Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Τα πολλαπλά πρόσωπα της Τρομοκρατίας
01/12/2020, 10:41 μμ

Τα πολλαπλά πρόσωπα της Τρομοκρατίας

Γράφει η Εύα Στάμου //

 

Φερνάντο Αραμπούρου, “Πατρίδα”, μτφ. Τιτίνα Σπερελάκη, Εκδόσεις Πατάκη, 2020

 

Το μυθιστόρημα του Φερνάντο Αραμπούρου έχει αποτελέσει σημείο πολιτικής και ιστορικής διαμάχης ανάμεσα στους συμπατριώτες του, αλλά και μεταξύ αναγνωστών σε αρκετές από τις 25 και πλέον χώρες στις οποίες έχει κυκλοφορήσει από το 2016 έως σήμερα.

Η υπόθεση του βιβλίου εκτυλίσσεται στην διάρκεια τριών δεκαετιών και αφορά τη ζωή δύο ντόπιων οικογενειών στο Σαν Σεμπαστιάν, ένα γραφικό χωριό στην περιοχή της επαρχίας Βiscay Bay που παραδοσιακά θεωρείται βασκική περιοχή. Σημείο εκκίνησης της αφήγησης αποτελεί το ιστορικό ορόσημο του Οκτωβρίου 2011, με την ανακοίνωση της ΕΤΑ ότι σταματά τον ένοπλο αγώνα που ξεκίνησε το 1959, και είχε έως τότε στοιχίσει την ζωή σε εκατοντάδες Ισπανούς.

Μέσω πλήθους φλάσμπακ ο συγγραφέας μας εξιστορεί τη ζωή των εννέα ηρώων της υπόθεσης, του Τσάτσο, της συζύγου του Μπιττόρι, των γειτόνων τους Χοσίαν και Μίρεν, των τέκνων τους από την εποχή που οι γονείς ήταν νέοι και τα παιδιά ανήλικα και τους ένωναν στενοί δεσμοί φιλίας, μέχρι το 2011 όπου η νεότερη γενιά βρίσκεται πλέον στη μέση ηλικία και τις δύο οικογένειες έχει χωρίσει οριστικά η πολιτική αντιπαράθεση που σφραγίστηκε από το τραυματικό γεγονός μιας δολοφονίας.

Η θλιβερή, κλειστοφοβική ατμόσφαιρα του βιβλίου μεταφέρει με ενάργεια στον σημερινό αναγνώστη τα αισθήματα φόβου και θυμού καθώς και την καταπίεση που για δεκαετίες επικρατούσε στην βασκική επαρχία — ατμόσφαρια η οποία μετατρέπεται σταδιακά σε ένα αίσθημα εγκλωβισμού, ενσαρκώνεται σε επαναλαμβανόμενες πράξεις και κινήσεις, βιώνεται ως μοναξιά και σιωπή με συμπτώματα σωματικά που εκδηλώνονται με ένταση καταρρακώνοντας την υγεία και τις ζωές των κεντρικών πρωταγωνιστών. Πηγή τής καταπίεσης η εθνικιστική, παραστρατιωτική οργάνωση της ΕΤΑ, τα μέλη και οι φανατικοί υποστηρικτές της που αμφισβητούν τον πατριωτισμό και την ηθική όσων δεν υποστηρίζουν με κάποιο τρόπο -οικονομικά, με την φυσική τους παρουσία σε διαδηλώσεις ή την σιωπηρή αποδοχή τους- τους αγώνες της οργάνωσης υπέρ της  ιδεολογικής, πολιτικής και γλωσσικής καθαρότητας των Βάσκων.

Οι αναγνώστες παρατηρούν τον εξωτερικό εμφύλιο να μετατρέπεται σταδιακά σε εσωτερικό διχασμό που καταστρέφει την κοινότητα, εξαφανίζει φιλίες δεκαετιών, διαλύει οικογένειες, κατατρώει σαν ύπουλος, αόρατος εχθρός τα σώματα των ηρώων παίρνοντας άλλοτε τη μορφή του καρκίνου και άλλοτε ενός επιθετικού εγκεφαλικού που προκαλεί παράλυση.

Η πολιτική κόντρα ανάμεσα στους οπαδούς και τους αρνητές της ΕΤΑ λειτουργεί και η ίδια σαν εκφυλιστική ασθένεια που αφήνει τους ήρωες ανίκανους να συνδεθούν συναισθηματικά με τους άλλους, να φτιάξουν τις ζωές τους, να γίνουν ανεξάρτητοι και ευτυχισμένοι.

