✩ «Δεσποινίς Μαργαρίτα» στο θέατρο «Αμαλία» Θεσσαλονίκης
Γράφει ο Παύλος Λεμοντζής //
Πρόλογος
Ο Ρομπέρτο Ατάϋντε γεννήθηκε το 1949 στη Βραζιλία. Επηρεάστηκε βαθιά από τα γεγονότα της εποχής και αναζήτησε με επιμονή την βαθύτερη ουσία της παιδείας, σε σχολές και πανεπιστήμια των Ηνωμένων Πολιτειών και της Ευρώπης.
Τελικά εγκατέλειψε κάθε προσπάθεια για ακαδημαϊκή μόρφωση και άρχισε να γράφει. Το πρώτο του μυθιστόρημα ” Ο φίλος Ιονάθαν” γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Στα 21 του, γράφει το θεατρικό “Δεσποινίς Μαργαρίτα” που τον κάνει ευρύτερα γνωστό στο κοινό. Συνέχισε με παραμύθια και ακόμα πέντε θεατρικά. Τα έργα του αναγνωρίστηκαν σ’ όλον τον κόσμο και, σε πολύ νεαρή ηλικία, κέρδισε το βραβείο “Μολιέρ”.
Υπόθεση
Πρόκειται για έναν έργο εμβληματικό της παγκόσμιας δραματουργίας, το οποίο ο συγγραφέας, σε ηλικία μόλις 24 ετών, εμπνεύστηκε και έγραψε κάτω από τη βαριά σκιά του δικτατορικού καθεστώτος της Βραζιλίας.
Η Δεσποινίς Μαργαρίτα είναι δασκάλα στην έκτη Δημοτικού. Με αφορμή τη δεδομένη εξουσία του δασκάλου προς τους μαθητές, την εξουσία που η γνώση μπορεί να παρέχει σ’ αυτόν που την κατέχει, ο Ρομπέρτο Ατάϋντε «αναλύει» με χειρουργική λεπτομέρεια, θεατρική μαστοριά, χιούμορ και φαντασία τον χαρακτήρα του εξουσιαστή, του εξουσιομανή, του αφελή που έγινε δικτάτορας.
Η Δεσποινίς Μαργαρίτα, υποτιμά, λοιδορεί, εξευτελίζει, τιμωρεί και εκφοβίζει αυτούς που δικαιούνται τα αγαθά της μάθησης και της γνώσης. Αλλά ο εξουσιαστής, ο ασκών την εξουσία, η δεσποινίς Μαργαρίτα, βουλιάζει στο σκηνικό που η ίδια έχει στήσει, προσπαθώντας να κρατηθεί στο βάθρο της εξουσίας της. Γι’ αυτό κι ο συγγραφέας χαρακτηρίζει το έργο «ιλαροτραγωδία».
Ανάγνωση
Φαινομενικά, η «Δεσποινίς Μαργαρίτα» προετοιμάζει τον θεατή για την είσοδο στη σκηνή μιας δασκάλας σε Δημοτικό σχολείο, στριφνής γεροντοκόρης, με συντηρητική εμφάνιση και ιδιοτροπίες. Θα κάνει στους μαθητές μια εισαγωγή στη διδακτέα ύλη, λίγο Βιολογία, Μαθηματικά, Ιστορία, Γραμματική…
Σύντομα γίνεται αντιληπτό ότι είναι ένα σκληρό και βίαιο έργο που ίσως γράφτηκε νωρίτερα απ’ την εποχή του. Το μάθημα της δεσποινίδος Μαργαρίτας φλερτάρει με τη ζωή και το θάνατο, τη δικαιοσύνη και την αδικία, την ισότητα, το σεξ, μα πάνω απ’ όλα με την εξουσία.
Η δασκάλα είναι η εξουσία προσωποποιημένη και το μάθημά της δεν είναι τίποτα άλλο από ένα μάθημα ζωής. »Θα σας δείξω πώς είναι εκεί έξω, ποιο είναι το παιχνίδι με την εξουσία και πώς παίζεται. Θα συνειδητοποιήσετε αργά ή γρήγορα ότι εσείς θα έχετε πάντοτε άδικο, οι ασκούντες την εξουσία είναι παντοδύναμοι και θα σας συντρίψουν».
Η δεσποινίς Μαργαρίτα δεν αγαπάει τον εαυτό της. Αγαπάει όμως το παιδί που ήταν η ίδια κάποτε. Υπ’ αυτή την έννοια, αγαπάει και τα παιδιά. Δυο λέξεις στο κείμενο, η μία δίπλα στην άλλη, «απελπιστικά αναπόδραστα», δείχνουν καθαρά πως εκείνη γνωρίζει πολύ καλά πως το παιδί στον δρόμο προς την ενηλικίωση είναι έρμαιο της εκπαίδευσης. Πρέπει να «μορφωθεί» με εκείνο τον τρόπο ώστε να ενσωματωθεί στην πολιτεία όπου οι εκπαιδευτικοί της είναι «Δεσποινίδες Μαργαρίτες». Ενήλικος πια, ενταγμένος στο κοινωνικό σύστημα, θα είναι αδύνατον να αποδράσει από τη μορφή που έχει ήδη πάρει. Όπως η Δεσποινίς Μαργαρίτα.
