Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Οι μη επιθυμητές στροφές της Ιστορίας
27/12/2017, 11:06 πμ

Οι μη επιθυμητές στροφές της Ιστορίας

Γράφει η Τζένη Μανάκη //

 

Λέων Α. Ναρ «Δεν σε ξέχασα ποτέ», Εκδόσεις Ευρασία, Θεατρικό

 

«Ποιά είναι η πατρίδα ενός Σεφαραδίτη;» αναρωτιέται Ιντό Μορντώχ, ιδιοκτήτης κινηματογραφικής εταιρίας, κάτοικος Νέας Υόρκης, Σεφαραδίτης τρίτης γενιάς, ήρωας του Λέοντα Ναρ, στο θεατρικό του έργο «Δεν σε ξέχασα ποτέ».

Το έργο, θεατρική παραγωγή του ΚΘΒΕ, ανέβηκε με μεγάλη επιτυχία στη Θεσσαλονίκη τις περιόδους  2016-17 και 2017-18 ( Μέγαρο Μουσικής, Μονή Λαζαριστών, στο Αρχαιολογικό και Λαογραφικό Μουσείο, στο Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας Θράκης, Τελλόγλειο Ίδρυμα Τεχνών, στα φεστιβάλ «Μερκούρεια» και πολλούς άλλους χώρους πολιτισμού μεταξύ των οποίων στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά.

Εδώ, θα μιλήσω για το βιβλίο, που παρουσιάστηκε πρόσφατα στον χώρο της κεντρικής σκηνής του ΚΘΒΕ, από ένα εκλεκτό πάνελ.

Το βιβλίο πλαισιώνεται από CD με σεφαραδίτικα τραγούδια που με εξαιρετική επιτυχία τραγουδά η ηθοποιός Σοφία Καλεμκερίδου που συγχρόνως παίζει τον ρόλο της γιαγιάς Ζάνα, στις παραστάσεις.

 

 

           Primavera en Saloniko                Άνοιξη στη Σαλονίκη

           halli al cafè Maslum                    βρήκα στου Μασλούμ τον καφενέ

           una niña des ojos pretos             μια κοπέλα μαυρομάτα

           que canta y sona ud.                    Που τραγουδούσε παίζοντας ούτι.

 

 

Ο Λέων Ναρ φέρνει στη θεατρική σκηνή ένα ζήτημα που έθιξε η πεζογραφία και ο κινηματογράφος, παραμελήθηκε όμως από το εγχώριο θέατρο. Το ζήτημα του αφανισμού ενός μεγάλου αριθμού ανθρώπων, ενός ζωντανού μέρους της πόλης της Θεσσαλονίκης από τη ναζιστική θηριωδία.

Πώς εξοφλούνται οι χιλιάδες χαμένες ζωές, η θλίψη και η δυστυχία των επιζώντων και των απογόνων τους από τη  μανία των εκτελεστών; Πόσο θαρραλέα, χωρίς δειλίες, παλινωδίες και λησμοσύνη πρέπει να ζήσει κανείς μετά τέτοιες εμπειρίες; Άραγε πέρασε ποτέ η σκέψη αυτή από το νου των επιζώντων δολοφόνων;

Οι ήρωες του Ναρ ωστόσο δεν αποζητούν εκδίκηση. Αποζητούν τις χαμένες τους ρίζες και προσπαθούν μέσα από την αγάπη, τη γλώσσα, το τραγούδι να ανιχνεύσουν το υλικό συγκόλλησης του ενεστώτα με το παρελθόν.

 

 

Τα τραγούδια της γιαγιάς Ζάνα λειτουργούν σαν χημικό συντηρητικό, επαναφέρουν στο τώρα τη  μνήμη της γλώσσας που χάθηκε, και το προσωπικό παράπονο του συγγραφέα, ότι η τρίτη γενιά των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, μετά από εκείνο το αποτρόπαιο ορθολογικό σχέδιο που στήθηκε με την ακρίβεια και την τυφλή πίστη στις εξαγγελίες ενός παράφρονα, από έναν ολόκληρο λαό, δεν κατάφερε να διατηρήσει σε χρήση τον κώδικα επικοινωνίας με το παρελθόν, τη γλώσσα που χάνεται και μόνο λίγες λέξεις και κάποιοι στίχοι τραγουδιών επέζησαν, ισχνά απομεινάρια χιλιάδων ανθρώπινων ζωών, που έγιναν καπνός μέσα στα άθλια στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Η συναισθηματική παιδεία του συγγραφέα του υπαγορεύει να εμποδίσει τη λησμοσύνη, με βασικό άξονα επαναφοράς στο παρόν την ανασύνθεση της ιστορικής διαδρομής των χιλιάδων απόντων Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης. Ο Ναρ μέσα από το βαθιά ανθρώπινο κείμενό του, κάνει να αναδυθούν  αυτά που συγκολλούν τον κοινωνικό ιστό, ενώνουν τους ανθρώπους κάθε φυλής, ιδεολογίας, θρησκείας, η αγάπη, η χαρά, η μουσική, το τραγούδι, υπενθυμίζοντας πως στην πόλη αυτή κάποτε συγκατοίκησαν ειρηνικά Χριστιανοί, Εβραίοι και Οθωμανοί.

Μέσα από τις αφηγήσεις των δύο ηρώων του παρελθόντος και του τώρα,   ξεδιπλώνεται το δράμα της εξόντωσης αλλά και η δυστυχία της επιβίωσης, όσων κατάφεραν να γλυτώσουν από τα νύχια των δολοφόνων.

