Το έργο και η πολυτάραχη ζωή του ποιητή
Γράφει η Ανθούλα Δανιήλ //
Ναπολέων Λαπαθιώτης: «Ποιήματα – Άπαντα τα ευρεθέντα», Εισαγωγή-φιλολογική επιμέλεια-: Γιάννης Η. Παππάς με την συνεργασία της Μαρίας Π. Φωτίου, Εκδόσεις Ταξιδευτής, 2015
«Κάθε μέρα θέλω να πεθάνω, -κι όμως όλο ζω, και περιμένω. Κι’ έχω κουραστεί να περιμένω, γιατί δεν ελπίζω στην Ελπίδα ,- και το «ζω», δεν ξέρω τι θα πει…»
Το βιβλίο εκδόθηκε το 2015 αλλά η σημασία του για τη Βιβλιογραφία είναι μεγάλη, αφού οι συνυπογράφοντες την Εισαγωγή Γιάννης Η. Παππάς και Μαρία Π. Φωτίου έχουν συγκεντρώσει κάθε πληροφορία και κάθε δημοσίευμα και επιπλέον έχουν προσθέσει τη δική τους γνώση, ώστε το να κάνουν σημαντικότατη τη συνεισφορά τους στη Βιβλιογραφία για τον ποιητή Ναπολέοντα Λαπαθιώτη. Ο συγκεκριμένος τόμος με την εμπεριστατωμένη Εισαγωγή θέτει σε επανεκκίνηση το ρολόι και φέρνει τον ποιητή και πάλι στο προσκήνιο για τη γνωριμία της νέας γενιάς με την παλιά. Στην αρχή οι συγγραφείς τοποθετούν τον ποιητή στη Σχολή στην οποία ανήκει και δίνουν τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της.
Κατ’ αρχάς, και με τη σύμφωνη άποψη του Κώστα Στεργιόπουλου και όχι μόνο, ο Λαπαθιώτης ανήκει στην αθηναϊκή νεορομαντική σχολή του μεσοπολέμου, μαζί με τον Ουράνη, τον Καρυωτάκη, τον Άγρα και τον Μήτσο Παπανικολάου. Οι «νεορομαντικοί» και «νεοσυμβολιστές» έρχονται από το τέλος του 19ου αιώνα στον 20ό, συγγενεύουν κατά κάποιον τρόπο με τους συμβολιστές και ζυγώνουν στους παρακμιακούς.
Για όλους τους όρους, ποιοι τους αποδέχονται και ποιοι δεν του αναφέρουν καν, ο Παππάς και η Φωτίου παραθέτουν τη σχετική βιβλιογραφική αναφορά.
Ο Λαπαθιώτης γεννήθηκε στις 31 -10-1888 και αυτοκτόνησε στις 8-1-1944. Έζησε όπως έγραφε, «αφού η σύλληψη της ζωής ως υπέρτατης τέχνης αποτελεί ιδεώδες του Αισθητισμού» και όπως κήρυττε ο Όσκαρ Ουάλιντ «Μέσω της Τέχνης, και μόνο μέσω της Τέχνης, μπορούμε να επιτύχουμε την τελείωσή μας». Ο Στεργιόπουλος είχε χαρακτηρίσει τον Λαπαθιώτη «Αθηναίο Ντόριαν Γκρέυ». Το ιδανικό του ήταν η αυτοκαλλιέργεια· ήταν υπερευαίσθητος, εκκεντρικός, δανδής, υπερόπτης, επιτηδευμένος. Στόχος της ζωής του η καλλιέργεια του πνεύματος και η ανύψωση στη σφαίρα του ωραίου.
Απόψε αγάπησα τα μάτια μου,
κοιτώντας μέσα στον καθρέφτη…
(«Νάρκισσος»)
Τι από όλα αυτά που οι θεωρητικοί επισημαίνουν θα μπορούσε σήμερα να συγκινήσει τον αναγνώστη είναι ένα θέμα. Πάντως, όλοι συμφωνούν πως, ναι, διαβάζεται και σήμερα ο Λαπαθιώτης· για την αλήθεια του, την ειλικρίνειά του, τη «μέθη» και τον «πόνο» του. Ανήκει στους «νικημένους της ζωής» και όχι στους «ανδρείους της ηδονής», κατά τη κρίση του Ντ. Χριστιανόπουλου.
