Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο άνθρωπος που γονάτισε την Οθωμανική Αυτοκρατορία
27/02/2024, 8:52 μμ

Ο άνθρωπος που γονάτισε την Οθωμανική Αυτοκρατορία

Γράφει o Κώστας Α. Τραχανάς //

 

 

 

Δημήτρης Β. Προύσαλης, Δημήτρης Φιλελές «Θοδωράκης, ο “μικρότερος’’ των Κολοκοτρωναίων!» Εκδόσεις Πηγή 2023, σελ. 73

 

Στο μικρό αυτό πόνημα η ιστορία, η λαογραφία, η λογοτεχνία μέσα από την ποιητική έμπνευση και συμβολή και η προφορική αφήγηση με τη μουσική συνοδεία, φέρνουν στο προσκήνιο του ενδιαφέροντος, τη μορφή μιας καθολικής αποδεκτής εμβληματικής φυσιογνωμίας, όπως ήταν ο Γέρος του Μοριά. Η πείρα του, στην εποχή που λειτούργησε ως κλέφτης στην Πελοπόννησο προεπαναστατικά, η στρατηγική του αντίληψη και η γενικότερη προσωπικότητά του, αποτέλεσαν καταλυτικούς παράγοντες για σχεδιασμούς, δρομολογήσεις και καθοριστικές νίκες, τέτοιες που έφεραν την Επανάσταση σε θετική τοποθέτηση απέναντι στην πανίσχυρη Οθωμανική Αυτοκρατορία και τους ξένους αρωγούς της.

Η αναγκαιότητα μιας συνοπτικής παρουσίας επιλεγμένων σημείων της ζωής του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, ως προσέγγιση μέσω της τέχνης, που θα προβάλει ουσιαστικά, αλλά χωρίς διδακτισμό την μορφή του Μοραΐτη οπλαρχηγού και την εποχή του, οδήγησε αρχικά στην έρευνα για τον εντοπισμό του  κατάλληλου υλικού, την μελέτη του, την αξιολογική επιλογή του και τη συγκρότηση ενός άξονα, ικανού να αποτελέσει τον κορμό για μια παράσταση προφορικής αφήγησης. Το προς αφήγηση -ιστόρηση υλικό στηρίχθηκε στις προφορικές λαογραφικές παραδόσεις, στις ιστορικές αναφορές, τα απομνημονεύματα των αγωνιστών του 1821, τα δημοσιεύματα του Τύπου του 19ου αιώνα, τους μύθους του Αισώπου που αφηγούνταν ο Κολοκοτρώνης, αλλά και μύθους της δικής του επινόησης, με διάθεση ψυχαγωγική, συμβολική, επιδιώκοντας τον αναστοχασμό, την ψυχολογική ενδυνάμωση και την αγωνιστική διαπαιδαγώγηση.

Ουσιαστικά, όλη η ζωή του Κολοκοτρώνη διανθίζεται από αισώπειους μύθους και αφηγήσεις δικών του επινοημένων ιστοριών με διδακτικό χαρακτήρα, με την ευρεία έννοια των φανταστικών αφηγημάτων, καθώς ο όρος «μύθος» ενέχει διττή διάσταση εννοιολογικής ταυτότητας, είτε αυτοί συνδέονται με περιστατικά της ζωής του είτε με γενικότερα ιστορικά και πολιτικά γεγονότα.

Η ιστορική πένα της απομνημονευτικής ιστοριογραφίας και η λαογραφία σε αφηγηματική μορφή ανταμώνουν με την ποιητική έμπνευση και το ταλέντο του Δημήτρη Φιλελέ, λογοτέχνη και ποιητή. Μετά ακολουθεί η μουσική επένδυση των αφηγήσεων και των ποιητικών δημιουργιών. Τα κείμενα, πεζά αφηγηματικά και ποιητικές συνθέσεις, μεταμορφώνονται σε τραγούδια, αφού ο μουσικός και τραγουδοποιός Φίλιππος Πλακιάς, έχοντας ως στιχουργικό καμβά τα ποιητικά σώματα του Δημήτρη Φιλελέ, ένα ποίημα ανά ιστορία, συνθέτει με μοναδική μαεστρία τις μουσικές ενδύσεις, περπατώντας σε ρυθμούς που πηγάζουν από την παράδοση του λαού μας.