 

«Βεσπουές βενιερόν λος μάλος (μετά ήρθαν τα χειρότερα) Είκοσι εννέα συγγενείς κλάψαμε στα στρατόπεδα ….. είκοσι εννέα ψυχές, αδέλφια, ξαδέλφια, θείοι, συγγενείς πήγαν με τα τρένα στα στρατόπεδα και νο τορνάρον ατράς (δεν γύρισαν πίσω)Χάθηκαν στους φούρνους. Όταν επέστρεψα στη Θεσσαλονίκη, ακόμη κι έτσι, χωρίς τους συγγενείς μου ένιωθα αλλιώτικα. Ήμουν σπίτι μου… Στην ξενιτιά δεν έχεις σπίτι. Πάντα φιλοξενούμενος είσαι…»

 

Οι δύο Σεφαραδίμ ήρωές του Ναρ, γιαγιά και εγγονός ανακαλούν μνήμες, αφηγούνται εμπειρίες, συνενώνουν παρελθόν και παρόν μέσα από θραύσματα μνήμης που προσπαθούν να συγκολλήσουν με υλικό την αγάπη. Η γιαγιά Ζάνα δρασκελίζει με την όπισθεν τον χρόνο, αναπολεί τις επιτυχίες της σαν τραγουδίστρια, τον έρωτα μέσα της που δεν κατόρθωνε να κατατροπώσει η εξαθλίωση και οι διώξεις.

 

Onde topo una que es plaziente

      que tenga el gusto esmoviente …..

Ακόμη ακούω τον Γκάμπη μου να μου το τραγουδάει. Μ’ αυτήν την ανάμνηση έζησα χρόνια. Πολλά χρόνια. Γιατί είπαμε άνοιξε η γη και τον κατάπιε…

 

Η γιαγιά Ζάνα αφηγείται τον ξεριζωμό σαν συνεχή συνθήκη μέσα στη ζωή του εβραϊκού λαού, όπως και άλλων λαών, χθες και σήμερα, υπενθυμίζοντας  ότι όλοι είμαστε πιθανοί υποψήφιοι παρόμοιων καταστάσεων και ότι ο εφησυχασμός και η λήθη είναι κακός σύμβουλος, αν λάβει κανείς υπόψη του τις μη επιθυμητές στροφές της Ιστορίας, το ορατό πλέον ράγισμα του αυγού του φιδιού, και όλα αυτά  που εξυφαίνονται σε βάρος των λαών, ερήμην τους.

 

ΟΠΙΣΘΟΦΥΛΛΟ

Το βιβλίο γράφτηκε με αφορμή την αναζήτηση σύνθεσης της ιστορικής διαδρομής των πολλών “απόντων” Ισραηλιτών της Θεσσαλονίκης. Η Ζάνα, ο Γκάμπη, ο Ιντό, η Γράσια, αλλά και οι υπόλοιποι πρωταγωνιστές του έργου (γιατί για εμένα όλοι οι αφηγητές της ιστορίας πρωταγωνιστούν)υπενθυμίζουν την ιστορική μνήμη ενός κόσμου που εξοντώθηκε πολύ βίαια αλλά και λησμονήθηκε άδικα. Θέτουν διάφορα ζητήματα, πρώτα απ`όλα την αδιαφορία πολλών συμπολιτών για την τύχη των γειτόνων τους, αλλά και την έμπρακτη στήριξη που επέδειξαν άλλοι την ίδια χρονική στιγμή
Περιλαμβάνεται ψηφιακός δίσκος με εννέα παραδοσιακά σεφραδίτικα τραγούδια.

 

 

Ο Λέων Α. Ναρ γεννήθηκε το  1974 στη Θεσσαλονίκη. Σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές Νεοελληνικής Φιλολογίας, Βιβλιολογίας και Διδακτικής της Λογοτεχνίας στο ίδιο Πανεπιστήμιο (2000). Το 2007 αναγορεύτηκε Διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας του Α.Π.Θ., ενώ την ίδια χρονιά εξέδωσε (σε συνεργασία με τον Γιώργο Αναστασιάδη και τον Χρήστο Ράπτη) το βιβλίο «Εγώ ο εγγονός ενός Έλληνα, η Θεσσαλονίκη του Νικολά Σαρκοζί» (Καστανιώτης). Το 2009 εκδόθηκε (Γαβριηλίδης) το δίτομο έργο του Ναρ με τίτλο «Γιωσέφ Ελιγιά, Άπαντα», ενώ την ίδια χρονιά επιμελήθηκε το επετειακό λεύκωμα «25 χρόνια Ιανός». Το 2011 κυκλοφόρησαν τα βιβλία του «Θεσσαλονίκη 1912-2012, το μέλλον του παρελθόντος, μια διαφορετική αφήγηση της ιστορίας» -με φωτογραφίες του Γιώργη Γερόλυμπου- (Καπόν), και «Ισραηλίτες βουλευτές στο Ελληνικό κοινοβούλιο (1915-1936)» (Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων). Το 2014 εκδόθηκε «Το παιχνίδι της εξέδρας, σχολιασμένα συνθήματα από τα ελληνικά γήπεδα» (Μεταίμιο) με πρόλογο του Παύλου Τσίμα. Χρονογραφήματά του Ναρ δημοσιεύτηκαν στην εφημερίδα «Μακεδονία της Κυριακής» (2006-2008). O Λέων Α. Ναρ αρθρογραφεί τακτικά (parallaximag.gr, iefimerida.gr) και εργάζεται ως καθηγητής ελληνικής φιλολογίας στο Αμερικανικό Κολλέγιο “Ανατόλια” της Θεσσαλονίκης.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top