Όσον αφορά το έργο του, ο Λαπαθιώτης ήθελε να εκδοθεί μόνο μια επιλογή από τα ποιήματά του και όχι όλα. Αυτός είναι ο λόγος που είναι πολλά τα αδημοσίευτα που σήμερα στεγάζονται σε αυτόν τον τόμο. Βεβαίως εδώ τίθεται το θέμα: Αν ο ποιητής δεν τα ήθελε δημοσιευμένα, εμείς γιατί τα δημοσιεύουμε. Γιατί εμείς, σχεδόν 80 χρόνια μετά, έχουμε άλλα επιχειρήματα και με αυτά σχηματίζουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για τον λογοτέχνη, την εποχή και τον άνθρωπο. Θυμίζω πάντως ποιητή που έσκιζε ό,τι δεν θέλει να δει το φως της δημοσιότητας, γιατί αν δεν το έσκιζε κάποιοι μετά τον θάνατό του θα το δημοσίευαν, κάτι που συνέβη και με τον Κ.Π. Καβάφη που από τα ελάχιστα του κόρπους βρίσκεται στις βιτρίνες των βιβλιοπωλείων με «Ανέκδοτα», «Αποκηρυγμένα» κ. ά.
Ο Λαπαθιώτης, ενώ συχνά είχε έτοιμη μια έκδοση, την τελευταία στιγμή την ανέβαλε. Έτσι οι εκδόσεις του έργου του είχαν πολλές περιπέτειες. Η πιο σημαντική έκδοση ήταν αυτή του Άρη Δικταίου το 1964, με όσα ποιήματα τού παραδόθηκαν, από τον κληρονόμο του ποιητή. Η έκδοση περιέχει εκτενή εισαγωγή, πληροφορίες για τη ζωή του ποιητή, χρονολογική κατάταξη των ποιημάτων, κρίσεις για την λογοτεχνική αξία τους, σχόλια.
Η παρούσα έκδοση είναι πληρέστερη της προηγούμενης, βασίζεται στην έκδοση του Δικταίου, αλλά περιλαμβάνει και άλλα ποιήματα, δημοσιευμένα στο διαδίκτυο ή αλλού. Το σύνολο των ποιημάτων χωρίζεται σε τρεις ενότητες- ποιήματα δημοσιευμένα και αδημοσίευτα, πεζοτράγουδα, ποιητικές μεταφράσεις και σχόλια για κάθε ποίημα.
Ναπολέων Λαπαθιώτης
Όμως, όπως ήταν περιπετειώδεις οι εκδόσεις του, έτσι περιπετειώδης ήταν και η ζωή του Λαπαθιώτη. Στα βιογραφικά του, αναφέρεται η Λάπηθος της Κύπρου ως τόπος καταγωγής του (εξ ης και το επώνυμό του: Λαπηθιώτης-Λαπαθιώτης), η γενιά του ήταν ηρωική, ο παππούς του είχε σφαγιασθεί από τους Τούρκους το 1821, ο γιος εκείνου ο Θεοφάνης είχε έρθει στην Ελλάδα και πολέμησε στην Επανάσταση. Τα χρόνια κύλησαν και το 1985, η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην Ομόνοια στην Αθήνα. Ο Ναπολέων διδάχτηκε κατ’ οίκον, Ελληνικά, Γαλλικά Αγγλικά, Μουσική. Σκιτσάριζε, αλλά δεν διδάχτηκε ζωγραφική. Το 1900 άρχισε δραστηριότητες συγγραφικές, το 1905 γράφτηκε στη Νομική Σχολή, παράλληλα έγραφε στα Νουμάς και Ηγησώ.
Το 1908 γνωρίστηκε με τον Κωνσταντίνο Χρηστομάνο. Στα 1914 στρατεύτηκε, αλλά παρέμεινε εντός Αθηνών. Το 1916 προσχώρησε μαζί με τον πατέρα του στο κίνημα του Βενιζέλου. Το 1917 στην Αλεξάνδρεια γνωρίστηκε με το Καβάφη, επισκέφτηκε χασισοποτείο, άρχισε και εκεί συνεργασίες με περιοδικά, επέστρεψε στην Αθήνα και γνωρίστηκε με τον Μήτσο Παπανικολάου. Το 1937 πέθανε η μητέρα του, το 1941 ο πατέρας του. Την ίδια χρονιά επιχείρησε να αυτοκτονήσει αλλά δεν τα κατάφερε. Έμεινε στο σπίτι μόνος με τις γάτες του.
