Fractal
Home / Το εργαστήρι του συγγραφέα / ✔ Η Τασούλα Καραγεωργίου στο Εργαστήρι του μεταφραστή
01/11/2022, 11:47 μμ

✔ Η Τασούλα Καραγεωργίου στο Εργαστήρι του μεταφραστή

 

 

 

 

Τασούλα Καραγεωργίου, «Η μετάφραση της Σαπφώς: πολύτιμη μαθητεία σε ένα σπάνιο ποιητικό εργαστήρι»

 

Με την ευκαιρία της έκδοσης όλου του μεταφράσιμου έργου της μεγάλης ποιήτριας του αρχαϊκού λυρισμού (Σαπφώ, Τα ποιήματα, Πρόλογος -Μετάφραση -Σημειώσεις: Τασούλα Καραγεωργίου, Κέδρος 2022) νιώθω την ανάγκη να καταθέσω τις σκέψεις και την εμπειρία μου από τη μακρόχρονη ενασχόλησή μου με την ποιητική απόδοση στη νέα ελληνική του σωζόμενου σαπφικού έργου, μιας πολύμοχθης αλλά γοητευτικής περιπέτειας, που μου έδωσε τη δυνατότητα να εντρυφήσω περισσότερο στον ιδιαίτερα απαιτητικό κόσμο ενός έργου, που παρέδωσαν σ᾿ εμάς ως απόσταγμα ποιητικής δύναμης οι αιώνες.

Κάθε απόπειρα μετάφρασης σαπφικού ποιήματος οφείλει, κατά τη γνώμη μου, να λαμβάνει υπόψη την προγραμματική θέση της ίδιας της ποιήτριας, όπως αυτή που σώζεται σε ένα απόσπασμα από τους Δειπνοσοφιστές του Αθήναιου.. Εκεί η Σαπφώ διακηρύσσει:

 

«Την αβρότητα εγώ αγαπώ και σε μένα ο έρωτας

στου ήλιου το λάμπος και στην ομορφιά έχει δώσει μερίδιο»

 

Αυτή η προγραμματική διακήρυξη του λυρικού εγώ υπέρ του κάλλους δίνει το στίγμα της σαπφικής ποίησης ενώ παράλληλα καλεί τον μεταφραστή να συντονισθεί με τους συναισθηματικούς κραδασμούς του πρωτοτύπου και να τους αποδώσει με σεβασμό και κάποτε με δέος, αναβιώνοντάς τους στην νέα ελληνική ποιητική γλώσσα.

Απώτερος στόχος είναι να υποδεχθεί η νέα ελληνική ποίηση στους κόλπους της έξοχες λέξεις, όπως αλγεσίδωρος (για τον έρωτα που κερνάει καημούς), ιόκολπος (με τα μενεξεδένια στήθη), το χάριεν άλσος, τον ανθεμώδη μελίλωτο. και τόσες άλλες που ανήκουν στο απειλούμενο είδος των πτεροέντων επών.

Ο αρχαίος συγγραφέας Δημήτριος στο Περί ύφους προβαίνει σε μια αποτίμηση της ποιητικής τέχνης της Σαπφώς επισημαίνοντας πως η Σαπφώ είναι η καλλιεπής και ηδεία αοιδός που ψάλλει το κάλλος, τους έρωτες και το έαρ, επισημαίνοντας παράλληλα πως όλες οι ωραίες λέξεις έχουν συνυφανθεί στην ποίησή της κατά τρόπο ανάλογο της φωλιάς που πλέκει η αλκυόνα για τα μικρά της, ενώ κάποιες άλλες λέξεις η ίδια τις έχει δημιουργήσει. Κατά την εύστοχη παρατήρηση του αρχαίου αυτού —θα λέγαμε με σύγχρονους όρους— θεωρητικού της λογοτεχνίας, η Σαπφώ δεν υμνεί απλώς την ομορφιά αλλά δημιουργεί επίσης ένα κάλλιστον ποιητικό σύμπαν συντεθειμένο με καλά ονόματα, με όμορφες δηλαδή λέξεις. Η ανάδειξη αυτού του καλλίστου ποιητικού κόσμου είναι μια δέσμευση την οποία οφείλει να τηρεί κάθε μεταφραστική απόπειρα.

