Fractal
Home / Κριτική θεάτρου / ✩ «Da» του Hugh Leonard στο «Αριστοτέλειον» Θεσσαλονίκης
06/02/2024, 8:26 μμ

✩ «Da» του Hugh Leonard στο «Αριστοτέλειον» Θεσσαλονίκης

Γράφει ο Παύλος Λεμοντζής //

 

 

 

Πρόλογος

Το θεατρικό έργο «DA» έκανε την πρεμιέρα του το 1973, στις ΗΠΑ, στο Όουνι του Μέριλαντ και αργότερα μεταφέρθηκε, στο Broadway, όπου παίχτηκε επί δύο σχεδόν χρόνια, συγκεντρώνοντας, το 1978, τέσσερα θεατρικά βραβεία.

Το 1988 το έργο μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από τον Μάρτιν Κλαρκ. Στην Ελλάδα ανέβηκε για πρώτη φορά, με πρωταγωνιστή τον Μάνο Κατράκη σε σκηνοθεσία Τάκη Μουζενίδη, τη θεατρική σεζόν 1979/1980, με πολύ μεγάλη επιτυχία.

 

 

Το «da» είναι η πρώτη συλλαβή του «daddy» κι ο Ιρλανδός πολυβραβευμένος συγγραφέας Χιου Λέοναρντ το έκανε τίτλο σ’ ένα έργο που, από το 1972 έως σήμερα, γνωρίζει δόξες, τιμές, επαίνους σ’ όλον τον πολιτισμένο κόσμο και που, αν στη χώρας μας μεταφράζαμε αυτόν τον τίτλο, θα τον λέγαμε «Μπα». Από το «Μπαμπά». Κι αυτή η συλλαβή αυτόνομη είναι λυσάρι για πολλές ερμηνείες. Από την άρνηση, έως την ερώτηση. Από την έκπληξη έως την περιφρόνηση ή την ειρωνεία, εφόσον το διπλασιάζαμε διακεκομμένο. Παράδειγμα, «μπα-μπα, πώς κι έτσι;». Ε, λοιπόν, ο Αντώνης Γαλέος, που έκανε τη μετάφραση, κι ο Πέτρος Ζούλιας που υπογράφει τη διασκευή και τη σκηνοθεσία, κάπως έτσι το σκέφτηκαν, υποθέτω, κι η περιρρέουσα ατμόσφαιρα του κέντρου δεν έχει απολύτως ιρλανδικό χρώμα αλλά άρωμα οικουμενικό και, ναι, Ελλάδας.

Αυτή η «μάνα» της παράστασης, θα μπορούσε με άνεση να είναι η κυρα-Μαρίκα, η κυρα-Λένη της διπλανής πόρτας, αυτός ο «Τσάρλι» θα μπορούσε, με βεβαιότητα, να είναι ο Γιώργος, ο Γιάννης, ο Κώστας της λαϊκής γειτονιάς κι αυτός ο «Ντα» δε διαφέρει σε τίποτα από έναν μικροαστό «Μπα», έναν «μπαμπά» δικό μας κηπουρό, με τους εγωισμούς του, τον φαλλοκρατικό του χαρακτήρα, αλλά και τη βαθιά του αγάπη για το παιδί του, που, απλά, δεν ήξερε ή δεν ήθελε -από άμετρο εγωισμό – να τη δωρίσει απλόχερα και μόνο στιγμές-στιγμές ράντιζε τη μέρα με σταγόνες της, όταν τους είχε όλους κοντά του. Ακριβώς γι’ αυτό τα δάκρυα στην πλατεία είναι ανεμπόδιστα εμφανή. Αυτή η ταύτιση των θεατών με τους ήρωες είναι το κέρδος των συντελεστών της παράστασης κι αυτό η ανενδοίαστη συγκίνηση, το κλάμα ελεύθερο, είναι απολύτως λυτρωτικό κι όχι μελοδραματικό.

 

 

Υπόθεση

 

Διαβάζουμε ότι το “Ντα” του Ιρλανδού συγγραφέα Χιου Λέοναρντ είναι έργο αυτοβιογραφικό. Ο συγγραφέας θέλησε να καταγράψει με ευαισθησία και αναπόληση τρυφερές στιγμές, μα και δύσκολες, από τα παιδικά του χρόνια.

