Αρώματα και χρώματα

Γράφει η Παναγιώτα Ψυχογυιοπούλου // *

Από την Παιδική Ανθολογία ‘Άνοιξη- Καλοκαίρι’ (2021) επτά Μεσσήνιων συγγραφέων, εκδόσεις Φιλιππότη

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ‘Άνοιξη- Καλοκαίρι’ (2021), από τις εκδόσεις ΦΙΛΙΠΠΟΤΗ είναι ένα ξεχωριστό βιβλίο, προϊόν της αγαστής συνεργασίας επτά Μεσσήνιων Λογοτέχνιδων: Παρασκευής Ακριτίδου, Ελένης Αλεβίζου, Γαρυφαλλιάς Κατσαμπάνη-Τσαγκάρη, Ισμήνης Κωνσταντοπούλου, Βασιλικής Ρηγοπούλου-Μουρίκη, Λέττας Πετρουλάκη και Μαρίας Σταθέα με άρτια επιμέλεια από την Ισμήνη Κωνσταντοπούλου και τη Μαρία Σταθέα. Το εξώφυλλο κοσμεί ο εξαιρετικός πίνακας της ζωγράφου Τζένης Ντεκελέ.

Περπατώντας στα μονοπάτια των παραμυθιών  και ακολουθώντας τον ρυθμικό χορό των ποιημάτων, διέτρεξα τις σελίδες της Παιδικής Ανθολογίας Άνοιξη-Καλοκαίρι για ν’ αφουγκραστώ τα χρώματα, τους ήχους, τις κινήσεις, που ορίζουν και κατακλύζουν τη ζωή μας στις δύο αυτές μαγικές εποχές του χρόνου οι οποίες αποτυπώνονται στο βιβλίο με πολυάριθμες αναπαραστάσεις. Οι εποχές προβάλλονται και υμνούνται με τις χαρακτηριστικότερες εκφάνσεις τους και με ποικίλα κειμενικά είδη, που τέρπουν και διεγείρουν τη φαντασία μικρών και μεγάλων. Το εγχείρημα αναμφίβολα κερδίζει το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Οι επτά συγγραφείς ανέλαβαν να γράψουν παραμύθια, λαογραφικές και άλλες διηγήσεις, μικρά θεατρικά καθώς και ποιήματα για παιδιά∙ και σίγουρα τα κατάφεραν περίφημα, καθώς όλα τα κείμενα είναι αξιανάγνωστα με διακριτό το προσωπικό ύφος τής κάθε μιας. Η αναγνωστική απόλαυση παρατείνεται από κείμενο σε κείμενο, ενώ η γλώσσα στέκεται στο ύψος των κειμενικών περιστάσεων.

Κείμενα που έρχονται από το παρελθόν, συναντούν το παρόν και ατενίζουν το μέλλον, αποτελούν τον καμβά του βιβλίου. Σύντομα, καλογραμμένα και ετερόκλητα, που φανερώνουν πόσο όμορφα το ατομικό μετατρέπεται σε συλλογικό, πόσο οι προσωπικές ιστορίες συναντιούνται σε μια κοινή διαδρομή, αποτυπώνοντας τις δύο εποχές του χρόνου με έρεισμα την αγάπη για τα παιδιά και τη γραφή. Χαριτωμένες ιστορίες, εύθυμες με περιπέτειες και προβληματισμούς, γραφή εκφραστική, λέξεις που ξεχειλίζουν από τρυφερότητα και από εκείνο το ιδιαίτερο παιχνίδισμα ευθυμίας και συμβολισμού που τις απομακρύνουν από οποιονδήποτε διδακτισμό. Τα δε ποιήματα αποτελούν μια απλή απόδειξη της μαγείας και της ομορφιάς της φύσης, περιλαμβάνουν ζωντανές περιγραφές για το τι βλέπουν, ακούν, αγγίζουν, μυρίζουν και γεύονται οι δημιουργοί τους. Η κάθε εποχή εκφράζεται με ποικίλα συναισθήματα, δράσεις και  εικόνες, όπως η ανθοφορία, η ωρίμανση, η συγκομιδή, η περιπλάνηση, η γενναιοδωρία ή το τέλος μιας κατάστασης της ζωής, προσκαλώντας μικρούς και μεγάλους σ’ ένα απολαυστικό αναγνωστικό ταξίδι.

