφησε.

Πολύ αργότερα, παθιάστηκα με τον «Αμαρτωλό των Βαλκανίων» του Κίρκοφ. Νομίζω έπρεπε να διδάσκεται στα σχολεία. Το διάβασα μια φορά, δεν το έχω βρει έκτοτε, αλλά δεν το ξεχνώ ποτέ. Είναι ένα βιβλίο που μπορεί να επηρεάσει τη στάση της ζωής μας.

-Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;

Πέντε έξι από αυτά, είναι οι σταθμοί μου. Επιστρέφω ανάλογα με το τι χρειάζομαι σε κάποια φάση. Το «Αλεξανδρινό Κουαρτέτο», είναι ένα από αυτά. Το προσκυνώ αυτό το βιβλίο. Το έχω σαν βίβλο. Έχουμε ιδιαίτερη επικοινωνία οι δυο μας. Μου μιλά, με χαϊδεύει, με μαλώνει. Να τώρα, θέλω να το πιάσω ξανά. Κάτι κάνει στο μυαλό μου, αλλά και στα δάχτυλά μου. Διαμορφώνει τον τρόπο που στήνω τις λέξεις.

-Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;

Τόσοι πολλοί αλήθεια. Από τι να ξεκινήσει κανείς. Νομίζω όμως, πως δεν αγαπώ συγγραφείς αλλά βιβλία. Δεν με νοιάζουν οι ίδιοι, με νοιάζουν οι λέξεις τους. Ωστόσο κάποιοι που ξεχωρίζω είναι ο Βλαντιμίρ Μακάνιν, ο Στσεπάνοβιτς, η Άυν Ραντ, ο Μπουκόφσκι, ο Γκουτιέρεζ, ο Χένρι Μίλερ ο Πεσσόα, ο Χιόνης, κι αρκετοί νέοι έλληνες ποιητές της εποχής μου. Νομίζω πως στην ποίηση κάναμε πάντα εξαιρετική δουλειά.

Αγαπώ πολλά διαφορετικά είδη με το ίδιο πάθος. Ξεχωριστή εκτίμηση τρέφω σε νοσταλγικά λυρικά βιβλία αλλά και σε όσα έχουν να κάνουν με βρόμικο ρεαλισμό. Όταν δε, που δεν είναι καθόλου σπάνιο, συνυπάρχει η τρυφεράδα με τη βρομιά, χάνω τα μυαλά μου.

-Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;

Όταν γράφω ένα βιβλίο, γράφω απλά ένα βιβλίο. Δεν ακούω μουσικές, δεν διαβάζω, δεν ξύνω τίποτα. Σχεδόν δεν ζω. Συνεχίζω βέβαια την καθημερινότητά μου, όσο το δυνατόν πιο ήσυχα, επαναλαμβανόμενα γίνεται. Αδειάζω απ ότι μπορεί να με προβληματίζει και είμαι όλη ανοιχτή, δεκτική, να περάσει μέσα μου μια άλλη ζωή, που θα φιλτραριστεί και θα βγει στο χαρτί.

-Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;

Έχω μόλις ολοκληρώσει ένα μυθιστόρημα και τελειώνω ένα ακόμη που έγραφα παράλληλα. Καταπιάνομαι και με μικρές, πολύ μικρές ιστορίες που απολαμβάνω απίστευτα και κρατώ για την ώρα στο συρτάρι. Θα κάνω μια μικρή παύση για να μπορέσω να χαρώ το νέο μου μυθιστόρημα που θα κυκλοφορήσει με το καλό, τους πρώτους μήνες του 21 από τις εκδόσεις BELL. Ως τότε, να είμαστε όλοι καλά για να συνεχίσουν οι ιστορίες να μας βρίσκουν. Πότε να τις ζούμε, και πότε, να τις γράφουμε.

Ευχαριστώ θερμά