Fractal
Home / ΣΙΝΕΜΑ / Σαν παλιό σινεμά | Persona
12/03/2024, 9:10 μμ

Σαν παλιό σινεμά | Persona

Γράφει ο Ελισσαίος Βγενόπουλος // *

 

 

 

Η αλήθεια πίσω από το προσωπείο

Ένας άνθρωπος έχει πάντα δύο όψεις και δυο χαρακτήρες τον δικό του και αυτόν που του δίνει η πορεία των πραγμάτων, η αντοχή του στις δυσκολίες και το κουράγιο του στις αντιξοότητες. Η δε φερεγγυότητα των ανθρώπων που αναζητούμε εναγωνίως πίσω από τις λέξεις και τις χειρονομίες τους αδίκως, θα πρέπει να ξέρουμε ότι βρίσκεται πάντα στις πράξεις τους, η δε αξιοπιστία στον χαρακτήρα τους.

 

 

Στην «Persona» μια ηθοποιός η Ελίζαμπεθ Βόγκλερ πέφτει σε αφασία και παθαίνει ξαφνική και ανεξήγητη κρίση αφωνίας κατά τη διάρκεια μιας παράστασης στη σκηνή, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να μιλήσει ή να επικοινωνήσει. Η Άλμα, μια νεαρή νοσοκόμα, αναλαμβάνει τη φροντίδα της Ελίζαμπεθ. Η γιατρός που φροντίζει την ηθοποιό εικάζει ότι η Ελίζαμπεθ μπορεί να αναρρώσει καλύτερα στο εξοχικό της δίπλα στη θάλασσα. Η φροντίδα της ηθοποιού ανατίθεται εκ νέου στην Άλμα κι έτσι φτάνουν οι δυο γυναίκες στο παραθαλάσσιο σπίτι για περαιτέρω θεραπεία και ανάρρωση.

Η Άλμα λέει στην Ελίζαμπεθ ότι κανείς δεν την έχει ακούσει πραγματικά ποτέ πριν. Μιλάει για τον αρραβωνιαστικό της και την πρώτη της σχέση. Η Άλμα αφηγείται μια ιστορία για το πώς, ενώ ήταν ήδη σε σχέση με τον Καρλ-Χένρικ, έκανε ηλιοθεραπεία γυμνή με την Καταρίνα, μια γυναίκα που μόλις είχε γνωρίσει. Εμφανίστηκαν δύο νεαρά αγόρια και η Καταρίνα και η ίδια ενεπλάκησαν σε απρόσμενες, ενστικτώδεις και αυθόρμητες ερωτικές περιπτύξεις, οι οποίες προέκυψαν ήσυχα, απλά και όμορφα . Η Άλμα έμεινε έγκυος, έκανε έκτρωση και συνεχίζει να νιώθει ενοχές για αυτό το γεγονός.

Μέσα στο απομονωμένο και έρημο τοπίο του εξοχικού, τα όρια μεταξύ της Ελίζαμπεθ και της Άλμα αρχίζουν να θολώνουν καθώς περνούν όλο και περισσότερο χρόνο μαζί. Η Άλμα έλκεται όλο και περισσότερο από την Ελίζαμπεθ, γοητευμένη από την αινιγματική σιωπή της και στοιχειωμένη από τις δικές της ανασφάλειες και επιθυμίες. Εν τω μεταξύ, η παθητική παρουσία της Ελίζαμπεθ χρησιμεύει ως καμβάς πάνω στον οποίο η Άλμα προβάλλει τη δική της εσωτερική αναταραχή και υπαρξιακή αγωνία.

Καθώς περιηγούνται στην απόκοσμη και σουρεαλιστική ατμόσφαιρα του εξοχικού, οι δύο γυναίκες εμπλέκονται σε έναν λεπτό χορό οικειότητας και αποστασιοποίησης, παλεύοντας η καθεμία να διατηρήσει την αίσθηση της ταυτότητας και της αυτονομίας της μέσα στην κοινή τους απομόνωση. Οι αλληλεπιδράσεις τους ταλαντεύονται μεταξύ στιγμών βαθιάς σύνδεσης και ανησυχητικής έντασης, καθώς έρχονται αντιμέτωπες με τους δικούς τους φόβους, τις επιθυμίες και τις ανασφάλειές τους.

