Fractal
Home / ΒΙΒΛΙΟ / ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ / Το μήνυμα, η ιστορία του και ο υπολογιστής
03/05/2022, 11:47 μμ

Το μήνυμα, η ιστορία του και ο υπολογιστής

Γράφει η Ανθούλα Δανιήλ //

 

 

 

 

Ήρος άγγελος ιμερόφωνος αήδων 

(Σαπφώ)

 

 

Ευχές, γράμματα, κάρτες, τηλεφωνήματα, μηνύματα στο κινητό, στον υπολογιστή, στο fb, στο vaiber, φωτογραφίες, λόγια…

 

Το να έχεις μια στήλη σε εφημερίδα ή περιοδικό, μια εκπομπή σε ραδιοφωνικό ή τηλεοπτικό σταθμό, ή τέλος –τέλος μια ιστοσελίδα στο διαδίκτυο είναι μια πολύ σπουδαία υπόθεση. Κάθομαι μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή μου, σφίγγω το «ποντίκι» μου, το μάους, που λένε στην κομπιουτερική γλώσσα, ανοίγω και … βρίσκω τα μηνύματα να με περιμένουν. Σε όλους αυτούς τους φίλους μου που, τι ωραία, με θυμήθηκαν, στέλνω αμέσως- αμέσως με τον ίδιο τρόπο ένα μήνυμα. Η τεχνολογία σήμερα έκανε απλή υπόθεση αυτό που κάποτε ήταν μια ολόκληρη περιπέτεια.

Το μήνυμα της άλωσης της Τροίας π.χ. έφτασε στις Μυκήνες με τις φωτιές[1] που άναβαν από βουνό σε βουνό.

Οι ναυαγοί στο πέλαγο ή σε ακυβέρνητο πλοίο, που το παράσερνε ο άνεμος, όπου ήθελε, για να ειδοποιήσουν και να ζητήσουν βοήθεια έβαζαν ένα μήνυμα γραμμένο στο χαρτί, μέσα σ’ ένα μπουκάλι, και το έριχναν στη θάλασσα, μπας και το βρει κανείς και τρέξει. Ο ποιητής μας Γιώργος Σεφέρης το ονομάζει αυτό «μποτίλια στο πέλαγο»[2]. Σα να λέμε, μήνυμα χαμένο ή απελπισμένο.

Αργότερα βασιλιάδες και άρχοντες είχαν στην υπηρεσία τους ειδικό σώμα τους γερακάρηδες, εκπαιδευτές γερακιών για ταχυδρομικές αποστολές. Παρεπιμπτόντως το τραγούδι και ο χορός της ωραίας γερακίνας, που παλιότερα τραγουδούσαμε και χορεύαμε στις σχολικές, γυμναστικές επιδείξεις, μιλάει για μια κόρη, μήνυμα ομορφιάς και δύναμης, που έπεσε μες στο πηγάδι και έβγαλε φωνή μεγάλη, όχι μόνο η ίδια, αλλά και τα βραχιόλια της:

          Ντρουμου ντρουμου ντρουν τα βραχιόλια της βροντούν.

Μια άλλη γερακίνα, κινηματογραφική αυτή τη φορά, είναι εκείνη που έπαιξε η Μισέλ Πφάιφερ. Επίσης όμορφη κοπέλα, μαγεμένη από έναν κακό, η οποία τη μέρα γινόταν γερακίνα και έτσι δεν μπορούσε να ζευγαρώσει με τον αγαπημένο της. Εκείνος καβαλάρης έτρεχε και την είχε γαντζωμένη πάντα στο μπράτσο του, μήνυμα και φορέα του μηνύματος της αγάπης. Τη νύχτα, εκείνη γινόταν γυναίκα, αλλά εκείνος γινόταν λύκος, μήνυμα της μοναξιάς, οπότε και πάλι η ερωτική συνάντηση ήταν αδύνατη. Τελικά τα μάγια λύθηκαν κάποτε και έγιναν ένα ευτυχισμένο και ωραίο ζευγάρι. Από τα γεράκια πήραν το όνομά του και τα αμερικανικά στρατιωτικά ελικόπτερα, που έχουν ειδικές αποστολές.