Μεταφράζοντας είχα πάντα κατά νου πως η υπεράσπιση του κάλλους και της λεπταίσθητης εν γένει ζωής είναι συγχρόνως για τη Σαπφώ μια περήφανη διακήρυξη υπέρ της ευγένειας και της ποιότητας του αιγαιακού πολιτισμού και του εκλεπτυσμένου βίου, ο οποίος στην ποίησή της υπερέχει πάντοτε συγκρινόμενος με την τρυφηλή ζωή που επικρατεί στις απέναντι από τη Λέσβο ακτές της πλούσιας Λυδίας. Την ποιότητα και τη διαχρονική ανθεκτικότητα αυτού του μοναδικού πολιτισμού επιδίωξα να αναδείξω συνοδεύοντας τις μεταφράσεις των επιθαλαμίων (νυφιάτικων τραγουδιών) της Σαπφώς με απόηχους κοινών λέξεων και ομόλογων εκφράσεων από νεοελληνικά δημοτικά τραγούδια, τα οποία αρδεύει εδώ και χιλιάδες χρόνια το ίδιο ποιητικό ποτάμι από το οποίο άντλησε και η σαπφική ποίηση.

 

 

Προϋπόθεση, στο πλαίσιο της κοπιώδους αλλά γοητευτικής ενδογλωσσικής μεταφραστικής εργασίας, είναι να συλλάβει μεν ο νους αλλά συγχρόνως να νιώσει και η καρδιά, όπως θα έλεγε και ο Σολωμός. Πρέπει να νιώσεις, δηλαδή, για να μπορέσεις να αναβιώσεις την πρωτογενή συγκίνηση.

Αυτή την πρωτογενή συγκίνηση αναζήτησα δίνοντας υπόσταση ποιητική στο δέσιμο, συναισθηματικό και ερωτικό, της Σαπφώς με τα κορίτσια του κύκλου της, δείχνοντας πως παίρνει μια διάσταση μυητική για την εισδοχή τους στον κόσμο όπου θριαμβεύει η αβροσύνη και περιβάλλεται πάντα από την εξιδανικευτική αύρα της ευγένειας και της χάρης. Τις νέες αυτές υποδέχεται η μετάφραση ως ζωντανές παρουσίες και όχι ως γραμματολογικές αναφορές. Η Ατθίδα, η Γογγύλα, η ξενιτεμένη Ανακτορία ή Αριγνώτα, πρόσωπα νεανικά στα οποία απευθύνεται η Σαπφώ, άλλοτε για να υμνήσει την εξαίσια περιβολή τους, άλλοτε για να εκφράσει το ερωτικό της παράπονο και άλλοτε για να στείλει στη φίλη που ξενιτεύτηκε στις μυθικές Σάρδεις ένα θλιμμένο τραγούδι αποχωρισμού, κερδίζουν μια θέση στην ποιητική αιωνιότητα επειδή η σαπφική λύρα τραγούδησε και φευγαλέα αιχμαλώτισε μια και μόνο στιγμή της επίγειας ζωής τους.

 

 

Το προσωπικό μου μεταφραστικό όραμα συνοψίζεται εν τέλει στο να κατακτήσει η νεοελληνική ποίηση —στην πρωτότυπή της παραγωγή— τη φυσικότητα, τη χάρη και την αισθαντικότητα της σαπφικής ποίησης. Εξάλλου η επικοινωνία με την ποίηση της δεκάτης μούσας κατά τον Πλάτωνα είναι παράλληλα μαθητεία πολύτιμη σε ένα σπάνιο ποιητικό εργαστήρι.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top