Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Κι ο φόβος του θανάτου/μία πνευματική αέναη αναζήτηση»
18/01/2023, 1:31 πμ

«Κι ο φόβος του θανάτου/μία πνευματική αέναη αναζήτηση»

Γράφει ο Αντώνης Ε. Χαριστός //

 

Ξανθή Κουτσογιάννη, «(απ)ηχώ την (απ)ουσία» εκδόσεις Ρώμη, Θεσσαλονίκη 2022

 

Η ποίηση της Ξανθής Κουτσογιάννη διαπνέεται από βαθύ αίσθηση ψυχικής οδύνης. Ενταφιάζει το «εγώ» μαζί με τις αισθήσεις τής ήττας. Η τελευταία δεν νοείται ως απόσταγμα καταληκτικό τής ζωής, αλλά ως βαθμιαία αποκαθήλωση των παραδεδεγμένων αληθειών. Πρώτη εξ αυτών η ανθρώπινη ζωή, ως ύπαρξη τόσο υλικής υπόστασης, όσο και ως νοητικής διεργασίας. Από τη μία πλευρά, η δημιουργός πλάθει με τρόπο άμεσο και συγκεκριμένο το νήμα τής απώλειας. Εκκινά από τον καθρέφτη τού προσωπικού βιώματος (ο εαυτός τίθεται σε κατάσταση ολικής αποσύνθεσης έως ότου από τα συντρίμμια του γεννηθεί μία νέα προοπτική, μία νέα σύνθεση), μέσα από το οποίο βίωμα αναμετράται με τα γνωρίσματα του παρελθόντος χρόνου. Δεν είναι η ποιήτρια που συνομιλεί με τον απολεσμένο της εαυτό· είναι η γνώση που απέκτησε κατά η διάρκεια του βίου, ώστε να αντικρίσει κατάματα το είδωλό της και να στιγματίσει τις πράξεις εκείνες που οδήγησαν σε μία συνολική έως και συλλογική υπονόμευση. Η τελευταία ερωτοτροπεί με την αίσθηση της απουσίας. Το ερωτικό σύμπλεγμα που αρνείται να ταυτιστεί με τις εκάστοτε επιλογές τού παρελθόντος, είναι το ίδιο που σήμερα επιστρέφει μέσα από την ψυχαναλυτική οπτική τής ιδίας και μεταπλάθει τον λόγο σε μείζονα έκθεση των συναισθηματικών κρίσεων. «Απόψε η νύχτα έντυσε με αστέρια/την αλήθεια μου γυμνή» (σελ. 15) και η αλήθεια αυτομάτως διερευνάται στα πλαίσια αυθεντικότητας. Τί είδους αυθεντικότητας είναι αυτή η αλήθεια, η ποιήτρια μας απαντά στους στίχους τής συλλογής.

Κάθε ποίημα είναι τμηματική έκφραση αυτής τής αλήθειας. Ακόμα και στις στιγμές κατά τις οποίες αναζητά καταφύγιο στη μεταφυσική και τις φαντασιακές επιθυμίες, δεν παύει να επικεντρώνεται το ενδιαφέρον της γύρω από τη μορφή και την αισθητική τού κενού, όπως αυτό διαμορφώνεται στις ανθρώπινες σχέσεις με γνώμονα την κοινωνική πραγματικότητα. Σε αυτό το σημείο η δημιουργός θέτει τον καθοριστικό παράγοντα για την υπερκάλυψη τής απώλειας. Ο θάνατος, δεν λογίζεται ως τέλος μίας βιολογικής συνθήκης, αλλά ως ορόσημο απομάγευσης των ψευδαισθήσεων και ως, συνακόλουθα και ταυτόχρονα, αναστήλωση των ατομικών συναισθημάτων σε νέα δεδομένα. Πλέον, τα νέα δεδομένα είναι ελπιδοφόρα. Η ποιήτρια μεταθέτει τον θάνατο στο επίπεδο της εδώ και τώρα αναζήτησης εναλλακτικών κόσμων προσμονής και υλοποίησης. «Κι ο φόβος του θανάτου/ (…) /μία πνευματική αέναη αναζήτηση» (σελ. 23). Η μνήμη αντικαθιστά τον θάνατο στο σημείο τομής τής αποξένωσης του ανθρώπου από το βίωμα. Όπως προανέφερα, η ποίηση της Ξανθής Κουτσογιάννη περιστρέφεται, με έντονο το αφαιρετικό στοιχείο, γύρω από την ψυχογραφική ενατένιση των διαπλεκόμενων εικόνων. Στρέφεται ενάντια στις επίπλαστες πραγματικότητες και μεταδίδει την ανθρώπινη αξία τής ζωής ως μέτρο μεγέθυνσης των εσωτερικευμένων προσδοκιών.