Από επιστολές του, που άφησε σε φίλους λογοτέχνες και στον Πέτρο Χάρη, φαίνεται πως δεν ενδιαφερόταν για τίποτα, παρά μόνον για το έργο του. Τα χειρόγραφά του, τα ποιήματά του, τις μουσικές συνθέσεις του, τα βιβλία του.
Χειμώνιασε !… Στην άβυσσο φτερούγιασε η νιότη,
κι η θεία φεγγοβολή βυθίστηκε στα σκότη!
………………………………………………….
Η παγωμένη μου καρδιά εστέρεψε, και νιώθω
σβησμένο κάθε όνειρο, σβησμένο κάθε πόθο!…
(«Το παράπονο του τραγουδιστή»)
Πριν αυτοκτονήσει, είχε φέρει στο σπίτι μια ομάδα ανταρτών του ΕΛΛΑΣ και τους είχε δώσει τα όπλα του πατέρα του για τον αγώνα τους. Η σχέση του με την Αριστερά ανιχνεύεται στα χαρτιά του από το 1914 μέχρι το 1932 που γράφει το ποίημα «τραγούδι για το ξύπνημα του προλεταριάτου».
Αυτοκτόνησε στις 12 τη νύχτα της 7ης προς 8η Ιανουαρίου και κηδεύτηκε μετά από τρεις μέρες, για τον φόβο της νεκροφάνειας που είχε συμβεί στη μητέρα του σε μικρή ηλικία. Κηδεύτηκε στο Α ΄Νεκροταφείο, ενώ θα ήθελε να ταφεί στο Ζάππειο και να ατενίζει τον Ιλισό.
Μακριά, μακριά θα πάω να ζήσω …
Θα ’χω τα βλέφαρα κλειστά,
να μην κοιτάζω ποτέ πίσω,
ούτε τριγύρω ούτε μπροστά. ..
(«Μακριά, μακριά θα πάω»)
Ο θάνατός του ανακοινώθηκε στο Βήμα, όπου μεταξύ άλλων έγινε γνωστό ότι ο ποιητής είχε φτάσει στην εσχάτη ένδεια, είχε πουλήσει σπίτι, ένα οικόπεδο στην Πάτρα και ένα μέρος της μεγάλης και σημαντικής βιβλιοθήκης του.
Σε απόσπασμα από την Απόπειρα συνοπτικής αυτοβιογραφίας του διαβάζουμε :
«Είμαι κουρασμένος, λυπημένος απογοητευμένος…κάποιοι καλοί άνθρωποι, αναμετρώντας τη ζωή μου, θα είχαν ίσως την αφέλεια να με πιστεύουν για πολύ ευτυχισμένο, και για “προνομιούχο” της –ποιος ξέρει! Έτσι φαίνονται τα πράγματα απ’ έξω. Κι όμως εγώ είμαι κουρασμένος! Κι η ζωή μου εξακολουθεί…».
Ακολουθούν μακάβριες οδηγίες:
Το φέρετρό μου σανιδένιο
δεν θα ’χει καμιάν ομορφιά·
θα το καρφώσουν μάνι μάνι
με τα χειρότερα καρφιά,
κι ύστερα βίρα και στον ώμο
(λίγο μακρύ λίγο φαρδύ)
Θα πάρει σε δυο μέρες δρόμο
Για το στερνό μου το τσαρδί…
Θα είναι ο Άγγελος, ο Χάρης,
ο Κλέων, ο Τάκης, η Λιλή,
ο Γιώργος ο Μυλωνογιάννης…
κι άλλοι πολλοί πολλοί πολλοί …
Το ποίημα στα έντεκα τετράστιχά του μιλάει για τα μετά τον θάνατό του: κριτικές, σχόλια και κινητοποιήσεις του Πέτρου Χάρη στις «Τέχνες» και στην «Εστία», ενώ ο Βαγιάνος με «εργάτες» και «χωριάτες» θα στήσει «καμπάνια λαπαθιωτική». (από το ποίημα «Το φέρετρό μου σανιδένιο»).
Η αξιόλογη και αξιέπαινη εργασία του Γιάννη Η. Παππά και της συνεργάτιδάς του Μαρίας Π. Φωτίου, φωτίζουν πράγματι την ενδιαφέρουσα αλλά περίεργη, αποκλίνουσα και πολυτάραχη ζωή του ποιητή, την οποία επικυρώνει η ποίησή του στον επιβλητικό τόμο των Εκδόσεων Ταξιδευτής.