Μάθημα ζωής με σύνθετα αλλά και πολλά απλά νοήματα-μηνύματα, ο μονόλογος του Ατάϋντε συγκλονίζει ακόμα και αποδεικνύεται προφητικός και επίκαιρος. Η κατάρρευση του καπιταλιστικού συστήματος με ό,τι ηθικό και πνευματικό συμπαρέσυρε βρίσκεται εδώ, σ’ αυτόν τον μονόλογο.
Η παράσταση
Είμαι η Δεσποινίς Μαργαρίτα! Μία ανέραστη, κακότροπη, δύστροπη, συμπλεγματική και υστερική δασκάλα, που θέλει να διαμορφώσει τις ψυχές των μικρών μαθητών της και να τις πλάσει κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση δική της, αλλά και της δύσμορφης κοινωνίας μέσα στην οποία πρόκειται να ζήσουν. Θέλει να τα εκπαιδεύσει στην υπακοή, στην πειθαρχία και στη συμμόρφωση στην εξουσία του χρήματος. Στην αίθουσα διδασκαλίας ξετυλίγει τη διττή της ταυτότητα. Της δασκάλας, μα και της γυναίκας που εξουσιάζει.
Ο Γιάννης Μαργαρίτης σκηνοθετεί και φωτίζει μία αλληγορία πάνω στη δύναμη της εξουσίας, όπως τη συναντάμε στην κοινωνία, στην οικογένεια, στο σχολείο, στην εκκλησία, στο κράτος.
Η σημαντική ηθοποιός Κατερίνα Μαραγκού είναι η δεσποινίς Μαργαρίτα, που ακροβατεί ανάμεσα στο λογικό και στο παράλογο της ανθρώπινης ύπαρξης. Ερμηνεύει με όλα της τα εκφραστικά μέσα έναν συγκλονιστικό μονόλογο, ο οποίος αποδεικνύεται προφητικός και επίκαιρος.
Η Δεσποινίς Μαργαρίτα έχει πολλές φωνές και πρόσωπα. Είναι ένας εξουθενωτικός μακρύς χρονικά μονόλογος, που απαιτεί από την ηθοποιό ερμηνευτικό χιούμορ, φαντασία στην απόδοση του χαρακτήρα του εξουσιομανή εξουσιαστή, που όμως είναι και αφελής, αν όχι ψυχικά ασθενής, αφού επιζητεί μετά μανίας μια καρέκλα εξουσίας, ενώ ανάμεσα σε αυτά αντιλαμβάνεται – στον άλφα ή βήτα βαθμό – πως αποτελεί μια εκπαιδευμένη για αυτόν τον ρόλο, μαριονέττα. Και κάπου ομολογεί πως αξίες στην αληθινή Παιδεία είναι η γνώση και η μάθηση.
Η Κατερίνα Μαραγκού ανταποκρίνεται πληρέστατα σε όλες τις απαιτήσεις – διακυμάνσεις του δύσκολου ρόλου, εντυπωσιάζει, συγκινεί και καταχειροκροτείται από τους θεατές.
Η σκηνοθεσία σκιαγραφεί με λεπτομέρεια, θεατρική μαστοριά, χιούμορ και φαντασία, τον χαρακτήρα του εξουσιαστή, του εξουσιομανή, του αφελή που γίνεται εξουσιαστής.
Καθοριστική η συμβολή του μέγιστου Σταμάτη Κραουνάκη στην πετυχημένη παράσταση.
Επίλογος
Το “Δεσποινίς Μαργαρίτα” ανέβηκε το 1975 στην Ελλάδα με την Έλλη Λαμπέτη. Σήμερα 47 χρόνια μετά το πρώτο του ανέβασμα και ενώ μεσολάβησαν και άλλες παραστάσεις του ίδιου έργου στην χώρα μας, η Κατερίνα Μαραγκού επανεμφανίζεται στην σκηνή του θεάτρου «ΑΜΑΛΙΑ» ερμηνεύοντας τον σημαντικό αυτό μονόλογο στην εξαιρετική μετάφραση του Κώστα Ταχτσή.
Το έργο παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στο Ρίο ντε Τζανέιρο το 1973 και σόκαρε τόσο που λίγες μέρες μετά την πρεμιέρα απαγορεύτηκε απ’ τη λογοκρισία. Έκτοτε ταξίδεψε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης, ανέβηκε σε 30 χώρες, ερμηνεύτηκε από σπουδαίες ηθοποιούς όπως την Ανί Ζιραρντό στο Παρίσι ή την Εστέλ Πάρσονς στην Νέα Υόρκη.
