Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το υπαρξιακό ζήτημα του Άμλετ
10/07/2019, 12:51 πμ

Το υπαρξιακό ζήτημα του Άμλετ

Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη //

 

Ουίλιαμ Σαίξπηρ «Άμλετ», Μετάφραση: Διονύσης Καψάλης, εκδ. Gutenberg, 2015, σελ. 248

 

Ο «Άμλετ», το έργο της θλίψης, ένα έργο -μυστήριο μέσα από το οποίο ο Σαίξπηρ στοχάζεται με έναν ιδιαίτερο τρόπο για την ανθρώπινη ύπαρξη.

Χωρίς ποτέ να κάνει ξεκάθαρο διαχωρισμό «καλό-κακό» στην ανθρώπινη ποιότητα, επισημαίνει το εύθραυστο αλλά και την πολλαπλή και συχνά αντιφατική έκφραση της ανθρώπινης φύσης, ενισχύοντας πάντα την έννοια της καθολικότητας μέσα στο πλούσιο και πλουραλιστικό του έργο.

Η μετάφραση του Διονύση Καψάλη που στα χέρια μου κρατώ κέρδισε το βραβείο του 2016, αξίζει ευθύς εξαρχής να σημειώσουμε. Πάντα τίθεται θέμα με τις μεταφράσεις των έργων του Σαίξπηρ και όχι μόνο. Ποιος μεταφράζει και για ποιου είδους και ύφους παράσταση. Το έργο προσφέρεται για ποικίλες ερμηνείες, είναι πλούσιο σε ιδέες και έχει προεκτάσεις διάφορες.

Η ιστορία του Δανού πρίγκιπα Άμλετ είναι αρκετά παλιά και προέρχεται από τον Μεσαιωνικό μύθο του Άμλετ που καταγράφεται στο έργο «Gesta Danoroum» του Σάξονα του Γραμματικού γύρω στα 1200.

Αλληλλοσκοτωμοί βασιλιάδων, επίδειξη δύναμης, σχέδια για νέους πολέμους, ανίερες δολοφονίες, σφετερισμοί εξουσίας, έρωτες, πάθη, φαντάσματα που ζητούν απεγνωσμένα εκδίκηση, δηλητηριασμένα ξίφη. Θύτες και θύματα σε αλλόκοτη συνύπαρξη και προσέγγιση. Διλήμματα In progress. Παραφορά και πάθος ,όπως σε όλα τα έργα του Σαίξπηρ, είτε έχουν καλό είτε κακό τέλος.

Ο περίεργος Άμλετ μας θυμίζει σε πολλά τον Ορέστη της Αισχύλειας τραγωδίας που διψά και τελικά παίρνει εκδίκηση για τον άδικο φόνο του πατέρα του Αγαμέμνονα από τη μητέρα του και τον εραστή της. Τον κυνηγούν οι Ερινύες που στο τρίτο μέρος της τριλογίας μετατρέπονται σε Ευμενίδες και δεν δίνουν πια κατάρες αλλά ευλογίες.

Ο Άμλετ με τη δολοφονία του πατέρα του χάνει αυτόματα γονείς, αλλά και την διεκδίκηση του θρόνου. Ταυτόχρονα είναι υπαρξιακό το ζήτημά του. Μοιραία βρίσκεται σε σύγχυση. Αν δεν πάρει εκδίκηση δεν είναι το σωστό. Αν πάρει εκδίκηση, πάλι ποια θέση θα έχει μέσα στις συνειδήσεις των άλλων. Ο,τι και να κάνει, θα στιγματιστεί και κυρίως, ό,τι και να κάνει ή να μην κάνει σταδιακά συντελείται μέσα του μια μεγάλη αλλαγή: δεν μπορεί να είναι πάλι ο ίδιος, αυτός που ήταν πάντα. Γενικά, έχει χυθεί πολύ μελάνι για την ψυχολογία, τα κίνητρα και τον στοχασμό του Άμλετ, σε μια προσπάθεια να ερμηνευτεί  ο χαρακτήρας του.

Του αρχαιοελληνικού Ορέστη του το επιβάλλει ο Απόλλων να εκδικηθεί, λόγω της ύβρεως που έχει διαπραχθεί. Και η αδερφή του, η Ηλέκτρα επίσης τον ενθαρρύνει και στέκεται και βοηθός. Είναι ένα ολόκληρο σύστημα στην αρχαία ελληνική τραγωδία. Όποιος φτάσει στην υπερβολή και υπερβεί τα όρια, ξέρει τι να περιμένει. Υπάρχει μια νομοτέλεια σε όλο αυτό το σύστημα που έχει να κάνει και με τον αξιακό κόσμο των αρχαίων Ελλήνων.

Τo έργο του Ελισαβετιανού κλείνει με πτώματα επί σκηνής, κλείνει ως εξής: H γεμάτη θλίψη Οφηλία τρελαίνεται και πνίγεται σε ένα ποτάμι. Εν τω μεταξύ επιστρέφει από τη Γαλλία ο Λαέρτης, ο αδερφός της, και γιος του Πολώνιου. Ο αδελφοκτόνος Κλαύδιος, θείος του Άμλετ, πυροδοτεί τον Λαέρτιο, τον πείθει ότι ο Άμλετ είναι υπεύθυνος για τον θάνατο του πατέρα του. Στοιχηματίζει πως ο Άμλετ μπορεί να τον νικήσει, όμως η μάχη των δύο είναι στημένη: το σπαθί του Λαέρτη έχει δηλητήριο, όπως και το κρασί στο ποτήρι του Άμλετ, το οποίο πίνει η Γερτρούδη, η μητέρα του, και πεθαίνει. Οι δύο νέοι αλληλλοτραυματίζονται. Ο Λαέρτης λίγο πριν κλείσει τα μάτια του αποκαλύπτει στον Άμλετ το σχέδιο εξόντωσης του Κλαύδιου. Και ο Άμλετ, με τη σειρά του, λίγο πριν πεθάνει καταφέρνει και σκοτώνει τον προδότη Κλαύδιο.

 

William Shakespeare

 

Αν ο Άμλετ ζούσε στο σήμερα και μπορούσε να πάει στο ντιβάνι του ψυχαναλυτή, θα είχε σίγουρα πολλά να πει και ακόμα περισσότερα από το «…to be or not to be» Ή ακόμα κι αν ένας ειδικός επιχειρούσε να κάνει το ψυχογράφημά του ενδεχομένως να βρισκόταν μπροστά σε αδιέξοδο.

[«Να ζει κανείς ή να μη ζει, αυτό είναι το ζήτημα∙

τι δείχνει πιο γενναία ψυχή, να υποφέρεις

πετριές και σαϊτιές μιας άθλιας τύχης,

ή να παίρνεις τ’ άρματα ενάντια σ’ ένα πέλαγο από βάσανα

κι αντιβγαίνοντάς να τους δίνεις τέλος;»]

Βέβαια, μπορεί και να επέλεγε τη σιωπή που συχνά ζυγίζει περισσότερο και από τα πολλά τα λόγια. Ο Ορέστης επέζησε, ο ‘Άμλετ πέθανε, και εδώ είναι που σταματούν οι αναλογίες και οι ομοιότητες. Διαφορετικοί δημιουργοί, διαφορετικός τρόπος προσέγγισης, ανάλογα με την εποχή, τους κώδικες, και άλλες παραμέτρους. Πάντως η όποια σύγκριση είναι σκέτη πρόκληση.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top