Το συλλογικό αυτό βιβλίο – όπως και ο πρώτος τόμος της ΠΑΙΔΙΚΗΣ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑΣ ‘Φθινόπωρο – Χειμώνας’, (2020), από τις εκδόσεις Μαραθιά- προσφέρονται για ανάγνωση στη σχολική τάξη σε μαθητές/-τριες της Α/θμιας Εκπαίδευσης και μπορούν να ενταχθούν σε προγράμματα φιλαναγνωσίας. Τα κείμενα δίνουν τη δυνατότητα στον εκπαιδευτικό να δημιουργήσει δραστηριότητες ανάγνωσης, δομημένες με τέτοιο τρόπο ώστε να αναπτύξουν την περιέργεια, το χιούμορ και τη δημιουργικότητα των μικρών αναγνωστών. Έτσι, λοιπόν, οι μικρές διηγήσεις, τα παραμύθια και τα ποιήματα μπορούν να αξιοποιηθούν στη διδακτική πράξη και να αποτελέσουν το εφαλτήριο για εξάσκηση και μάθηση με όλες τις αισθήσεις του ανθρώπου, για μια ολόπλευρη και σφαιρική καλλιέργεια αγωγής, η οποία να συνδυάζει ποιοτικό πεδίο, γνώσης και αισθητικής, βοηθώντας το παιδί να ανακαλύψει τις σωματικές και ψυχικές του δυνάμεις και να βελτιωθεί ποιοτικά. Αναμφίβολα τα κείμενα προσφέρουν μάθηση και αγωγή, ευνοούν την ενεργητική συμμετοχή των μαθητών και αναπτύσσουν τη δημιουργική τους φαντασία, πολύ περισσότερο δε, όταν πλαισιώνεται η διδασκαλία από παιγνιώδεις δραστηριότητες, καθώς αφήγηση και παιδί αποτελούν συγκοινωνούντα δοχεία ανεκτίμητης αλληλεπίδρασης.

Σύμφωνα με το αναπτυξιακό μοντέλο μάθησης της γλώσσας, τα παιδιά που ενθαρρύνονται από ενήλικες να μοιράζονται μαζί τους τη χαρά της ανάγνωσης, κατακτούν αναγνωστικές ικανότητες. Το βιβλίο διαβάζεται τόσο αποσπασματικά όσο και με μιας -απλά και μόνο για ευχαρίστηση- και μπορεί να αποτελέσει ένα δυναμικό εργαλείο στα χέρια γονιών και εκπαιδευτικών που θέλουν να καλλιεργήσουν την αγάπη των παιδιών για το διάβασμα. Με όλα τα πνευματικά δημιουργήματα της ανθολογίας μπορούν οι δάσκαλοι να πραγματοποιήσουν τον σκοπό της αγωγής, να διαμορφώσουν πνευματικά, ηθικά, ψυχικά και αισθητικά τον εσωτερικό παιδικό κόσμο και να διαπλάσουν δημιουργικούς και υπεύθυνους πολίτες. Οι ορίζοντες του παιδιού διευρύνονται, η δημιουργική φαντασία προωθείται, η αισθητική του καλλιέργεια γίνεται πραγματικότητα και παράλληλα συντελείται η ψυχοδιανοητική του ωρίμανση.

