Σαν παλιό σινεμά | Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές

Γράφει ο Ελισσαίος Βγενόπουλος // *

Η παντοτινή σύναξη των αστέρων

Κοιτώντας το πρόσωπο ενός ανθρώπου όσο και καθαρό βλέμμα και να έχει, πάντα συναντιόμαστε με κάτι δυσνόητο. Καθώς σκαλίζουμε με λίγες κουβέντες τη μορφή που έχουμε μπροστά μας, συναντιόμαστε με κάτι ακόμα πιο περίπλοκο και όταν αποχαιρετούμε αυτό το πρόσωπο γυρνώντας του την πλάτη, εμείς έχουμε τυλιχτεί στις απορίες και στα ερωτήματα και το πρόσωπο που μόλις αφήσαμε πίσω μας στο μυστήριο και στο ανερμήνευτο. Αυτό συμβαίνει γιατί ο εσωτερικός κόσμος του ανθρώπου είναι βαθύς ωκεανός, που δεν έχουμε ιδέα τι ζει μέσα του. Κάποια μικρά και επισφαλή συμπεράσματα, που με δυσκολία μπορούμε να βγάλουμε, είναι από τα συντρίμμια και τα υπολείμματα των ναυαγίων που επιπλέουν στην επιφάνεια της ανθρώπινης ύπαρξης. Ένα χαμόγελο, μια γκριμάτσα, μια ευχή ή μια βλαστήμια είναι τα θραύσματα μιας ολόκληρης ζωής, ενός ολόκληρου κόσμου που καλούμαστε κάθε φορά να ερμηνεύσουμε.

Όλα αυτά τα αχανή μυστήρια και τους γρίφους πρέπει κάθε φορά να επιλύει ο Ηρακλής Πουαρό. Ο ερευνητής μας στο « Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές», μόλις έχει ολοκληρώσει στην Ιορδανία μια δύσκολη υπόθεση για λογαριασμό του Βρετανικού στέμματος και επιστρέφει με το Οριάν Εξπρές από την Κωνσταντινούπολη κι αφού διασχίσει όλη την Ευρώπη θα φτάσει στο Παρίσι και από εκεί με ανταπόκριση για το Καλέ και την πατρίδα του.

Το τρένο είναι πλήρες δεν υπάρχει θέση ούτε για δείγμα, αλλά ο δαιμόνιος Πουαρό λύνει τόσα δυσεπίλυτα προβλήματα, σ’ αυτό θα δυσκολευτεί; Χάρη στην γνωριμία του με τον διευθυντή της εταιρείας του Οριάν Εξπρές, τον Ιταλό κύριο Μπιάνκι, καταφέρνει να βρει κουκέτα και το ταξίδι ξεκινά για τις πρωτεύουσες των Βαλκανίων. Στη διαδρομή ο Πουαρό γνωρίζει έναν Αμερικανό πολυεκατομμυριούχο Σάμιουελ Ράτσετ, τον γραμματέα και με τον μπάτλερ του. Ο Αμερικάνος θορυβημένος από κάποιες ανώνυμες απειλητικές επιστολές προσφέρει μεγάλη αμοιβή στον Πουαρό για να αναλάβει την προστασία του. Ο ερευνητής μας αρνείται τη θέση του φύλακα, ο Ράτσετ δολοφονείται το ίδιο βράδυ και η πυκνή χιονόπτωση ακινητοποιεί το τρένο λίγο έξω από την πόλη Σλαβόνσκι Μπροντ της Κροατίας. Ο Μπιάνκι φοβάται ότι θα προκληθεί σκάνδαλο από τον φόνο, το οποίο θα έχει επιπτώσεις στην εταιρεία και γι αυτό παρακαλεί τον φίλο του τον Πουαρό να φροντίσει να βρει τον ένοχο εντός ολίγων ωρών, για να τον παραδώσουν αθόρυβα στην αστυνομία όταν καθαρίσει η διαδρομή και φτάσουν στην πόλη. Ο Πουαρό δέχεται, και μετά την αυτοψία του πτώματος που κάνει ο Έλληνας γιατρός, ο οποίος ταξιδεύει και αυτός με το Οριάν Εξπρές, ο Πουαρό αρχίζει την ανάκριση.