Εκτός από τα γεράκια οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν και τα περιστέρια σαν ταχυδρόμους, όπως θα δούμε στη συνέχεια, τα οποία  ήταν επίσης εκπαιδευμένα να πηγαίνουν ή να φέρνουν μηνύματα. Γενικώς τα πουλιά θεωρούνται αγγελιοφόροι. Ένας από τους θρήνους τη Άλωσης λέει ότι το μήνυμα της συμφοράς το έφερε ένα πουλί που «εσείξεν τ’ έναν το  φτερόν σο αίμαν βουτεμένον»[3]. Επίσης στην παραλογή «Του γιοφυριού της Άρτας» ένα πουλί φέρνει το μήνυμα για το στερέωμα του γιοφυριού και τη θυσία της γυναίκας του πρωτομάστορα. Βεβαίως πολλά άλλα πουλιά φτερουγίζουν στα δημοτικά μας τραγούδια και πηγαινοέρχονται για να φέρνουν μηνύματα.

Για την αρχαία ποιήτρια Σαπφώ το αηδόνι είναι ο «μαντατοφόρος της άνοιξης»:

                   Ήρος άγγελος ιμερόφωνος αήδων 

(μαντατοφόρος της άνοιξης ηδονικής φωνής αηδόνι)[4]

Για άλλους όμως το χελιδόνι είναι το πουλί της άνοιξης όπως φαίνεται και από το αρχαίο ρητό που υποστηρίζει ότι

                 Μία χελιδών έαρ ου ποιεί

και το οποίο στην  κοινή μας γλώσσα σημαίνει  ότι:

          Ένα χελιδόνι δεν φέρνει την άνοιξη

πράγμα που βεβαιώνουν  και οι στίχοι του Ελύτη:

                    Ένα το χελιδόνι * κι η άνοιξη ακριβή       

           Για να γυρίσει ο ήλιος* θέλει δουλειά πολλή[5].

Εκτός από διάφορες ταχυδρομικές υπηρεσίες το περιστέρι φέρνει  μηνύματα χαράς και ειρήνης κυρίως. Γι’ αυτό όταν βαφτίστηκε ο Ιησούς στον Ιορδάνη ποταμό το Άγιο Πνεύμα εμφανίστηκε πάνω από το κεφάλι του σαν περιστέρι:

      Και το πνεύμα εν είδει περιστεράς εβεβαίου του λόγου το ασφαλές.

Ήταν δηλαδή το πνεύμα με μορφή περιστεράς που έφερνε το θεϊκό μήνυμα ότι Αυτός ήταν ο Υιός του Θεού ο Αγαπητός, ο οποίος έφερνε ειρήνη και αγάπη στον κόσμο! (Εφερνε;).

Το περιστέρι το θυμόμαστε επίσης από τον κατακλυσμό του Νώε που έφερε το κλαδί ελιάς στην κιβωτό, σύμβολο ειρήνης και συμφιλίωσης. Ο μεγάλος ισπανός ζωγράφος Πικάσο έχει ζωγραφίσει ένα τέτοιο άσπρο περιστέρι, una paloma bianca, για το οποίο υπάρχει  κι ένα σχετικό τραγούδι αναφερόμενο στην ξενιτιά:

                 Κι αν ίσως και πεθάνω εγώ στα ξένα

                  περιστεράκι θα σου το πει εσένα.

Στον ελληνικό κινηματογράφο έχουμε δει και ακούσει για το περιστέρι, όπως π.χ. έχουμε ακούσει τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ να τραγουδάει:

                 Έστειλα ένα περιστέρι στην απάνω γειτονιά

                 Ένα μήνυμα να φέρει από μιαν ομορφονιά…

 

Ο Μίκης Θεοδωράκης έχει επίσης ένα ωραίο τραγούδι, όπου κάποιος απελπισμένος εξόριστος ζητάει «ένα πουλί» για να στείλει μήνυμα:

               

                 Στείλε ουρανέ μου ένα πουλί

                 να πάει στη μάνα υπομονή.

Άλλη φορά το μήνυμα το μεταφέρει ο αέρας μόνος του ή τα κύματα, μένει όμως ανεπίδοτο, όπως :

                Σου στέλνω χαιρετίσματα κι ο άνεμος τα παίρνει

             Κι αν πέσουν και στα κύματα πίσω ξανά τα φέρνει.

Ο άνεμος είναι επίσης άγγελος, αγγελιοφόρος ή ταχυδρόμος γιατί βεβαίως τα ραδιοφωνικά ή τηλεοπτικά κύματα μεταδίδονται με τον αέρα. Εμείς πάντως, όταν λέμε «άγγελος», εννοούμε τον απεσταλμένο του Θεού που φέρνει μήνυμα στους ανθρώπους. Θυμηθείτε, ας πούμε, τον άγγελο που κράτησε το χέρι του Αβραάμ και δε θυσίασε τον Ισαάκ. Επίσης τον Αρχάγγελο που έφερε το μήνυμα του Ευαγγελισμού στην Παναγία. Άγγελο όμως λέμε και τον αγγελιοφόρο στο αρχαίο δράμα.