Η Παιδική Ανθολογία ξεκινά με το λαϊκό παραμύθι της Παρασκευής Ακριτίδου «Ο μεγάλος πρίγκιπας», το οποίο διαβάζεται με μια ανάσα και όλα συνηγορούν ότι θα προσφέρει καινούριες χαρές στους μικρούς αναγνώστες. Με ποικίλες παραδοσιακές τεχνικές και αφηγηματικά μέσα, αυτοσχεδιασµό, γλώσσα ζωντανή και εκφραστική, υποδόριο χιούμορ, η συγγραφέας παρακολουθεί τον ήρωά της με τρυφερότητα σ’ όλη του τη δράση. Θίγει θέματα σχετικά με τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες των παιδιών, θέτει προβληματισμούς ανοίγοντας νέο τρόπο θέασης του κόσμου. Χαρακτηρίζεται από έντονη πλοκή, καθώς ο ήρωας δρα, μάχεται και πασχίζει να βρει λύση στα προβλήματά του, να βγει από το χρυσό του μεγάλο κλουβί, να απλώσει τα φτερά του και να κερδίσει τη φιλία, την αγάπη και την αποδοχή. Το περιεχόμενό του δε βασίζεται σε τόπο και χρόνο και τα πρόσωπα είναι ουτοπικά Αφήγηση που προσκαλεί τα παιδιά σε μια συναρπαστική περιπλάνηση έξω από το σπίτι στις παιδικές χαρές αλλά και στο ομαδικό παιχνίδι και τα προτρέπει να μαθαίνουν να γίνονται καλύτεροι, να συνεργάζονται, να αγαπάνε και να βρίσκουν λύσεις, ζώντας την πραγματική ζωή και όχι την εικονική πραγματικότητα, αναζητώντας τα θέλω τους και τα όνειρά τους. Παραθέτω ένα σύντομο απόσπασμα: Μια μέρα ζόρισε το μυαλό του και το αποφάσισε: «Θέλω να είμαι μικρός. Τα θέλω όλα στο δικό μου μέγεθος. Θέλω τα ρούχα μου να μου είναι άνετα χωρίς να χάνομαι μέσα. Θέλω η μερίδα μου απ’ το φαγητό να είναι μετρημένη αλλά χορταστική. Θέλω τα παιχνίδια μου να είναι λιλιπούτεια. Θέλω τα παραμύθια μου να είναι πουπουλένια. Θέλω τα όνειρά μου να είναι τριανταφυλλένια. Θέλω η ζωή μου να είναι μακριά χωρίς να είναι μεγάλη. Θέλω έναν δικό μου μικρόκοσμο, όπου θα μπορώ να είμαι ένα χαρούμενο παιδί»(σ.14).