Ο Ράτσετ πριν πεθάνει ναρκώθηκε αποφαίνεται ο δρ. Κωνσταντίνου και δέχτηκε 12 μαχαιριές. Ύποπτοι δεν υπάρχουν άλλοι εκτός από τους συνταξιδιώτες του θύματος στο ίδιο βαγόνι. Οι διακριτικές και ανακρίσεις οδηγούν σιγά – σιγά σε ένα συγκλονιστικό γεγονός το οποίο είχε συμβεί στην Αμερική πριν πέντε χρόνια και είχε αναστατώσει τους πολίτες. Το περιστατικό αυτό αποτελεί και την εισαγωγή της ταινίας και είχε να κάνει με την απαγωγή και τη δολοφονία της μικρής κόρης του ζεύγους Άρμστρονγκ, της Νταίζη Άρμστρονγκ. Το μωρό των Άρμστρονγκ απήχθη από το σπίτι του ζευγαριού στο Λογκ Άιλαντ της Νέας Υόρκης. Ο Άρμστρονγκ, αν και πλήρωσε τα λύτρα που του ζητήθηκαν, δεν κατάφερε να σώσει το παιδί του, που στο μεταξύ είχε δολοφονηθεί. Ο δράστης τελικά βρέθηκε, δικάστηκε και καταδικάστηκε σε θάνατο. Λίγο πριν την εκτέλεσή του, ο δράστης αποκάλυψε το όνομα του εγκέφαλου της απαγωγής, ο οποίος παίρνοντας τα χρήματα των λύτρων εξαφανίστηκε για πάντα από την Αμερική. Η γυναίκα του Άρμστρονγκ, Σόνια, πέθανε κατά τη διάρκεια της γέννας του δεύτερου παιδιού της, η καμαριέρα που είχε κατηγορηθεί αδίκως από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης αυτοκτόνησε, μην αντέχοντας την εχθρότητα γνωστών και γειτόνων της, αυτοκτόνησε και ο συνταγματάρχης του βρετανικού στρατού, Χάρις Άρμστρονγκ μην αντέχοντας το τρομερό γεγονός. Ο Πουαρό λίγο πριν φτάσει από τη μικρή πόλη το εκχιονιστικό τρένο και καθαρίσει τις ράγες για να ξεκινήσει πάλι το τρένο για την Σλαβόνσκι Μπροντ, συγκεντρώνει όλους τους ταξιδιώτες του βαγονιού, αναπτύσσει τους συλλογισμούς του και με ακρίβεια μαθηματική αποκαλύπτει τους δράστες, τους λόγους τις αιτίες και τις αφορμές.

Η Άγκαθα Μαίρυ Κλαρίσσα Μίλλερ, Λαίδη Μάλλοουαν, ήταν γνωστή κυρίως για τα αστυνομικά έργα της -66 μυθιστορήματα και 14 συλλογές διηγημάτων. Έγραψε επίσης δύο αυτοβιογραφικά έργα, αισθηματικά μυθιστορήματα αλλά και θεατρικά, μεταξύ των οποίων το μακροβιότερο έργο στην ιστορία του σύγχρονου θεάτρου, την Ποντικοπαγίδα. Η δουλειά της στα έργα αυτά, στα οποία πρωταγωνιστούν οι ντετέκτιβ Ηρακλής Πουαρό και Μις Μαρπλ, της έδωσε τον τίτλο της «Βασίλισσας του Εγκλήματος» και την έκανε έναν από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς στην εξέλιξη του λογοτεχνικού αυτού ρεύματος.

Η Άγκαθα Κρίστι, πάντα πολύ προσεκτική με τα κείμενα και τα έργα της, απεχθανόταν την προηγούμενη τηλεοπτική μεταφορά του Εγκλήματος στο Οριάν Εξπρές και πείστηκε πολύ δύσκολα να παραχωρήσει τα δικαιώματα του έργου στους παραγωγούς. Τελικά, μαζί με τον «Μάρτυρα Κατηγορίας» του Μπίλι Γουάιλντερ, έγινε η αγαπημένη της διασκευή αλλά έμεινε στην ιστορία για τη γεμάτη ένταση και δύναμη σκηνοθεσία του Σίντνεϊ Λουμέτ, τη νευρώδη και ανθεκτική ερμηνεία του Άλμπερτ Φίνεϊ ως Πουαρό και την σαρωτική σχεδόν πεντάλεπτη εξομολόγηση της Ίνγκριντ Μπέργκμαν, γυρισμένη σε ένα ανεπανάληπτο μονοπλάνο, που της χάρισε το τρίτο της Όσκαρ, β’ γυναικείου ρόλου.

Ο Σίντνεϊ Λουμέτ (25 Ιουνίου 1924 – 9 Απριλίου 2011) ήταν Αμερικανός σκηνοθέτης, σεναριογράφος και παραγωγός ταινιών που κατά τη διάρκεια της 50χρονης καριέρας του γύρισε περισσότερες από 50 ταινίες. Προτάθηκε 4 φορές για Όσκαρ Σκηνοθεσίας και έλαβε Τιμητικό Όσκαρ το 2005. Σημαντικότερες ταινίες του σκηνοθέτη είναι: Οι Δώδεκα Ένορκοι (Twelve Angry Men, 1957), Ο Φυγάς (The Fugitive Kind, 1959), Μακρύ ταξίδι μέσα στη νύχτα (Long Day’s Journey into the Night, 1962), Ο Ενεχυροδανειστής (The Pawnbroker, 1964), Σέρπικο (Serpico, 1973), Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές (Murder on the Orient Express, 1974), Σκυλίσια μέρα (Dog Day Afternoon, 1975), Το Δίκτυο (Network, 1976), Η Ετυμηγορία (The Verdict, 1982) και Τρέχοντας στο Κενό (Running on Empty, 1988).