 

Ξανθή Κουτσογιάννη

 

Η ατομικότητα, μέσα από τον θάνατο, και το κενό στις αισθήσεις, ως προέκταση της απώλειας, λειτουργούν συνδυαστικά για την τελική ανάδειξη των συντεταγμένων τής ψυχαναλυτικής οδού. Αναγνωρίζει στο αδιέξοδο και την πεσιμιστική πρόσμιξη της ζωής, όλα εκείνα που η ίδια ματαίωσε, στην απόπειρα επιβίωσης σε ένα εχθρικά διακείμενο περιβάλλον. Με άλλα λόγια, η δημιουργός βεβαιώνει την ουσία τού θανάτου ως έκβαση πολλαπλών κορυφώσεων, αλλά ταυτόχρονα μεριμνά ώστε η μνήμη να καταστεί αυτάρκης, σε έναν κόσμο διαρκών αρνήσεων. Επομένως, στη ματαιότητα του ποιητικού λόγου, η δημιουργός αντιτάσσει τη θετική απόκριση ως προμετωπίδα μίας ενδεχομενικότητας. «Αναζητώ έναν καθρέφτη τώρα/να αντικρύσω την αλήθεια μου» (σελ. 37) και ο έρωτας αποτελεί την κορύφωση απανωτών θανάτων. Η συνουσία, ως σωματική διαπάλη και ως νοητική διεργασία εναλλαγών θέσεων και όψεων, μετακινεί το σώμα στο πεδίο αναφοράς του, που δεν είναι άλλο από την υλική υπόσταση τής φύσης. Η φύση, ολοένα περισσότερο βυθίζεται υποσκελισμένη από τις τεχνητές προγεφυρώσεις τής ανθρώπινης παρέμβασης, διαθέτοντας, ωστόσο, τον τελικό πυρήνα αναλλοίωτο. Πυρήνας, με το ερωτικό σύνδρομο της επιθυμίας να μαρτυρά την ανθρώπινη αξία. Η συνουσία τώρα πια καταλαμβάνει τον φόβο ενός αδιεξόδου, εκεί όπου ο θάνατος μάστιζε τις ζωές και τις ελπίδες. Ο έρωτας, στη σαρκική του διάσταση, μετατρέπεται σε αιχμή μίας πρόσκαιρης αναδίπλωσης, καθώς το δρων υποκείμενο ενεργοποιεί τις αισθήσεις του ως πυξίδα αναζήτησης μίας νέας οδού διαφυγής στο ανεκπλήρωτο χάσμα ανάμεσα στην αποπλάνηση της αλήθειας και την απόλαυση της ψευδαίσθησης.

Η ποίηση της Ξανθής Κουτσογιάννη είναι ψυχογραφική, με έντονα τα στοιχεία αφαιρετικής τεχνικής, επενδύοντας στην συναισθηματική αποτύπωση εικόνων και επιπέδων ανάγνωσης. Έχει τη δυνατότητα να μαγνητίσει το βλέμμα τού αναγνώστη στις κρυφές πτυχές τού αυτοελέγχου και τής αυτοεξέτασης, καθώς περιβάλλει τους στίχους μαεστρικά με αινιγματικές δομές λόγου και ύφους.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top