Ακολουθούν οι τέσσερις ευρηματικές τρυφερές μικρές διηγήσεις της Ελένης Αλεβίζου με τίτλους: «Το δώρο», «Μελένια», «Χαντίντ» με έντονο το άρωμα του καλοκαιριού και «Η έκπληξη», ιστορία η οποία εκτυλίσσεται γύρω από το Πασχαλινό τραπέζι, απεικονίζοντας τα έθιμα του Πάσχα. Τα κείμενα συνολικά προσφέρουν νόημα σε πολλά διαφορετικά επίπεδα με πολλαπλή και ποικίλη συμβολή στη ζωή των παιδιών. Η γλώσσα λιτή, απλή, κατανοητή με ποικίλα εκφραστικά μέσα και αφηγηματικές τεχνικές. Αφηγήσεις όπου τα παιδιά χωρίς να μιλούν για τα δικά τους συναισθήματα λαμβάνουν μέσω των κειμένων το λεξιλόγιο για να αρθρώσουν σε λέξεις τα δικά τους συναισθήματα και να περιγράψουν δράσεις από την καθημερινή τους ζωή. Χαρακτηριστικοί είναι οι διάλογοι σ’ όλα τα κείμενα και χαρακτηρίζονται από έντονη θεατρικότητα, αλλά και ο μονόλογος της σκυλίτσας Μελένιας: Με την Έλενα βασικά μεγαλώνουμε μαζί. Αυτή είναι τώρα δώδεκα χρονών κι εγώ πέντε. Αυτό όμως στα χρόνια των ανθρώπων είναι τριάντα πέντε! Έχουμε γίνει ‘κολλητές’, όπως λέει αυτή. Την ακολουθώ παντού και το βράδυ κοιμάμαι σ’ ένα καλάθι στο δωμάτιό της. Παίζουμε ακόμα μαζί συνέχεια. Παλιότερα που ήμαστε πιο μικρά, με ταλαιπωρούσε λίγο, γιατί με τράβαγε από τα πόδια, με πέταγε ψηλά και με έπιανε στον αέρα. Τώρα όμως με προσέχει πολύ και με κρατάει όλο αγκαλιά, αν και λέει ότι έχω βαρύνει πολύ!… Δεν μου δίνει τίποτα έξτρα να φάω εκτός από το κανονικό μου φαγητό και έχει απαγορεύσει σε όλους να μου δίνουν γλυκά! Το γλυκό – λέει – απαγορεύεται δια ροπάλου!! Φοβάται μήπως και πάθω ζάχαρο ή παχύνω πολύ και δημιουργηθεί πρόβλημα στην καρδιά μου…(σ.28).

Στη συνέχεια η Γαρυφαλλιά Κατσαμπάνη- Τσαγκάρη καλωσορίζει τον Μάρτη με δύο αφηγήσεις με λαογραφικά στοιχεία και ποικίλες εικόνες: «Του Μάρτη τα καμώματα», «Ο Μάρτης και η γριά», ακολουθούν «Το ανθοκήπι του κυρ Λάμπρου» και «Το δέντρο που πιότερο αγαπήσαμε». Τα δυο τελευταία αφηγηματικά κείμενα εγγράφουν μία σειρά από επεισόδια που συνέβησαν στο παρελθόν και η αφήγηση αναλαμβάνει μετά από καιρό να τα διαλευκάνει από την οπτική γωνία της αφηγήτριας – ηρωίδας, διατηρώντας σε εγρήγορση και χρήση τη λειτουργία τής προσωπικής της μνήμης. Οι δύο εποχές υμνούνται στα ποιήματα τραγούδια της δημιουργού με λόγο ζωντανό, μουσικό και ρυθμικό. Το μεγαλείο της φύσης, τα χρώματα, οι μυρωδιές, οι διακοπές απογειώνουν τις αισθήσεις που συμμετέχουν στην ανθοφορία και τη χαρά του καλοκαιριού. Στήνουν χορό στο χαρτί: «Η Άνοιξη», «Τα χελιδόνια», «Πρωτομαγιά», «Το καλοκαίρι», «Στο θρανίο μου» και «Βότσαλα, Κοχύλια»:Κολυμπάω, πλατσουρίζω/μες στο κύμα, στον αφρό,/κάνω μακροβούτια, φεύγω/στο γαλάζιο το νερό. Στην ακρογιαλιά μαζεύω/και γεμίζω τον κουβά/βοτσαλάκια και κοχύλια/όμορφα, χρωματιστά./Με κοχύλια έχω φτιάξει/στολιδάκια διαλεχτά,/να χαρίσω με αγάπη/στη γλυκιά μου τη μαμά (σ.58).