Το μεγάλο στοίχημα του Λουμέτ το «Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές» το οποίο κερδίζει με άνεση, ήταν πως θα μπορέσει να ενορχηστρώσει την πυκνή αναλυτική γραφή της Άγκαθα Κρίστι, με το αδιανόητα λαμπερό καστ των ηθοποιών του, χωρίς να δραπετεύσει από την ταινία, το σπινθηροβόλο πνεύμα, η υποφώσκουσα ειρωνεία, το λεπτόκοκκο χιούμορ του βιβλίου.

Η διεύθυνση των ηθοποιών από τον σπουδαίο σκηνοθέτη είναι υποδειγματική, έτσι αποσπά από αυτούς τους μύθους του κινηματογράφου, υπέροχες ερμηνείες και υποχρεώνει τους θεατές να βλέπουν και να ξαναβλέπουν την ταινία γιατί δεν θα έχουν ποτέ πάλι την ευκαιρία να δουν σε μια ταινία να παίζουν μαζί τους θαυμάσιους Αλμπερτ Φίνεϊ, Λόρεν Μπακόλ, Μάρτιν Μπάλσαμ, Ινγκριντ Μπέργκμαν, Ζακλίν Μπισέ, Ζαν-Πιερ Κασέλ, Σον Κόνερι, Αντονι Πέρκινς, Βανέσα Ρεντγκρέιβ και μόνο γι αυτήν την ακριβή συνάντηση έπρεπε να δημιουργηθεί το « Έγκλημα στο Οριάν Εξπρές».

Ο Αλμπερτ Φίνεϊ ως Ηρακλής Πουαρό με την ελεγχόμενη αυθάδεια, την ανεξέλεγκτη ευφυΐα, την υπολογισμένη πονηρία, την ανυπολόγιστη ευστροφία, τη συγκρατημένη αγένεια, την ασυγκράτητη οξυδέρκεια και την πληθωρική μπριγιαντίνη είναι το πρώτο βιολί μιας ορχήστρας που διευθύνει ο Λουμέτ συναρπαστικά και στην οποία δεν υπολείπονται σε ευρηματικότητα και πειστικότητα και οι άλλοι ηθοποιοί. Το χιούμορ υποδόριο, σιγά – σιγά κατακλύζει την ταινία και δεν λείπει ακόμα και στις πιο αγωνιώδεις σκηνές. Ο αυτοσαρκασμός καλύπτει κάθε χιλιοστό της παρουσίας των ηθοποιών που μπαινοβγαίνουν στο κάδρο και στις σκηνές με δύναμη, χάρη και αυτοκυριαρχία, γνωρίζοντας ότι προέχει όχι η δική τους εμφάνιση αλλά η απόδοση του έργου της σπουδαίας Άγκαθα Κρίστι η οποία ενέδωσε πολύ δύσκολα στην παραχώρηση των δικαιωμάτων του έργου στους παραγωγούς, καθώς πείστηκε αρχικά από τα σχέδιά τους, αλλά υπάκουσε και στο ένστικτο της, αυτή την υπέροχη και μαγική ορμή κάθε ζωντανού οργανισμού, για το οποίο η σπουδαία συγγραφέας έτρεφε μεγάλη εκτίμηση και έγραφε «Το ένστικτο είναι ένα υπέροχο πράγμα. Δεν μπορεί ούτε να ερμηνευθεί ούτε να αγνοηθεί» μόνο να δικαιωθεί μετά από ανάλογες συνεργασίες, τέτοιες επιτυχημένες συμπράξεις με τόσο αστραφτερά αποτελέσματα.

*O Ελισσαίος Βγενόπουλος είναι σκηνοθέτης – συγγραφέας. Ταυτόχρονα με τις κινηματογραφικές του σπουδές εργάστηκε στη διαφήμιση και την παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών. Σκηνοθέτησε πάνω από 200 ντοκιμαντέρ με πλούσια θεματολογία.

Έχει εκδώσει από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια τα μυθιστορήματα ΟΛΕΜΑΝ. ΑΓΡΙΛΙΕΣ και από τις εκδόσεις Περί Τεχνών τη σειρά διηγημάτων ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΧΡΟΝΟΥΣ και τη νουβέλα Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΟΣ. Συνεργάζεται και αρθρογραφεί σε διάφορα έντυπα και σάιτ.