Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Μεγάλες επιδημίες των εθνών και οι επιπτώσεις τους
08/04/2020, 1:03 μμ

Μεγάλες επιδημίες των εθνών και οι επιπτώσεις τους

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

 

Το Μουσείο Ιστορίας της Ιατρικής «Pauls Stradins» στη Ρίγα της Λετονίας.

 

Για τα αίτια της παρακμής και της πτώσης της μεγαλειώδους Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ειπώθηκαν και γράφτηκαν πολλά. Πολλοί ερευνητές που ασχολήθηκαν με το συγκεκριμένο θέμα, ανέφεραν πως ένας επίσης σημαντικός λόγος, μεταξύ πολλών άλλων, γι’ αυτή την κατιούσα πορεία της ήταν και οι φοβερές επιδημίες που ενέσκηψαν στην ιταλική χερσόνησο και αφάνισαν από τον χάρτη της εποχής ολόκληρες πόλεις και χωριά. Είναι χαρακτηριστικό, πάντως, το γεγονός ότι οι επιδημίες εκείνες ακολουθούσαν ή συνόδευαν δραματικά φυσικά γεγονότα, όπως σεισμούς, ξηρασίες, πλημμύρες και εκρήξεις ηφαιστείων, τα οποία τουλάχιστον εκείνες τις εποχές παρατηρούνταν μάλλον  συχνά. Οι συνήθεις όροι που χρησιμοποιήθηκαν εκείνους τους πλημμυρισμένους  από σπουδαία ιστορικά γεγονότα αιώνες για να χαρακτηρίσουν και να προσδιορίσουν τα φαινόμενα, ήταν η λέξη «λοιμός» για την ελληνική γλώσσα,  ο λατινικός όρος «pestis», και ο βρεττανικός «pestilence». Σε όλες τις περιπτώσεις, πάντως, οι όροι παραπέμπουν σε μια θανατηφόρα ασθένεια η οποία έπληττε αλύπητα ολόκληρη την κοινότητα και προκαλούσε ταυτόχρονα μεγάλο αριθμό θανάτων.

 

Πίτερ Μπρίγκελ ο πρεσβύτερος, Ο θρίαμβος του θανάτου, (περ. 1562)

 

* * * * *

 

Η μαύρη πανούκλα, μια ασθένεια που σκότωσε πάνω από το ένα τρίτο του πληθυσμού της Ευρώπης, ήταν σίγουρα ένας τέτοιος τύπος λοίμωξης. Ο όρος βέβαια «επιδημία» (pestilence) χρησιμοποιείται επίσης και για ένα έθνος που βιώνει μια ασθένεια που προκαλεί εκτεταμένη ζημιά στις καλλιέργειες ή τον θάνατο μεγάλου αριθμού ζώων. Ήδη, για να προσφύγουμε προς στιγμήν στην ιστορία, από τον 19ο αιώνα διατυπώθηκε  από τον Λουί Παστέρ (1822-1895) η θεωρία ότι ο αιτιολογικός παράγων της πανώλης έχει την ικανότητα να παραμείνει ανενεργός για μεγάλο χρονικό διάστημα και ξαφνικά να ενεργοποιηθεί εκ νέου από κάποια αλλαγή στο κλίμα. Σήμερα, μετά από τόσο καιρό, πράγματι γνωρίζουμε ότι ο υγρός και ψυχρός καιρός διεγείρει την αναπαραγωγή του θανάσιμου βακτηριδίου που προκαλεί τη βουβωνική και   πνευμονική μορφή της πανούκλας. Ωστόσο, η προέλευση και πρωταρχική εστία των ιστορικών κύκλων της πανούκλας παρέμεινε διαχρονικά ασαφής.