Εκτός από την πολιτική τρομοκρατία υπάρχει όμως και η οικογενειακή. Η εσωτερική λειτουργία των δύο πρωταγωνιστικών οικογενειών, η διαχείριση της εξουσίας και η επιβολή αποφάσεων από τους γονείς στα παιδιά που διανύουν την εφηβεία καθώς και οι ποικίλες δικές τους αντιδράσεις καταλαμβάνουν σημαντικό τμήμα της αφήγησης. Και στις δύο οικογένειες η στάση της μητέρας παίζει αποφασιστικό ρόλο για τη διαμόρφωση των σχέσεων όχι μόνο μεταξύ των μελών αλλά και για τις φιλίες, τις ερωτικές επαφές και τις ευρύτερες συμμαχίες εντός της κοινότητας.

Είναι ενδιαφέρον ότι τόσο η Μπιττόρι, σύζυγος του δολοφονημένου από την ΕΤΑ Τσάτσο, όσο και η πρώην φίλη και νυν αντίπαλος της, η Μίρεν, μητέρα του φυλακισμένου τρομοκράτη Χόσε Μάρι, κρατούν αδιάλλακτη στάση, επιδεικνύοντας χαρακτήρες σκληρούς, εκδικητικούς, συναισθηματικά άκαμπτους. Η ανταγωνιστική σχέση με τις κόρες τους, η προσκόλληση στους γιούς, η καταπιεστική και απορριπτική συμπεριφορά προς τους συζύγους, γνωρίσματα κοινά στις δύο γυναίκες, αντικατοπτρίζει μάλλον τα ήθη μιας τυπικά συντηρητικής, θεοσεβούμενης, μητριαρχικής κοινωνίας και αποτελεί ένα από τα πιο σημαντικά κοινωνικά σχόλια του μυθιστορήματος.

 

Fernando Aramburu

 

Οι τέσσερις βασικές ηρωίδες, μητέρες και κόρες, είναι σε γενικές γραμμές πιο πειστικές, ολοκληρωμένες και ενδιαφέρουσες από τους άντρες πρωταγωνιστές, καθώς οι επιθυμίες, οι στόχοι, οι φόβοι και τα όριά τους αποδίδονται με μεγαλύτερη διαύγεια. Οι αντρικοί χαρακτήρες του βιβλίου, αντίθετα, παραμένουν εν μέρει στην σκιά αφού τα κίνητρα των πράξεών τους περισσότερο υπονοούνται παρά εκφράζονται με σαφήνεια από τον συγγραφέα.  Στην περίπτωση μάλιστα του Χόσε Μάρι, του νεαρού μέλους της ΕΤΑ, αυτό το στοιχείο αποτελεί κατά τη γνώμη μου ένα μείον σε μία κατά τα άλλα συναρπαστική αφήγηση.

Φυλακισμένοι στο παρελθόν, ανίκανοι να προσφέρουν συγχώρεση στους πολιτικούς αντιπάλους τους αλλά και να δηλώσουν μετάνοια για τις δικές τους πράξεις ή για τη φονική τους απραξία, οι κάτοικοι του Σαν Σεμπαστιάν βλέπουν με εχθρικό μάτι την επιστροφή της Μπιττόρι, γυναίκας του δολοφονημένου, στον τόπο τους. Με ποιο δικαίωμα τους εμποδίζει να ξεχάσουν; Πώς τολμά να παρεμβαίνει στις εύτακτες, ομοιογενείς ζωές τους φέρνοντάς τους αντιμέτωπους με τις ευθύνες τους;

Η επιλογή τους να αποκλείσουν από το οπτικό τους πεδίο την οικογένεια του θύματος δεν συμβολίζει παρά την επιθυμία τους να νιώσουν ισχυροί κάτω από μία αδιαπέραστη κοινή εθνική ταυτότητα, χωρίς περιθώρια για αμφιβολίες και δεύτερες σκέψεις για την ορθότητα των πράξεών τους. Άλλωστε, δίχως αυτή την ταυτότητα που τους ενώνει απέναντι σε κάθε ξένο σώμα, απέναντι στον φορέα κάθε διαφορετικής κουλτούρας, γλώσσας, ή ιδεολογίας, νιώθουν απλώς πως δεν υπάρχουν.

Τα θέματα του πατριωτισμού, της επιλεκτικής πολιτικής μνήμης και της λήθης, της συγχώρεσης και της μετάνοιας, της διαμόρφωσης της προσωπικής ταυτότητας εξαιτίας των πολιτικών επιλογών αλλά του τρόπου με τον οποίο κάποιες φορές ο χαρακτήρας μας, και όχι η ιδεολογία, δίνει σχήμα στις πολιτικές επιλογές μας, κυριαρχούν σε αυτό το προκλητικό και σημαντικό μυθιστόρημα που μας δίνει την ευκαιρία να συλλογιστούμε το νόημα των πολιτικών, οικογενειακών, και προσωπικών διχασμών που όλοι μπορεί να βιώσουμε κάποιες στιγμές στη ζωή μας.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top