Η Ισμήνη Κωνσταντοπούλου με το διήγημα «Η Μαγική νύχτα», δίνει με ξεχωριστό τρόπο τη γιορτή του Πάσχα μέσα από την πρωτοπρόσωπη αφήγηση, δίνοντας βήμα βήμα τα ελληνικά έθιμα και γεμίζει με το φιλί της Αγάπης τις σελίδες του βιβλίου. Το σύντομο παιδικό αφήγημα αφομοιώνει στην αφήγησή του: τον προσδιορισμό χώρου και χρόνου, την εισροή λαογραφικών στοιχείων, την αποτύπωση πραγματικών γεγονότων, καθημερινών στιγμιότυπων, την έντονη παρουσία της προσωπικής μνήμης, της φαντασίας και της παρατήρησης, την αρχή της αφηγηματικής συντομίας, την αυτονομία και διάρθρωση γεγονότων. Ακολουθεί το μικρό θεατρικό «Ο Αλέξανδρος και τα ξωτικά»∙ μέσα από τ’ όνειρο του μικρού Αλέξανδρου δίνει με ευρηματικό τρόπο ποικίλα περιβαλλοντικά μηνύματα, κλείνοντας μ’ έναν ποιητικό επίλογο τραγούδι: Στα δάση μάγοι, ξωτικά, νεράιδες στα ποτάμια, ζώα μεγάλα και μικρά/μα κι η κακιά η Λάμια…/Γίγαντες, νάνοι και θεριά/δίπλα μας περπατάνε/κι αρκεί να στήσουμε αυτί να δούμε τι ζητάνε…!(σ.53). Μια εμπνευσμένη, ζωντανή ιστορία τρυφερή και με νόημα. Έξυπνη και επίκαιρη με γρήγορο ρυθμό γεγονός που κρατάει τα παιδιά σε εγρήγορση και μηνύματα που περνάνε ευχάριστα και ανώδυνα στα παιδιά αλλά και στα “μεγάλα παιδιά”.

Η Βασιλική Ρηγοπούλου-Μουρίκη συμμετέχει στην ανθολογία με έξι μικρές διηγήσεις: «Η Ροδούλα και οι μέλισσες», «Η Ανθούλα και οι φίλοι της», «Τα ζώα», «Τα πουλάκια και τα δηλητήρια», «Το φίδι και ο σκαντζόχοιρος», «Η πεταλούδα και το κοχύλι». Τα μηνύματα κάθε ιστορίας είναι σαφέστατα, ενώ παράλληλα οι εικόνες που περιγράφονται είναι ολοζώντανες, αγγίζοντας και διευρύνοντας με την κάθε λέξη τη φαντασία τους. Μέσα από τις ιστορίες με τα ζώα η συγγραφέας μεταφέρει σημαντικά μηνύματα για τη ζωή, τις ηθικές αξίες, καθώς και τα προτερήματα και τα ελαττώματα του ανθρώπου. Ακολουθούν πέντε ποιήματα-τραγούδια της δημιουργού: «Άνοιξη», «Καλοκαιρινές διακοπές», «Το δενδράκι», «Θάλασσά μου», «Συναυλία των πουλιών» με έντονα μουσικά στοιχεία, όπως ρυθμός και ρίμα που συγκαταλέγονται στις πρώτες επιλογές των παιδιών. Οι ζωντανές εικόνες τα βοηθούν να ανακαλέσουν τις δικές τους παραστάσεις από το παρελθόν ή να ταυτιστούν με τις συναισθηματικές καταστάσεις που περιγράφονται: Δέντρα και κλαριά/γέμισαν πουλιά/με φωνές γλυκές/μες στις φυλλωσιές/Κάθε αηδονάκι/κι ένα τραγουδάκι/Κι είναι μια μαγεία/τούτη η συναυλία! Συναυλία των πουλιών (σ.93).

