Fractal
Home / Το εργαστήρι του συγγραφέα / Ο Βαγγέλης Προβιάς στο Εργαστήρι του Μεταφραστή
08/12/2021, 9:26 πμ

Ο Βαγγέλης Προβιάς στο Εργαστήρι του Μεταφραστή

 

 

 

Robert Kolker: «Οι γυναίκες που επιβίωσαν», μετάφραση: Βαγγέλης Προβιάς, Εκδόσεις Ίκαρος

 

Μια φράση στερεότυπο που ακούγεται συχνά για τις μεταφράσεις, είναι το «αναμετρήθηκα με ένα δύσκολο βιβλίο». Αισθάνομαι τυχερός, διότι όλα αυτά με τα οποία έπρεπε να «αναμετρηθώ»στην περίπτωση του βιβλίουΟι Γυναίκες Που Επιβίωσαν, είναι μαζί και μερικοί από τους λόγους που το κάνουν τόσο συναρπαστικό.

Ο πρώτος αντίπαλος στην αναμέτρηση είναι πως πρόκειται μέχρι την τελευταία λεπτομέρεια για αληθινή ιστορία. Αυτό σε εκπλήσσει, σε οδηγεί σε ένα τρενάκι συναισθημάτων που χρειάζεται να προσπαθήσεις να το διαχειριστείς… Για να χρησιμοποιήσω ακόμη ένα στερεότυπο, ναι, όταν η ζωή έχει παράξενα κέφια, η επινόηση, η μυθοπλασία δεν μπορεί να φτάσει ούτε στο μικρό δακτυλάκι της.

Ένας άλλος αντίπαλος είναι πως αυτή η σύνθεση οικογενειακής εποποιίας, επιστημονικού-αστυνομικού μυθιστορήματος, και ιστορίας επιβίωσης, έχει τόσο πολλές πτυχές και ανατροπές, που το μυαλό του μεταφραστή πρέπει να αλλάζει «οπτική», προσέγγιση, στάση. Εξυπακούεται πως όλο αυτό είναι εξαιρετικά ερεθιστικό. Η εναλλαγή των κεφαλαίων για την ιστορία της οικογένειας Γκάλβιν, με τα 12 παιδιά από τα οποία τα 6 αναπτύσσουν σχιζοφρένεια, στην ιστορία της επιστήμης της σχιζοφρένειας και της τεράστιας και ακόμη μη αποτελεσματικής προσπάθειας να αποκωδικοποιηθεί, είναι όχι μόνο πολύ σύγχρονη, πολύ ρηξικέλευθη αφηγηματικά, αλλά και βαθιά σαγηνευτική.

Τα επιστημονικά κεφάλαια είχαν την πρόκληση της ορθής μετάφρασης των ψυχιατρικών και ψυχαναλυτικών όρων, και κάποιων ιατρικών, σχετικών με την γενετική. Ενώ τα κεφάλαια για τις μικρές και μεγάλες τραγωδίες της οικογένειας Γκάλβιν, ήταν γεμάτα αναφορές πολιτισμικές ή από την καθημερινή ζωή. Ποτέ δεν θα σταματήσω να θαυμάζω απεριόριστα τους ανθρώπους που μετέφραζαν πριν το internet…

Η γλώσσα του βιβλίου, που ο συγγραφέας του τονίζει πως μόχθησε πάρα πολύ ώστε να είναι όσο περισσότερο απλή, κατανοητή και προσβάσιμη, ήταν μια πτυχή του βιβλίου επίσης αμφίσημη. Από την μια καθοδηγούσε σε πολύ συγκεκριμένο τρόπο απόδοσης νοημάτων, και συντακτικών και γραμματικών σχημάτων – από την άλλη μου προκαλούσε άγχος. «Μήπως αυτήνεδώ την φράση θα μπορούσα να την μεταφράσω με ακόμη πιο τρέχουσα γλώσσα; Μήπως αντί για ασθένεια ναγράψω αρρώστια, και αντί για οργή να είναι θυμός;».

 

 

Μια μικρή ομολογία: όταν διάβασα το βιβλίο πρώτη φορά, με είχε ξενίσει το γεγονός πως η γλώσσα δεν είχε καθόλου «αίσθηση βιβλίου» και περισσότερο θύμιζε τον τρόπο που θα σου εξιστορούσε προφορικά κάποιος, με ένα ποτό, μια πολύ εντυπωσιακή ιστορία. Πίστευα πως ήταν αδυναμία του βιβλίου, μέχρι που κατά την μετάφραση συνειδητοποίησα πως πρόκειται για ένα από τα βασικά του πλεονεκτήματα –το οποίο δημιουργεί άμεσα, δυνατές συνάψεις με τον αναγνώστη. Είναι τόσο «σπάνια» και ιδιαίτερη η ιστορία της οικογένειας Γκάλβιν, με τους καυγάδες, την κακοποίηση, την προσπάθεια να αγνοήσουν κάτι τρομερό, και, αργότερα, τις προκλήσεις που έφερε η διάγνωση «σχιζοφρένεια», που η αμεσότητα στην γλώσσα, η καθημερινότητά, είναι ο ενδεδειγμένος τρόπος. Όσο για το επιστημονικό κομμάτι, με τις εκπλήξεις και τις ανατροπές του, είναι μάθημα για όσους γράφουμε – ότι η απλότητα είναι πάντα η μεγαλύτερη αρετή.

Η ψυχοθεραπεύτριά μου, μου λέει ότι έχω μια φυσική ροπή στην ένταση, θέλω η ζωή μου να είναι στα κόκκινα. Δεν ξέρω αν έχει δίκιο, πάντως με αυτό το βιβλίο έζησα ισχυρές στιγμές. Από την κατάπληξη στην λύπη – από την ανατριχίλα στην συγκίνηση – από την οργή για τις φαρμακευτικές εταιρίες στην ευγνωμοσύνη για την επιστήμη – από την επίκριση στον θαυμασμό (και μάλιστα για το ίδιο πρόσωπο!) Και επειδή η ιστορία του είναι απίστευτη, αλλά και βαθιά ανθρώπινη, και δραματική, αλλά και επειδή η γνωριμία μου με την οικογένεια Γκάλβιν, με τις Γυναίκες που Επιβίωσαν, με τους επιστήμονες που μάχονται να βρουν σίγουρες απαντήσεις, αιτίες, θεραπείες, με άλλαξε βαθιά. Αν αυτό δεν είναι μια από τις ιερές αποστολές του γραψίματος, τότε δεν ξέρω τι μπορεί να είναι.

Δεν γίνεται να μην αναφέρω και μια ακόμη παράξενη πτυχή αυτού του τόσο ιδιαίτερου και (ναι!) παράξενου βιβλίου: ότι γίνεται μαρτυρία όλων αυτών που μπορούμε να κάνουμε εμείς οι άνθρωποι για να δεχτούμε όχι μόνο αυτόν που έχει άλλη άποψη, άλλη σεξουαλική προτίμηση, άλλη εθνικότητα, αλλά και εκείνον με τον οποίο μοιραζόμαστε το ίδιο dna, την ίδια  παιδική ηλικία, το ίδιο σπίτι, αλλά μας είναι αδύνατον να κατανοήσουμε, ή ακόμη ακόμη να ανεχτούμε. Μαθήματα διαχείρισης της τοξικότητας της οικογένειας, όπως έχει πει και ο συγγραφέας του βιβλίου.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top