Η αφήγηση γίνεται η βάση, η ποίηση συνομιλεί και αναδεικνύει, η μουσική απογειώνει.

Πρόκειται για την ευτυχή συνύφανση μορφών του λόγου σε μια συνάντηση παράλληλων κόσμων, τεχνών και τεχνικών, που ανασαίνουν αντάμα συνοδοιπορώντας στην κατεύθυνση να προβληθεί η προσωπικότητα του Γέρου του Μοριά.

«Λένε πως η Ζαμπία, η γυναίκα του Κωνσταντή Κολοκοτρώνη, του πρωτοκλέφτη του Μοριά ρώτησε τα παιδιά της: «Πότε, παιδιά μου, θα γενείτε παλικάρια, θα μεγαλώσετε, για να κόψετε με το σπαθί σας Τούρκους που σκότωσαν τον πατέρα σας;»

Ο Χρήστος, ο πιο μικρός της γιος αποκρίνεται: « Μη στενοχωριέσαι, μάνα! Εγώ, σαν μεγαλώσω, όρκο σου δίνω πως θα σου φέρω εφτά κεφάλια τούρκικα στο ταγάρι!»

Μιλά με τη σειρά του, ο γιος της, ο Γιάννης: «Εγώ μάνα, όρκο κάνω πως θα σου φέρω τούρκικα κεφάλια εκατό!».

«Κι εσύ, Θοδωράκη, γιε μου, που είσαι ο μεγαλύτερος, τι θα κάμεις για να εκδικηθείς τον χαμό του πατέρα σου;»

 «Εγώ, μάνα, όρκο σου δίνω πως θα διώξω του Τούρκους από τον Μοριά, να γλιτώσουμε πια από δαύτους μια για πάντα…»

Κι αλήθεια είναι, ο  Θοδωρής Κολοκοτρώνης τον λόγο του τον κράτησε…

Το 1825 πατά το πόδι στον Μοριά ο Ιμπραήμ. Ο Ιμπραήμ στέλνει τον κεχαγιά του στη Μεσσηνία, με διαταγή να κάμει τους ντόπιους να προσκυνήσουν. Αν δεν το κατορθώσει στα λόγια, τότε να το κάμει, όχι με πόλεμο, αλλά με την καταστροφή, βάζοντας παντού φωτιά. Έντεκα μέρες καίγεται όλος ο τόπος:  Εκατό χιλιάδες ρίζες λιόδεντρα, ογδόντα χιλιάδες ρίζες συκιές, μουριές, πορτοκαλιές, λεμονιές, ο καπνός ανεβαίνει στα τρίσβαθα του ουρανού, τα δέντρα γίνονται θυσία και θυμίαμα στον Αγώνα. Τότε ο Κολοκοτρώνης γράφει στον Ιμπραήμ: «Αυτό όπου μας φοβερίζεις, να μας κόψεις και να μας κάψεις τα καρποφόρα δέντρα μας, δεν είναι της πολεμικής έργο. Γιατί τα άψυχα δέντρα δεν εναντιώνονται σε κανέναν. Μόνο οι άνθρωποι που εναντιώνονται έχουν στρατεύματα και τους σκλαβώνεις. Κι έτσι είναι το δίκιο του πολέμου, με τους ανθρώπους να εναντιώνεσαι και όχι με τα άψυχα δέντρα. Γιατί, όχι τα κλαριά να μας κόψεις, όχι τα δέντρα, όχι τα σπίτια που μας έκαψες, ακόμα μόνο πέτρες απάνω στην πέτρα να μη μείνει, εμείς δεν προσκυνάμε. Γιατί τα δέντρα μας, αν τα κόψεις και τα κάψεις, τη γη την ίδια δεν μπορείς να τη σηκώσεις. Και η ίδια η γης που τα έθρεψε, αυτή η ίδια γη μένει δική μας και τα ματακάνει. Μονάχα ένας Έλληνας να μείνει, πάντα θα πολεμούμε. Και μην ελπίζεις πως τη γη μας θα την κάνεις δική σου, βγάλ’ το από τον νου σου!»

