Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το εβραϊκό ολοκαύτωμα της Κρήτης
19/02/2020, 8:20 πμ

Το εβραϊκό ολοκαύτωμα της Κρήτης

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης // *

 

«IBBUR: Οι Εβραίοι της Κρήτης 1900-1950», Ιωσήφ Βεντούρας, εκδόσεις Μελάνι, Αθήνα 2018».

 

Το ολοκαύτωμα των Εβραίων από τους Γερμανούς κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όπως είναι γνωστό, στοίχισε περίπου 6.000.000 ζωές. Μαζί με αυτούς που χάθηκαν ήταν και οι Εβραίοι της Κρήτης, ειδικά οι μεγάλες κοινότητες των Χανίων και του Ηρακλείου. Το τέλος είναι γνωστό, καθώς στις 9 Ιουνίου 1944 ανοικτά της Μήλου το αγγλικό υποβρύχιο «Vivid» βύθισε το πλοίο «Τάναϊς», το οποίο μετέφερε τους Εβραίους της Κρήτης μαζί με Ιταλούς αιχμαλώτους. Όλοι οι επιβαίνοντες Εβραίοι χάθηκαν. Σώθηκαν ήταν μόνο όσοι είχαν φύγει από την Κρήτη πριν το μεγάλο πογκρόμ. Ποιοί ήταν όμως αυτοί που έφυγαν για πάντα με τόσο βίαιο τρόπο; Ποιά ήταν η ζωή τους στην Κρήτη και ειδικά στα Χανιά; Ποιά ήταν η σχέση με τους χριστιανούς Χανιώτες;

Αυτές τις ερωτήσεις απαντά το σημαντικό πόνημα, IBBUR. Οι Εβραίοι της Κρήτης 1900-1950, του Χανιώτη Εβραίου Ιωσήφ Βεντούρα, ο οποίος επικαλείται προσωπικά βιώματα και προσωπικές μαρτυρίες. Ταυτόχρονα, καταθέτει πλήθος αρχειακών στοιχείων, παραθέτοντας επίσης και πλούσια βιβλιογραφία. Στόχοι του είναι η διάσωση όλων αυτών των στοιχείων, η απώθηση της λήθης και η ενίσχυση της μνήμης των παιδιών του, των ομοθρήσκων του και των συμπατριωτών του, των χριστιανών Χανιωτών.

Ο αναγνώστης παρακολουθεί την πορεία στο χρόνο της εβραϊκής κοινότητας των Χανίων κατά το πρώτο μισό του 20ου αιώνα, ο οποίος χαρακτηρίζεται από διαρκή πολιτική ρευστότητα, καθώς ξεκινά με την Κρητική Πολιτεία (1898-1913), συνεχίζει με την ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα, ακολουθούν όλοι οι πόλεμοι (Βαλκανικοί, Α’ Παγκόσμιος, Μικρασιατική Καταστροφή), με κατάληξη τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο συγγραφέας περιγράφει την ειρηνική ζωή στην πόλη, η οποία δείχνει μια ακμαία κοινότητα Ρωμανιωτών Εβραίων (οι Εβραίοι στην Κρήτη υπάρχουν από τους ρωμαϊκούς χρόνους), οι οποίοι ζουν στην «Οβραϊκή» συνοικία στο παλιό λιμάνι των Χανίων. Υπάρχουν δυο συναγωγές (Beit Shalom και Etz Hayyim) γύρω από τις οποίες εκτυλίσσεται η θρησκευτική ζωή της κοινότητας με τους γάμους, τις βαφτίσεις και τις κηδείες, ενώ η κύρια ενασχόληση είναι το εμπόριο. Χαρακτηριστική περίπτωση επιτυχημένων Χανιωτών Εβραίων εμπόρων είναι οι αδελφοί Κωνσταντίνη με τα γνωστά μακαρόνια «ΜΙΣΚΟ». Οι περισσότεροι, όμως, είναι φτωχοί και εργάζονται ως μικροπωλητές, τεχνίτες και βαρκάρηδες.

Οι σχέσεις, επαγγελματικές, κοινωνικές και θρησκευτικές, με τους χριστιανούς είναι αγαστές, καθώς οι Εβραίοι έχουν ουσιαστικά αφομοιωθεί πολιτισμικά από τους χριστιανούς, έχοντας κοινά ήθη κι έθιμα, όπως ο κρητικός χορός, η μουσική, η ενδυμασία, κ.ά. Φιλόμουσα μέλη της κοινότητας, όπως οι αδελφές Μινέρβο παίζουν πιάνο στο Ωδείο της πόλης, ενώ η μουσική μπάντα των Εβραίων «Καμόντι» παίζει στον βωβό κινηματογράφο και σε γλέντια, συμμετέχοντας ενίοτε και σε καντάδες. Επίσης, οι νέοι άνδρες υπηρετούν τη στρατιωτική τους θητεία κανονικά, συμμετέχοντας στον πόλεμο με τους Ιταλούς και ορισμένοι στην αντίσταση ενάντια στους Γερμανούς. Σημαντικές προσωπικότητες της εβραϊκής κοινότητας των Χανίων είναι οι ραβίνοι, με γνωστότερο τον αρχιραβίνο Α. Ευλαγόν (1876-1933). Ακολουθεί ο Ηλίας Όσμος (1878-1944) από τη Ζάκυνθο.

 

Ιωσήφ Βεντούρας

 

Ο Ιωσήφ Βεντούρας αφιερώνει μέρος του βιβλίου και στην οικογένειά του, περιγράφοντας τη ζωή της και τον τρόπο με τον οποίο επιβίωσαν. Δυστυχώς, η παρουσία, η προσφορά και η ίδια η ζωή των Χανιωτών Εβραίων διακόπηκε βίαια τον Ιούνιο του 1944. Σώθηκαν περίπου 20 (ίσως και περισσότεροι) Κρητικοί Εβραίοι, οι οποίοι είχαν διαφύγει στην Αθήνα. Το βιβλίο συνοδεύεται από πλούσιο φωτογραφικό αρχείο, επίσημα έγγραφα, αποκόμματα εφημερίδων, ενώ στο τέλος υπάρχει και ονομαστικός κατάλογος όλων των μελών των εβραϊκών κοινοτήτων, Χανίων και Ηρακλείου.

Εν κατακλείδι θα λέγαμε ότι ο συγγραφέας με τον παρόν ιστορικό πόνημα καταθέτει ένα στεφάνι στη μνήμη των θυμάτων, ενώ ταυτόχρονα εξασφαλίζει την αθανασία στις καρδιές τόσο των απογόνων τους όσο και των συμπατριωτών τους.

 

 

 

* Ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης, ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top