Η Λέττα Πετρουλάκη συμμετέχει με πέντε υπέροχα παραμύθια-ιστορίες «Τα φτερωτά παραμύθια», «Η Γαλιάντρα», «Ο ερωτευμένος Μπακακίνος», «Η ιστορία της ποντικίνας της μακρυποδαρούσας», «Η Νεράιδα του νερού». Παραμύθια τα οποία γεννήθηκαν κατά τη διάρκεια της καραντίνας με μόνο σκοπό την επικοινωνία με τα εγγόνια της που ζούσαν μακριά της. Η συγγραφέας μυεί τους  μικρούς αναγνώστες στον κόσμο του παραμυθιού με τη χειμαρρώδη γραφή της και μας θυμίζει ότι αυτά τα αφηγηματικά μέσα, συνιστούσαν ένα αναπόσπαστο κομμάτι της κοινωνικής εμπειρίας, βοηθώντας τα άτομα να επικοινωνούν μεταξύ τους και να οργανώνουν τις εμπειρίες τους -ατομικές και κοινωνικές- σε νοητικές αναπαραστάσεις μέσω της χρήσης του συμβολικού λόγου. Οι αφηγήσεις της αποτελούν μια μίξη σύγχρονης αντίληψης της γλώσσας και παραδοσιακής φόρμας και αποτέλεσμα όλων των παραπάνω είναι η δημιουργία αφηγήσεων τρυφερών και διασκεδαστικών για μικρούς και μεγάλους. Η γλώσσα έχει αφηγηματική δύναμη απλή και λιτή στην έκφραση. Τα διάφορα επίπεδα λόγου μέσα στην ίδια την ιστορία εμπλουτίζουν την αφήγηση, την κάνουν ενδιαφέρουσα και ποικιλότονη. Τα επίπεδα του λόγου φαίνονται κυρίως με τον διάλογο. Το τέλος των παραμυθιών εύστοχο, γίνεται με παιγνιώδη τρόπο, συνοψίζοντας την αξία των παραμυθιών: Ταξίδεψα κι εγώ εκεί ένα βράδυ/κι ένιωσα του παραμυθιού το χάδι/Πέταξα μαζί του στους αιθέρες/κι ήρθαν πιο ευτυχισμένες μέρες. Αλλά ψέματα κι αλήθεια/έτσι είν’ τα παραμύθια./Είναι αλήθεια πως όλοι εμείς ζήσαμε καλά,/αλλά με τα παραμύθια τα παιδιά ζήσανε καλύτερα!/Τέλος του παραμυθιού, καληνύχτα σας!(σ.115).

Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ κλείνει με δύο σύγχρονα παραμύθια της Μαρίας Σταθέα: «Η Βάλια η Βεντάλια», «Ήταν ένα μικρό καΐκι» και οκτώ ποιήματα «Η δροσοσταλίδα», «Τριαντάφυλλο», «Η χελιδονοφωλιά», «25 Μαρτίου 1821», «Το τριφύλλι», «Το Πάσχα», «Στην εξοχή», «Το σπίτι μας». Η συγγραφέας παρουσιάζει με τον δικό της ευφάνταστο τρόπο την ιστορία της βεντάλιας,  χρησιμοποιώντας πλούσια εκφραστικά μέσα. Η πλοκή και το περιεχόμενό του περιέχουν μια πληθώρα απίθανων και απίστευτων συμβάντων, πλέκοντας παραδοσιακές αφηγηµατικές τεχνικές∙ δηλαδή αυτοσχεδιασµό µε γλαφυρό ύφος, εφευρετικότητα της γλώσσας, αλλά και φαντασία, δίνοντας τη δική της διάσταση στον χώρο του σύγχρονου παραμυθιού. Παραθέτω ένα μικρό απόσπασμα: Ήταν περήφανος αυτός ο τεχνίτης για τις βεντάλιες του. Τόσο του άρεσε η κατασκευή τους, τόσο τις αγαπούσε, ώστε μόλις τις τελείωνε, τους έδινε και ονόμα-τα σαν να ήταν παιδιά του. Κι όλα άρχιζαν από βήτα: Βίκυ, Βίνα, Βένια, Βανίτα, Βάσια, Βίλμα, Βασούλα, Βίβιαν, Βασιλική, Βέρα, Βιλελμίνη, Βιβή… Είχε κι ένα λεξικό με κύρια ονόματα και με τα υποκοριστικά τους, που το συμβουλευόταν, γιατί σύντομα άρχισε να τον δυσκολεύει η εύρεση νέων ονομάτων για τις αυξανόμενες δημιουργίες του. Τώρα όμως, για την τελευταία βεντάλια του είχε βρει ένα ωραίο όνομα και ταιριαστό: αυτή τη βεντάλια θα την έλεγε Βάλια!(σ.126).

