Την υγειά μας να ‘χουμε
Γράφει η Αγγελική Κώττη //
Τι θέλει ένας γέρων δικαστής της αρχαίας Αθήνας για να είναι ευτυχισμένος; Ενα έδρανο για να (νομίζει πως) δικάζει, έναν πετεινό για να τον ξυπνά άμα τον παίρνει ο ύπνος αγορεύοντας, και μιαν αμίδα. Τι είναι η αμίδα; Αγγείο χρήσιμο για τους υπερήλικες που τους έχει χτυπήσει ήδη την πόρτα η συχνουρία, λέει ο Αριστοφάνης.
Από τον καλό κύριο Φιλοκλέωνα, που φυλακίζει τον ηλιαστή πατέρα του Βδελυκλέωνα στο σπίτι για να του σταματήσει κάπως τη δικομανία, μαθαίνουμε πως οι μεγάλοι άνθρωποι- άνδρες για την ακρίβεια, οι μόνοι που λογίζονταν ως άνθρωποι τότε- είχαν στη διάθεσή τους αντικείμενα ώστε να ξαλαφρώνουν. Αν σας κίνησε την περιέργεια η αμίδα, σας λέω απλώς πως η σκωρ-αμίδα, δηλαδή η κοινότατη «πάπια» των ασθενών, ήταν για πιο «χοντρές» ανάγκες.
Σκωραμίδα μπορεί να μην έχει στην έκθεση «Ιασις. Υγεία νόσος θεραπεία, από τον Ομηρο στον Γαληνό» που εγκαινιάστηκε χθες στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, αλλά έχει αμίδα. Αν σας φανεί σαν τριφυλόσχημη οινοχόη, προσέξτε καλύτερα. Διότι είχε και μια κοιλότητα στην οποία χωρούσε το μέλος. Εν πάση περιπτώσει, το βέβαιο είναι πως δεν μπέρδευαν τα αγγεία στην αρχαιότητα… Αλλά και ότι οι πρόγονοί μας ήταν προχωρημένοι. «Τέτοιο αποχετευτικό σύστημα όπως στην Κνωσό και στα μυκηναϊκά ανάκτορα της προϊστορίας, ούτε στις Βερσαλίες του 17ου αιώνα δεν το είχαν» λέει ο διεθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης καθηγητής αρχαιολογίας Νίκος Σταμπολίδης. Ο κ. Σταμπολίδης έστησε μαζί με τον μαθητή και συνεργάτη του Γιώργο Τασούλα την υπέροχη έκθεση που αποτελεί το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας η οποία ξεκίνησε με τον «Ερωτα» (εξαιρετικά επιτυχημένη έκθεση στο μουσείο) και ολοκληρώνεται τον Δεκέμβριο με την επόμενη πρωτότυπη σύλληψη που θα φέρει τον τίτλο «Επέκεινα».
Είναι μια ακόμα έκθεση με επίκεντρο τον Ανθρωπο. Αυτόν, για τον οποίο η μόνη βεβαιότητα είναι το τέλος του, λέει ο καθηγητής. Εχει όμως μεγάλη σημασία πώς είναι το ανάμεσα. Πώς θεραπεύονται οι ασθένειες του κορμιού και της ψυχής. Πώς γιατρεύεται ο αθρώπινος πόνος. Αυτός, που καθιστά τον Ασκληπιό μέγα θεό και την υγεία μοναδικό δώρο. Κι όταν ο Ανθρωπος τη χάνει, ακουμπά συχνά στο Θείο εναποθέτοντας εκεί τις ελπίδες του.
Η έκθεση έχει στηθεί όλη σε ένα πάλλευκο περιβάλλον που θυμίζει θεραπευτήριο. Εκτός από ένα άγαλμα Ασκληπιού από μαύρο μάρμαρο και ένα Υγείας από λευκό, που μας ήρθαν από το εξωτερικό (γιατί έχει δάνεια από πολλά ελληνικά και ξένα μουσεία) περιλαμβάνει πολλά αγαλμάτια και ανάγλυφα του Ασκληπιού, της οικογένειάς του και της Υγείας. Περιλαμβάνει όμως και πήλινα τάματα, ομοιώματα μελών του σώματος και ιδίως ποδιών, χειρουργικά εργαλεία, μικρά αγγεία για όπιο- που γιάτρευε τους πόνους- και λύκιο- γνωστό σήμερα σαν γκότζι μπέρι. Κι ακόμα, κρανία με συρματάκια στις οδοντοστοιχίες, σαν τα σημερινά «σιδεράκια» ή με χρυσά δόντια κι ένα άλλο με τρύπα από τρυπανισμό. Οπως λένε μάλιστα οι ειδικοί, ο ασθενής επέζησε.
Περιλαμβάνει επίσης επιγραφές που μαρτυρούν πώς τιμούνταν οι γιατροί κατά την αρχαιότητα, αλλά και έναν κατάδεσμο- ταινία από μολύβι στην οποία κάποιος σκάλιζε κατάρες και την εξαφάνιζε. Εδώ, ένας άγνωστος, προφανώς κάποιος μαθητής που αποβλήθηκε από τη συντεχνία, καταριέται δεκαεπτά γιατρούς να μη τους πιάνουν οι θεραπείες και να αποτυγχάνουν οι εγχειρήσεις τους.
Όταν πάτε, μη παραλείψετε να ψάξετε τις ταπεινές πήλινες πινακίδες με Γραμμική Β οι οποίες είναι σκαλισμένες ακαταλαβίστικα- για μας- και μαυρισμένες καθώς ψήθηκαν από τη φωτιά, όμως: είναι οι πιο παλιές μαρτυρίες που έχουμε για τις λέξεις ιατρός (i-ja-te, ιητήρ) και φάρμακο (pa-ma-ko).