Η επιστολή αυτή του Κολοκοτρώνη εκφράζει μια βαθιά φιλοσοφία για την υπεράσπιση της ζωής της φύσης και στου σεβασμού της, που ταλαιπωρείται μαζί με τα μαρτύρια του ανθρώπινου περίγυρου. Πρόκειται ίσως για ένα από τα πιο μεστά, συγκινητικά και ουσιαστικά νοημάτων κείμενα που αφορούν γεγονότα της Επανάστασης.

1843-2023: Εκατόν ογδόντα χρόνια από τον θάνατο του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη, του στρατηγού ελευθερωτή της Ελλάδας.

 

Δημήτρης Β. Προύσαλης

 

Ο Δημήτρης Προύσαλης σπούδασε παιδαγωγικά, βιβλιοθηκονομία και μετεκπαιδεύτηκε στην ειδική αγωγή. Έχει μεταπτυχιακό Διδακτορικό δίπλωμα (Master) στην κατεύθυνση Λαογραφία και Πολιτισμός του ΠΤΔΕ του ΕΚΠΑ Αθηνών και είναι υποψήφιος Διδάκτοράς του. Από το 1988 εργάζεται ως δάσκαλος στη Δημόσια Εκπαίδευση. Από το 1999 ασχολείται με την έρευνα, συλλογή, καταγραφή και μελέτη του λαϊκού παραμυθιού. Από το 2003 κουβαλάει με σεβασμό και μοιράζεται, σε αφηγήσεις με ενηλίκους και παιδιά, λαϊκά παραμύθια απ’ τις προφορικές παραδόσεις των λαών, για όλα αυτά που ισορροπούν ανάμεσα στα ψέματα των παραμυθιών και τις αλήθειες της ζωής. Από το 2016 έχει την ευθύνη λειτουργίας της Λέσχης Αφήγησης Αθήνας Μοιράσου κι εσύ μιαν ιστορία. Είναι ιδρυτικό μέλος της Μη Κερδοσκοπικής Εταιρείας Παραμύθια και Μύθοι στου Κένταυρου τη ράχη και του Σωματείου για την προώθηση της Φιλαναγνωσίας Διαβάζοντας Μεγαλώνω καθώς και τακτικό μέλος της Ελληνικής Λαογραφικής Εταιρείας.

 

Δημήτρης Φιλελές

 

Ο Δηµήτρης Φιλελές γεννήθηκε στην Αθήνα το 1961. Σπούδασε Κοινωνικές Επιστήµες και Παιδαγωγικά. Εργάστηκε ως δάσκαλος επί 35 χρόνια στη δηµόσια πρωτοβάθµια εκπαίδευση. Ασχολείται µε την ποίηση, την πεζογραφία, την αρθρογραφία και τη φωτογραφία. Είναι µέλος της Π.Ε.Λ. και του PEN Greece. Έχει πολλές συµµετοχές µε ποιητικές και πεζογραφικές του δηµιουργίες σε έντυπα συλλογικά έργα και µε δηµοσιεύσεις σε διαδικτυακούς λογοτεχνικούς τόπους. Βιβλιοκριτικές του δηµοσιεύονται στον λογοτεχνικό διαδικτυακό τόπο fractal.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top