Και ξέρω εμείς, πως πάλε θα βρεθούμε, σε κάποια θεία αιωνιότητα, μαζί!
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Σε ένα προκλητικό, λευκό τοπίο
30/04/2024, 9:04 μμ -
Παρακείμενα: «Μια ζωή σε αναμονή, μια ψυχή που περιμένει έναν Αύγουστο»
30/04/2024, 9:02 μμ -
Δύο μοναχικοί λύκοι σε αναζήτηση της ανατολίτικης σοφίας
30/04/2024, 9:00 μμ -
-
259 αλληγορίες, από το λογοτεχνικό σύμπαν του Καζαντζάκη
30/04/2024, 8:57 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Διήγημα: «Μεθυσμένος από αλάτι»
Του Θανάση Πάνου // * Ο φίλος μου ο Ιάσωνας απεβίωσε σε έναν εφιάλτη του, από υπερβολική ποσότητα θαλασσινού νερού, στο βάθος του κορινθιακού κόλπου. Βλέπεις η ζωή παίζει παιχνίδια απρόβλεπτα, αν σκεφτείς ότι το μόνο υπερβολικό που
Περισσότερα -
Εν Χορδαίς
Γράφει η Βάσω Κιούση // Μουσικό Σχήμα-Σχολή παραδοσιακής και βυζαντινής μουσικής -εκδόσεις βιβλίων-παραγωγή δίσκων. Βραβείο “Academie Charles Cros” 2014 Βραβείο “France Musique des Musiques du Monde” 2008 Επίσημη ελληνική υποψηφιότητα: βραβείο Sharjah της UNESCO 2006 Ένα από
Περισσότερα -
Ο χώρος των ποιητών
Γράφει η Διώνη Δημητριάδου // “Ανοίγεις το Παράθυρο”, Καίτη Παυλή, ΑΩ εκδόσεις Όταν η ποιήτρια αναρωτιέται: Μα τι ζητούν οι ποιητές/Στην αγορά/Κατεβάζοντας άστρα/Απ’ τον ουράνιο θόλο/Στο παζάρι; ήδη ο χώρος των ποιητών είναι αμφισβητούμενος. Μοιάζει η ζωή που
Περισσότερα -
☆ «Ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα» τού Τόνυ Κούσνερ για πρώτη φορά στην Ελλάδα στο Κτίριο Τσίλλερ Σκηνή “Νικος Κούρκουλος”
Γράφει ο Κωνσταντίνος Μπούρας // ☆ «Ένα σπίτι φωτεινό σαν μέρα» τού Τόνυ Κούσνερ για πρώτη φορά στην Ελλάδα από 31.03.2023 στο Κτίριο Τσίλλερ Σκηνή “Νικος Κούρκουλος” Το θέμα τού φασισμού είναι καθημερινό. Παρενέργεια των εφησυχασμένων
Περισσότερα -
Η ποιητική «εκδίκηση» των ονείρων
Γράφει ο Θεοχάρης Παπαδόπουλος // Δήμος Χλωπτσιούδης «Ακατάλληλο», εκδ. Μανδραγόρας Πριν από λίγο καιρό, είχαμε την ευκαιρία να διαβάσουμε το βιβλίο του Δήμου Χλωπτσιούδη «Ακατάλληλο», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις «Μανδραγόρας». Πρόκειται για μια ποιητική συλλογή, που
Περισσότερα -
Έρευνα Κοινού: 6 στους 10 Έλληνες θεωρούν τα μουσεία… INFLUENCERS
Του Κώστα Λασκαράτου // Αποκαλείς influencer την Chiara Ferragni; Τότε πως θα χαρακτήριζες την Mona Lisa; Εντυπωσιακά είναι τα ευρήματα νέας έρευνας, η οποία δημοσιεύεται στο νέο βιβλίο του δημοσιογράφου, Κώστα Λασκαράτου, ΅μουσεία INFLUENCERS΅, σύμφωνα με την οποία
Περισσότερα -
✩ 66ο Φεστιβάλ Φιλίππων από 23 Ιουνίου έως 10 Σεπτεμβρίου
Γράφει ο Παύλος Λεμοντζής // 66ο Φεστιβάλ Φιλίππων από 23 Ιουνίου έως 10 Σεπτεμβρίου Ανακοινώθηκε το πλήρες πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ Φιλίππων, το οποίο για εξήντα έξι χρόνια ψυχαγωγεί το κοινό της περιφέρειάς μας, με παραστάσεις αρχαίου δράματος
Περισσότερα