Το έργο ξεκινά τον Μάιο του 1968, αμέσως μετά την κηδεία του Ντα. Ο Τσάρλι, ένας διακεκριμένος συγγραφέας και υιοθετημένος γιος του Ντα, θα επιστρέψει στο πατρικό, με αφορμή την κηδεία του θετού πατέρα, κι εκεί, ξεκαθαρίζοντας πράγματα, θα του έρθουν μνήμες από την παιδική του ηλικία. Αναπολεί σκοτεινές και φωτεινές σελίδες του πρότερου βίου του, δοκιμάζεται, αναμοχλεύει κομμάτια ζήσης και συμπεριφορές, ζωντανεύει γεγονότα, δράσεις, άλλοτε παρατηρητής σκηνών κι άλλοτε πρωταγωνιστής. Τελικά, συνειδητοποιεί πως οι αναμνήσεις του δεν πρέπει να παραμείνουν κλειδωμένες σε χρονοντούλαπο αλλά αξίζει να τον ακολουθούν ως διδάγματα, ως εμπειρίες-γνώσεις, ως σοφά λόγια αλλά και ως παραδείγματα προς αποφυγήν, ως -εν γένει- μαθήματα ζωής.

Έργο γραμμένο με λεπτό χιούμορ και πανέξυπνους διαλόγους, δείχνει καθαρά πώς κρίνουν τα παιδιά τις πράξεις των γονιών τους χρόνια μετά, όταν η κοινωνία και η ζωή έχουν πια αποκαλύψει το αληθινό τους πρόσωπο, ενώ, ταυτόχρονα, κάνουν τους απολογισμούς τους, ως μεστωμένοι πια άνθρωποι, και μοιράζουν «ευθύνες».

Το ευφυές δομικό στοιχείο του κειμένου είναι οι χρονικές μετατοπίσεις πίσω-μπρος, είναι η επιδέξια κινηματογραφική ροή των εικόνων, είναι ο περίτεχνος σχεδιασμός του σκηνικού χώρου, που επιτρέπει την «ένωση» του παρελθόντος με το παρόν και προϊδεάζει το κοινό ότι το ανώτερο συναίσθημα της αγάπης, που στη διάρκεια της παράστασης καλύπτεται από εύθραυστη μάσκα ζωής, θα θρυμματιστεί στο φινάλε και η κορύφωση θα είναι ανθρώπινα συγκινητική και όχι της υπερβολής.

 

 

Η παράσταση

Στη σκηνή του «Αριστοτέλειον», το βράδυ της πρεμιέρας, η κατάμεστη αίθουσα αντιλήφθηκε εύκολα ότι το παρελθόν του γιου έχει σχέση με το παρόν του και ότι το αύριό του, θα είναι το άθροισμα αυτών των δύο. Άθροισμα που εμπεριέχει σκληρή δουλειά, επιλογές, μέτρο, λάθη, μνήμη και σεβασμό στις μικρές και μεγάλες αξίες της ζωής. Το χτες του είναι η αρχή του ταξιδιού του και κάπως έτσι συμβαίνει στις ζωές των άλλων και τη δική μας.

 

 

Το φόντο, ένας μουντός τοίχος, δίνει μεν στίγμα μιας περιοχής, όπου η σκυθρωπότητα καλύπτει τον ορίζοντα, αλλά σηματοδοτεί κι έναν συννεφιασμένο εσωτερικό κόσμο, εφόσον η διαύγεια στις ανθρώπινες σχέσεις δεν είναι ποτέ μόνιμη. Η εξαίσια μουσική της Ρεμπούτσικα, που ντύνει καίριες στιγμές, είναι ένα κανάλι αμφίδρομης σχέσης πλατείας-σκηνής, είναι ένα εισιτήριο στα ταξίδια μνήμης, είναι ένα ευεργετικό στρωσίδι για να ονειρευτείς, είναι μια δύναμη που σε αφυπνίζει από το βολεμένο σου στασίδι.

 

Αλλά ο κλειδοκράτορας της ψυχής σου είναι ο σπουδαίας Γρηγόρης Βαλτινός. Ο Ντα του έργου, ο άνθρωπος που σε αφοπλίζει και σε κάνει ένα άθυρμα στα επιδέξια «χέρια» του, με εργαλεία την κίνηση, την έκφραση, τη φωνή και τα ηχοχρώματά της. Αυτός ο γητευτής ψυχών, έχει πλέον τα εφόδια να σε απογειώσει, να σε παρασύρει στις αλλοπρόσαλλες διακυμάνσεις του ρόλου του, να σε αλυσοδέσει στις ορέξεις του, να σε κατεβάσει στα Τάρταρα και τα Ερέβη της μικρότητάς του κι όταν απεκδύεται τον μανδύα τού αμόρφωτου, άξεστου, απαίδευτου, κυρίαρχου πατέρα-αφέντη και παρουσιάζεται ως πλάσμα τρυφερό, γεμάτο αγάπη και προσφορά, στέλνει δεσμίδες θέρμης ικανές να λιώσουν από κεριά, έως σίδερα.