Τα ποιήματα της δημιουργού συμβάλλουν στην καλλιέργεια της παιδικής φαντασίας και προσφέρουν απόλαυση στο παιδί- αναγνώστη. Ο ρυθμός, η αρμονία και η ρίμα τα κατατάσσουν σε ποιήματα παραδοσιακά τα οποία έχουν παράλληλα και νεωτερικά στοιχεία. Αναφέρονται σε ρεαλιστικά θέματα και όχι φανταστικά, υποβάλλοντας το κάθε ένα από αυτά μια ατμόσφαιρα η οποία περιβάλλει την ανάπτυξη της θεματικής τους και έχουν άμεση σχέση με τα ενδιαφέροντα και τις εμπειρίες των παιδιών. Τα ποιήματα αποπνέουν πνεύμα χαράς και αισιοδοξίας με απλούς στίχους, αποδεσμευμένους από την αυστηρή σχολική γλώσσα και με εξαιρετικό τρόπο υπακούουν ταυτόχρονα στις επιταγές της ιδέας, της γραμματικής, του αισθήματος και του ρυθμού. Ο πετυχημένος συγκερασμός των λέξεων δημιουργεί την τελική εικόνα των ποιημάτων. Οι λέξεις προσφέρουν τη δυνατότητα στα παιδιά να κοιτάξουν τον κόσμο με μια διαφορετική, καινούρια αντίληψη αλλά και με διορατικότητα, καλλιεργώντας παράλληλα τον συναισθηματικό και διανοητικό τους κόσμο.

Κατά τη γνώμη μου η ΠΑΙΔΙΚΗ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ‘Άνοιξη καλοκαίρι’ (2021) μπορεί να κατακτήσει το αναγνωστικό κοινό παιδιών και εκπαιδευτικών. Είναι ένα βιβλίο για πολλές ηλικίες κι άλλες τόσες βιβλιοθήκες. Θα κλείσω, παραφράζοντας τους στίχους της Μαρίας Σταθέα από το ποίημα «Η δροσοσταλίδα»: Είναι της Άνοιξης χαρά/στην εξοχή, στα δάση/Έχει γονείς τα σύννεφα/τη θέλει όλη η πλάση!

* Η Παναγιώτα Ψυχογυιοπούλου είναι φιλόλογος και βιβλιοθηκονόμος. Κατέχει μεταπτυχιακούς τίτλους α) στη διοίκηση σχολικών μονάδων από το Πανεπιστήμιο Roma Tre και β) στις επιστήμες της αγωγής με ειδίκευση στη Δημιουργική γραφή (κατεύθυνση εκπαίδευση) από το Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας. Διετέλεσε από το 2011 έως το 2018 Σχολική Σύμβουλος φιλολόγων Αχαΐας. Έχει διδάξει τα μαθήματα: δημιουργική γραφή, λαογραφία και λαϊκός πολιτισμός, τοπική ιστορία, βιβλία- βιβλιοθήκες στα Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων. Έχει λάβει μέρος, ως εισηγήτρια σε επιμορφωτικές ημερίδες και συνέδρια καθώς και ως εμψυχώτρια σε βιωματικά εργαστήρια δημιουργικής γραφής. Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε περιοδικά και συλλογικούς τόμους.  To 2019 εξέδωσε μια κριτική μελέτη έργων του Γιώργου Παναγιωτίδη με τίτλο Ο διερωτών των αοράτων οδών, Γραφομηχανή.