Επιστήμονες της ΝΑΣΑ, εξετάζοντας από στατιστική σκοπιά, πάντοτε, το σύνολο των περιστατικών θανατηφόρου πανώλης που έχουν καταγραφεί σε ολόκληρη τη δυτική ιστορία, κατέληξαν σε μια περίεργη σύμπτωση. Ένας μεγάλος αριθμός από αυτές τις πανδημίες συνέβη λίγο μετά από μια μεγάλη έκρηξη ηφαιστείου! Τα ηφαίστεια είναι γνωστό ότι εκπέμπουν θειούχα αέρια στη στρατόσφαιρα, όπου το θείο ενώνεται και αντιδρά με τους υδρατμούς για να σχηματίσουν αερολύματα θειικού οξέος. Αυτά τα αερολύματα αποκλείουν  μέρος της ακτινοβολίας που προέρχεται από τον Ήλιο και έτσι δροσίζουν εμμέσως την επιφάνεια της Γης. Αλλάζουν επίσης τα μοντέλα κυκλοφορίας της ατμόσφαιρας, ώστε τα βόρεια ρεύματα να κινούνται μακρύτερα προς το νότο, μεταφέροντας τον ψυχρό πολικό αέρα σε περιοχές  όπου βρίσκεται η Ευρώπη και η Μέση Ανατολή, περιοχές δηλαδή όπου ενέσκηψαν οι σοβαρότερες  επιδημίες στην πλειονότητα της ιστορίας της Δύσης. Μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις που έλαβαν χώρα σε παλιές εποχές πέρα ​​από τη λεκάνη της Μεσογείου έχουν εντοπιστεί, έμμεσα, από την παρουσία στρατοσφαιρικών αερολυμάτων πάνω στους πολικούς πάγους. Εκεί τα αερολύματα ενσωματώνονται στο συσσωρευμένο χιόνι που αργότερα γίνεται πάγος και παραμένει έτσι ως απολιθωμένο σύστημα. Τρυπώντας τα στρώματα του πάγου και προχωρώντας σε κάποιες μετρήσεις εξειδικευμένοι  επιστήμονες κατάφεραν να καθορίσουν τις ηλικίες των στρωμάτων με εξαιρετικά υψηλή περιεκτικότητα σε θείο. Με αυτά τα μέσα ή από τις άμεσες οπτικές αναφορές των εκρήξεων, σήμερα γνωρίζουμε ότι οι επτά μεγαλύτερες ηφαιστειακές εκρήξεις κατά το παρελθόν των δύο χιλιετιών έλαβαν χώρα το 44 π.Χ. και το 536, 626, 934, 1258, 1783 και 1815 μ.Χ.

Όλες αυτές οι εκρήξεις ακολουθήθηκαν από ξηρές ομίχλες στη στρατόσφαιρα που εξασθένισαν το φως του Ήλιου, ψύχραναν την ατμόσφαιρα και οδήγησαν σε αυξημένες βροχοπτώσεις. Σε κάθε περίπτωση, πολλές καλλιέργειες τροφίμων δεν ευδοκίμησαν, και μια θανατηφόρα πανδημία, προερχόμενη από εστίες που βρίσκονταν στην Ασία ή την Αφρική, εξαπλώθηκε σε όλη την περιοχή της Μεσογείου, μέσα σε ένα έως πέντε χρόνια μετά την έκρηξη. Πιστεύεται ότι σε τουλάχιστον πέντε περιπτώσεις η ασθένεια που ήταν υπεύθυνη για τη μαζική θνησιμότητα, ήταν πραγματικά η πανούκλα. Όμως, αυτό δεν υπαινίσσεται καθόλου ότι όλες αυτές  οι πανδημίες είχαν κάποια σχέση  με μεγάλες ηφαιστειακές εκρήξεις. Αυτό δεν προκαλεί έκπληξη, καθώς παρατεταμένος υγρός και ψυχρός καιρός μπορεί να προκύψει από πολλές άλλες φυσικές αιτίες. Παράδειγμα χαρακτηριστικό αυτού και σημαντική εξαίρεση είναι ο  «Μαύρος Θάνατος» του 1348 στην Ευρώπη. Σε κάθε περίπτωση, πάντως, η πανούκλα δεν έχει εξαλειφθεί ακόμη από τον κόσμο και ούτε βεβαίως οι ηφαιστειακές εκρήξεις. Φυσικά πολλές άλλες επιδημίες είναι πανταχού παρούσες!

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top