 

Επαρκής και η Ταμίλλα Κουλίεβα ως Μάνα. Άμεση, γυναίκα της γειτονιάς, ευέλικτη στις συναισθηματικές μεταπτώσεις, κερδίζει πολύ εύκολα τους θεατές και δικαιώνεται από το χειροκρότημα. Κι ο στιβαρός μεσήλικας Τσάρλι- Μιχάλης Οικονόμου- εντυπωσιακός, όπως και ο Λάμπρος Κωνσταντέας ως νεαρός Τσάρλι και αρκούντως πειστικοί όλοι οι υπόλοιποι ηθοποιοί.

 

 

Πρόκειται για μια ευφρόσυνη παράσταση, λιτή αλλά περιεκτική. Η σκηνοθεσία προσεγγίζει το έργο με ευαισθησία και βάθος, δίνοντας έμφαση στην συναισθηματική κατάσταση των ηρώων.

Ο σκηνοθέτης Πέτρος Ζούλιας προσδίδει βάθος, ποίηση και ουσία στην παράσταση. Φέρνει κοντά μας μια ιστορία που γράφτηκε πολλά χρόνια πριν.

Η μουσική της Ευανθίας Ρεμπούτσικα είναι νοσταλγική, αισθαντική, ιδανική για τη μελωδική συνοδεία της δράσης.

Το ατμοσφαιρικό σκηνικό της Μαίρης Τσαγκάρη, ένα φτωχικό, αγροτικό σπίτι, βοηθά πολύ στις σκηνές που το σήμερα γίνεται χθες και ο μεσήλικας Τσάρλι ξαναζεί την προηγούμενη ζωή του, που τώρα βλέπει από μία άλλη οπτική γωνία.

Τα κοστούμια του Νίκου Χαρλαύτη είναι εξαιρετικά. Αντιπροσωπεύουν την κοινωνική τάξη στην οποία ανήκει ο κάθε ήρωας.

Η Μελίνα Μάσχα στους φωτισμούς «φωτίζει» τον ψυχισμό και τις προσωπικότητες των ηρώων.

 

 

Επίλογος

 

Παρότι είναι έργο βγαλμένο από τη βαθιά ανθρωπιστική παράδοση του πολύπαθου ιρλανδικού λαού, το «ΝΤΑ», «μιλά» στα 100′ λεπτά της παράστασης, για το μικροαστικό, κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον του εικοστού αιώνα στην Ιρλανδία, για τη μισητή στον πατέρα του κατακτήτρια Αγγλία, για τη ζωή στη γενέθλια πόλη ενός παιδιού, που ως ενήλικας το ζει σχεδόν ψυχαναλυτικά και λυτρωτικά από την αρχή, ο θεατής παραμερίζει το ιστορικό περίβλημα και μένει στην ουσία. Στις ανθρώπινες σχέσεις που είναι ολότελα ίδιες στο σημερινό πολιτισμένο κόσμο. Και η ταύτιση με τους ήρωες είναι αναπόφευκτη.

Δείτε την οπωσδήποτε.

 

 

Συντελεστές

 

  • Μετάφραση: Αντώνης Γαλέος
  • Σκηνοθεσία – Aπόδοση: Πέτρος Ζούλιας
  • Πρωτότυπη Mουσική: Ευανθία Ρεμπούτσικα
  • Σκηνικά: Μαίρη Τσαγκάρη
  • Κοστούμια: Νίκος Χαρλαύτης
  • Φωτισμοί: Μελίνα Μάσχα
  • Βοηθός Σκηνογράφου: Μαρίζα Λιοντάκη
  • Βοηθός Σκηνοθέτη: Γιώργος Λόξας
  • Φωτογραφίες παράστασης: Διονύσης Κούτσης
  • Δημιουργικό αφίσας: Άρης Σομπότης
  • Hairstyle & Make Up: Le Boudoir
  • Επικοινωνία – Προβολή: Μαρκέλλα Καζαμία
  • Διεύθυνση Παραγωγής: Νικηφόρος Βαλτινός
  • Παραγωγή: Θέασις Δράσεις Πολιτισμού

 

Πρωταγωνιστούν:

Γρηγόρης Βαλτινός, Μιχάλης Οικονόμου, Γιώργος Σουξές, Νεκταρία Γιαννουδάκη, Κωνσταντίνα Κλαψινού, Λάμπρος Κωνσταντέας, Βασίλης Παπαδημητρίου

Στο ρόλο της μητέρας η Ταμίλλα Κουλίεβα

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top