Άγγελος δηλαδή αγγελιοφόρος, που μεταφέρει τα μηνύματα των θεών είναι και ο Ερμής. Ο Ελύτης, στα 1946 τον ονομάζει χελιδονοδρόμο και αγγελιοφόρο της λευτεριάς [6]:

Ερμής και χελιδονοδρόμος ποιος

                   Το πρωί με φοινικιάς Ροδίτισσας

                   Κλωνάρι τον αιθέρα καίοντας χύνεται

                   Πάνω από της  Ανατολής την ορασιά

                   Μ’ ιριδόστιχτο πέδιλο μόλις

                   Αγγίζοντας 

[…]

Πάει ψηλά μ’ ένα κηρύκειο φως

                 Πάνω από ρημοκλήσια και ανεμόμυλους

                Μαντάτο ελευθερίας ν’ αντιχτυπήσει

                           […]

               Και ξεδιπλώνει τη σημαία της αφρισμένης

               Θάλασσας.

Άγγελο θα μπορούσαμε να πούμε και τον αρχαίο δρομέα, τον  Φειδιππίδη, που έφερε στους άρχοντες της Αθήνας το μήνυμα της νίκης στον Μαραθώνα. Ο δρόμος που διάνυσε έγινε και η αιτία για το ολυμπιακό άθλημα του  μαραθώνιου δρόμου.

Όταν οι κοινωνίες εξελίσσονται πλέον, οι άνθρωποι επικοινωνούν με τα γράμματα. Άλλοτε τα πηγαίνουν οι ταχυδρόμοι με το άλογο και τα παραδίδουν στο χέρι του ενδιαφερόμενου, του παραλήπτη, ο courier της εποχής, άλλοτε τα πηγαίνουν με την ταχυδρομική άμαξα, η οποία συχνά μεταφέρει και χρήματα, όπως έχουμε δει στα έργα γουέστερν με τις ληστείες των αμαξών, άλλοτε τα στέλνουν με άνθρωπο εμπιστοσύνης, όταν το μήνυμα είναι σπουδαίο ή κρυφό. Αργότερα οι ταχυδρομικοί σάκοι ταξιδεύουν με αυτοκίνητο, τρένο, πλοίο, αεροπλάνο. Υπάρχει βεβαίως ο τηλέγραφος και το τηλέφωνο. Και σήμερα; Είπαμε πώς παίρνω μηνύματα. Πρώτον, ακούω μια γλυκιά μουσική στο κινητό μου, όπου έχω γραπτό ή προφορικό μήνυμα. Δεύτερον, ανοίγω τον υπολογιστή μου και εκεί, ανάλογα με τον αποστολέα βεβαίως, βρίσκω χαρούμενους ήχους από αγγέλους, Ερμήδες, χελιδόνια, αηδόνια, περιστέρια στο email μου.

Στο παραθυράκι μου το βορινό ένας σπουργίτης χτυπάει το τζάμι κι ο Μάης και μου στέλνει μηνύματα με όλα τα αρώματά του.

 

_____________

[1] Βλ. Αισχύλου Αγαμέμνων, μετ. Κώστας Τοπούζης, εκδ Επικαιρότητα, στχ. 8-10: και νυν φυλάττω λαμπάδος το σύμβολον/ αυγήν πυρός φέρουσαν  εκ Τροίας φάτιν / αλώσιμόν Τε βάξιν» (Είμαι εδώ να δω τη Φρυκτωρία/ – τη μεγάλη φωτιά Σημάδι . Ότι πάρθηκε η Τροία).

[2] Βλ. Γιώργου Σεφέρη, Μυθιστόρημα, ΙΒ΄,  «Μποτίλια στο πέλαγο».

[3] Δημοτικό ποντιακό τραγούδι «Πάρθεν η Ρωμανία».

[4] Σαπφώ, ανασύνθεση και απόδοση  Οδυσσέα Ελύτη, σελ. 29.

[5] Οδυσσέα Ελύτη, Το Άξιον Εστί,  δ΄, σελ. 39.

[6] Βλ. Οδυσσέα Ελύτη, Τα Ετεροθαλή, «Δώδεκα Νήσων Άγγελος».

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top