Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ξαναδιαβάζοντας Μπαρτ
11/01/2023, 10:03 πμ

Ξαναδιαβάζοντας Μπαρτ

Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας //

 

Ρολάν Μπαρτ «Η απόλαυση του κειμένου», Μετάφραση: Φούλα Χατζιδάκη, Γιάννης Κρητικός, εκδ. Κέδρος, σελ. 112

 

Είναι σύνηθες να επιστρέφουμε σε ορισμένα βιβλία είτε γιατί θέλουμε να τους δώσουμε μια δεύτερη ευκαιρία, είτε γιατί πιστεύουμε ότι με το πέρασμα των χρόνων θα βρούμε κάτι εντελώς καινούργιο ή κάτι καλά κρυμμένο από την πρώτη ανάγνωση. Η επανέκδοση του κλασικού βιβλίου «Η απόλαυση του κειμένου» του Ρολάν Μπαρτ (από τις εκδόσεις Κέδρος) ήταν μια πρώτης τάξης ευκαιρία να προσεγγίσω εκ νέου το κείμενο του Γάλλου θεωρητικού αρκετές δεκαετίες μετά την πρώτη ανάγνωση. Στο διάστημα που μεσολάβησε πέρασαν από τα χέρια (και τα μάτια μου) εκατοντάδες βιβλία, έγραψα και μετέφρασα βιβλία οπότε η οπτική γωνία ανάγνωσης ενός κειμένου για τη γραφή και την ανάγνωση θα γινόταν με άλλα δεδομένα. Όντως το κείμενο του Μπαρτ που έχει δημιουργήσει αρκετές διαφωνίες ως προς την λογοτεχνική αξία του που από αρκετές θεωρείται εμβληματική και από άλλους υποτυπώδης ή ανύπαρκτη σε βάθος χρόνου έχει μια διαφορετική νοηματική χροιά.

Ο Μπαρτ προσεγγίζει σχεδόν Φροϋδικά τόσο το κομμάτι της συγγραφής ενός βιβλίου όσο, κυρίως της ανάγνωσης του χρησιμοποιώντας με σεξουαλικούς παραλληλισμούς τη λέξη απόλαυση. Η κλίμακα απόλαυσης οδηγεί τελικά στην ευδαιμονία που αποτελεί το μάξιμουμ τόσο για τον συγγραφέα όσο και για τον αναγνώστη. Επίσης σε μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση ο Μπαρτ αναφέρεται στη διαφορά ανάμεσα στην κλασική και τη μοντέρνα μορφή η οποία σύμφωνα με τη θεωρία του καθορίζεται από την ταχύτητα ανάγνωσης ενός κειμένου.

Σύμφωνα πάντα με τον Μπαρτ τα κείμενα που προσφέρουν ικανοποίηση στον αναγνώστη έχουν αντίστοιχα οδηγήσει στην ευδαιμονία τον συγγραφέα τους. Και για να αλλάξει κατηγορία ένα κείμενο πρέπει ο συγγραφέας να μην βλέπει ως ‘’αντικείμενο’’ τον πιθανό μελλοντικό αναγνώστη του αλλά να του προσφέρει τη δυνατότητα να γίνεται κομμάτι λογοτεχνικών κωδικών ή κοινωνικών προσεγγίσεων. Επιπρόσθετα, υπάρχουν κείμενα που δίνουν τη δυνατότητα ‘’επικοινωνίας’’ του αναγνώστη με τον συγγραφέα σε τέτοιο βαθμό που τα δύο μυαλά να ενώνονται σε ένα. Το κείμενο μέσα από αυτή την εμπειρία γίνεται στην ουσία το προϊόν μιας κοινής εμπειρίας. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα θεωρήματα του Μπαρτ και για να είμαι ειλικρινής ακόμη και σήμερα, σε πολύ πιο ώριμη ηλικία από την πρώτη ανάγνωση, υπήρχαν σημεία όχι εύκολα προσβάσιμα όπου η διείσδυση στο νόημα ήταν αρκετά δύσκολη λόγω της αμφισημίας τους. Στα συν η πάντοτε ποιητική πρόζα του Μπαρτ που προσθέτει μια ξεχωριστή νότα στην ανάγνωση.

Ένα βιβλίο που μοιάζει περισσότερο με μια ερωτική επιστολή προς κάθε συγγραφέα ή εν δυνάμει συγγραφέα και το οποίο παρότι επαναλαμβάνω για πολλούς θεωρητικούς της λογοτεχνίας είναι αμφιλεγόμενο προσφέρει ακριβώς αυτό που σε ελεύθερη μετάφραση πρεσβεύει ο τίτλος του: την απόλαυση στην ανάγνωση. Ή επειδή το βιβλίο πραγματεύεται μια αμφίδρομη σχέση: Την απόλαυση της γραφής.

 

Ρολάν Μπαρτ

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top