Το ελληνικό κοινό γνώρισε τη «Δεσποινίδα Μαργαρίτα» το 1975 με την Έλλη Λαμπέτη, όπως αναφέρθηκε ήδη, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Κακογιάννη και μετάφραση Κώτσα Ταχτσή. Το έργο ενθουσίασε και στη συνείδηση του κοινού η ερμηνεία της Λαμπέτη παρέμεινε σημείο αναφοράς.
Από το 1994 και μετά η «Δεσποινίς Μαργαρίτα» ερμηνεύεται από πλήθος μεγάλων πρωταγωνιστριών: Λήδα Πρωτοψάλτη, Θέμις Μπαζάκα, Αννίτα Σαντοριναίου, Όλια Λαζαρίδου, ΕφηΜουρίκη, κ.α. αλλά και από άνδρες όπως ο Γιώργος Μαρίνος κι ο Θόδωρος Γράμψας.
Συντελεστές:
- Μετάφραση: Κώστας Ταχτσής
- Σκηνοθεσία – Φωτισμοί: Γιάννης Μαργαρίτης
- Μουσική: Σταμάτης Κραουνάκης
- Σκηνικά – Κοστούμια: CarmencitaBrojboiu
- Με την Κατερίνα Μαραγκού
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
-
Θεατρικός Μονόλογος «Φρέγια»
30/04/2024, 8:10 μμ -
-
✩ «1984» του George Orwell από την ομάδα «Ars Moriendi» στο θέατρο «ΑΝΕΤΟΝ»
23/04/2024, 8:29 μμ -
✩ Τζεφ Μπάρον: “Κάθε Πέμπτη κύριε Γκρην” σε σκηνοθεσία Κώστα Γάκη στο Ράδιο Σίτυ
23/04/2024, 8:29 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Διήγημα: “Το Γιορτινό Τραπέζι”
Γράφει η Αριάνα Ευθυμιάδη // Το Γιορτινό Τραπέζι Ήταν φθινόπωρο. Τα δέντρα είχαν το χρώμα που θυμόταν στα χαλιά του σαλονιού τους όταν ήταν μικρός, ο αέρας όταν έβγαινες το απόγευμα κρύωνε το πρόσωπό
Περισσότερα -
Ποίηση: “To παγωτό”
Γράφει η Ζωή Καραπατάκη // Το παγωτό Ορφανή η αφή μετά το θάνατό σου μητέρα γαλήνευα ν’ ακουμπώ στα μαλακά χέρια σου τα δεσποτικά όπως τάλεγες γελώντας στα μαλακά υφάσματα των φορεμάτων σου και
Περισσότερα -
Αχ, πατρίδα σ’ αγαπάω
Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου // Κατίνα Βλάχου, “Το τέμπο των καιρών”, Εκδόσεις Περισπωμένη, 2016, σελ. 64 Από τις εκδόσεις Περισπωμένη του Σωτήρη Φασούλα, ήτοι του ποιητή Σωτήρη Σελαβή, που ειδικεύονται στα ποιητικά βιβλία και κάνουν χρήση του πολυτονικού
Περισσότερα -
«Έστω κι αργά τα κόκαλα του σώματος λάμπουν/και η σκόνη του αύριο γίνεται αναπνοή»
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου // Μαρκ Στραντ «Προσωρινή αιωνιότητα», Ανθολόγηση- Μετάφραση: Ασημίνα Ξηρογιάννη, εκδ. Βακχικόν, σελ. 114 Η Ασημίνα Ξηρογιάννη και οι εκδόσεις Βακχικόν (στη σειρά Ποίηση/Ποίηση απ’ όλο τον κόσμο) μας συστήνουν ένα πολύ σημαντικό ποιητή, άγνωστο
Περισσότερα -
Επτά Ποιήματα
Του Στρατή Παρέλη // * Ζήτα απ’ τα πινέλα σου να γίνουν τα φουρνέλα σου.. Ζήτα απ’ τα πινέλα σου να γίνουν τα φουρνέλα σου· φωνή που την ανακαλύπτω να με συναντά πίσω από τους
Περισσότερα -
Οι Ξένοι …στα Παραμύθια του Σαββάτου!
Της Ελένης Μπετεινάκη // “Οι Ξένοι”, Αλφρέντο Σόντεργκιτ, (Μετάφραση: Μάρω Τουρή), εκδόσεις Μεταίχμιο Ένα υπέροχο βιβλίο για την στάση μας στη ζωή απέναντι σε «ξένους», πρόσφυγες ή μετανάστες. Μια λίμνη, ένα σπίτι, ένα μεγάλο κοτέτσι.
Περισσότερα -
Η παρα-μυθική και μαγική αντίληψης του κόσμου
Γράφει η Ελένη Χωρεάνθη // Αντωνία Γουναροπούλου: “Κυνηγοί και λύκοι” Εικονογράφηση: Κατερίνα Χαδουλού, Εκδόσεις Πατάκη, Αθήνα 2017 Είδα τότε θυμάμαι τις τρεις μαύρες γυναίκες Να σηκώνουν τα χέρια κατά την Ανατολή… (Οδυσσέας Ελύτης, Άξιον Εστί, «Γένεσις»)
Περισσότερα