Τα όρια μεταξύ αλήθειας και ψευδαίσθησης θολώνουν, καθώς η Ελίζαμπεθ και η Άλμα παλεύουν με ερωτήματα σχετικά με την παράσταση, την αντίληψη και τις μάσκες που φοράμε στην καθημερινή μας ζωή. Το ίδιο το εξοχικό σπίτι γίνεται σύμβολο του κοινού ψυχολογικού τους τοπίου, ένας οριακός χώρος όπου τα όνειρα και η πραγματικότητα συγκλίνουν με έναν σουρεαλιστικό και στοιχειωτικό τρόπο.

Στην εμβληματική ταινία του Ίνγκμαρ Μπέργκμαν “Persona”, η αφήγηση εκτυλίσσεται με μια στοιχειωτική και αινιγματική ένταση. Η ιστορία ποτέ δεν απομακρύνεται από την πολύπλοκη και οικεία σχέση μεταξύ δύο γυναικών, της ηθοποιού Ελίζαμπεθ Βόγκλερ και της νοσοκόμας της Άλμα, των οποίων οι ζωές μπλέκονται με απροσδόκητους και βαθύτατους τρόπους. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, ο Μπέργκμαν πλέκει αριστοτεχνικά τα θέματα της ταυτότητας, της αυθεντικότητας και της φύσης της πραγματικότητας. Στο τέλος, το “Persona” ξεπερνά τα αφηγηματικά του όρια και γίνεται ένας βαθύς διαλογισμός για τη φύση της ανθρώπινης σύνδεσης, της ταυτότητας και της αινιγματικής πολυπλοκότητας του ανθρώπινου ψυχισμού.

Η “Persona” του Μπέργκμαν είναι ένα κινηματογραφικό αριστούργημα που εμβαθύνει στην πολυπλοκότητα της ταυτότητας, της ψυχολογίας και των θολών γραμμών μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης. Μέσα από τις αλληλεπιδράσεις των δύο γυναικών, ο Μπέργκμαν εξετάζει περίπλοκα θέματα δυαδικότητας, υπαρξισμού και τη φύση της ανθρώπινης σύνδεσης.

Ο ίδιος ο τίτλος “Persona” παραπέμπει στην έννοια των μασκών ή προσωπικοτήτων που φορούν τα άτομα σε διαφορετικά πλαίσια, και ο Μπέργκμαν αναλύει με δεξιοτεχνία αυτά τα στρώματα σε όλη την ταινία. Η σιωπή της Ελίζαμπεθ Βόγκλερ χρησιμεύει ως συμβολική αναπαράσταση της εσωτερικής της ταραχής και της απόσυρσης από τον κόσμο, ενώ η αδιάκοπη φλυαρία και τα συναισθηματικά ξεσπάσματα της νοσοκόμας Άλμα αποκαλύπτουν τα δικά της τρωτά σημεία και ανασφάλειες. Καθώς περνούν περισσότερο χρόνο μαζί, οι ταυτότητές τους αρχίζουν να διαπλέκονται, θολώνοντας τα όρια μεταξύ των δύο γυναικών και αμφισβητώντας την έννοια της ατομικότητας.

 

 

Η χρήση οπτικών συμβολισμών και σουρεαλιστικών εικόνων κυρίως στην εισαγωγή της ταινίας από τον Μπέργκμαν ενισχύει περαιτέρω την εξερεύνηση της ταυτότητας και της πραγματικότητας στην ταινία. Η εμβληματική εναρκτήρια σεκάνς, με ένα μοντάζ φαινομενικά ασύνδετων εικόνων, όπως μια αράχνη, ένα καρφί που καρφώνεται σε ένα χέρι και ένα νεαρό αγόρι που ξυπνάει από έναν εφιάλτη, δίνει τον τόνο για το αινιγματικό ταξίδι που ακολουθεί. Καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, ο Μπέργκμαν χρησιμοποιεί τεχνικές όπως επικαλυπτόμενους διαλόγους, ονειρικές σεκάνς και σκληρά κοντινά πλάνα για να δημιουργήσει μια αίσθηση αποπροσανατολισμού και ψυχολογικού βάθους. Η δυναμική μεταξύ της Ελίζαμπεθ και της Άλμα χρησιμεύει ως κεντρικό σημείο της ταινίας και ο δημιουργός αναλύει σχολαστικά τη σχέση τους για να αποκαλύψει βαθύτερες αλήθειες για την ανθρώπινη φύση. Καθώς εμπλέκονται ολοένα και περισσότερο στη ζωή η μια της άλλης, οι προσωπικότητές τους αρχίζουν να συγχωνεύονται, θολώνοντας τα όρια μεταξύ φροντιστή και ασθενούς, φίλου και εχθρού. Εκτός από το θεματικό της βάθος, η “Persona” είναι επίσης ένα τεχνικό θαύμα, αναδεικνύοντας την αριστουργηματική σκηνοθεσία του Μπέργκμαν και τις εξαιρετικές ερμηνείες των δύο πρωταγωνιστριών της, Λίβ και Μπιμπι Άντερσον. Η ερμηνεία της Ούλμαν ως Ελίζαμπεθ είναι απόκοσμα σιωπηλή αλλά και συναισθηματικά ηχηρή, ενώ η Άντερσον αποδίδει μια ερμηνεία γεμάτη δύναμη ως Άλμα, αποτυπώνοντας τη συναισθηματική αστάθεια του χαρακτήρα με ωμή ένταση.

Το “Persona” αποτελεί ένα διαχρονικό οραματικό αριστούργημα που συνεχίζει να μας γοητεύει με τη βαθιά εξερεύνηση της ταυτότητας, της ψυχολογίας και της ανθρώπινης κατάστασης. Σκέψεις, οράματα και ερωτήματα στο σημείο που συναντιέται το όνειρο και η πραγματικότητα, η αλήθεια και η ψευδαίσθηση, το πρόσωπο και το προσωπείο με τρόπο γοητευτικό, μαγικό, απόκοσμο, καθώς ο μεγάλος Σουηδός σκηνοθέτης μας προσφέρει το πιο καινοτόμο προσωπικό, ρηξικέλευθο φιλμ ολόκληρου του σπουδαίου κινηματογραφικού του έργου.

Κύρια θέματα των ταινιών του σπουδαίου δημιουργού είναι η αδυναμία ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, η αντιπαραβολή του ανθρώπου με τον εαυτό του και αντιπαράθεση με τον Θεό και η αμφισβήτησή του, η ανάλυση των διαπροσωπικών σχέσεων και κυρίως των σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων και η αναζήτηση του νοήματος της ζωής. Υπάρχουν δυο τρόποι για να λάμπει κανείς, είτε να αντανακλά το φως είτε να το δημιουργεί και ο Ερνστ Ίνγκμαρ Μπέργκμαν ερευνώντας κυρίως τη γυναικεία ψυχοσύνθεση και την προσπάθεια του ανθρώπου να γνωρίσει του εαυτό του, φώτισε ολόκληρο το έργο του, τη σκέψη μας και το σύμπαν απ’ άκρη σ’ άκρη.

 

 

 

*Ο Ελισσαίος Βγενόπουλος είναι σκηνοθέτης – συγγραφέας. Ταυτόχρονα με τις κινηματογραφικές του σπουδές εργάστηκε στη διαφήμιση και την παραγωγή κινηματογραφικών ταινιών. Σκηνοθέτησε πάνω από 200 ντοκιμαντέρ με πλούσια θεματολογία.

Έχει εκδώσει από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια τα μυθιστορήματα ΟΛΕΜΑΝ. ΑΓΡΙΛΙΕΣ και από τις εκδόσεις Περί Τεχνών τη σειρά διηγημάτων ΣΕ ΤΡΕΙΣ ΧΡΟΝΟΥΣ και τη νουβέλα Η ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΕΝΟΣ ΑΓΩΝΟΣ. Συνεργάζεται και αρθρογραφεί σε διάφορα έντυπα και σάιτ.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top