Λογοτεχνικές ανατροπές και υπαρξιακά διλήμματα
Γράφει η Εύα Στάμου //
“Σταυροδρόμια”, Τζόναθαν Φράνζεν, Μετάφραση: Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Εκδόσεις Ψυχογιός, 2022
Το νέο βιβλίο του Φράνζεν αποτελεί το πρώτο μέρος μιας μυθιστορηματικής τριλογίας που τοποθετείται στο Σικάγο–την πιο πυκνοκατοικημένη πόλη των Μεσοδυτικών πολιτειών–τη δεκαετία του ‘70 και αφορά τον βίο των μελών της οικογένειας Χίλντεμπραντ. Πρόκειται για ένα εκτενές αφήγημα που περιγράφει διεξοδικά τους πέντε βασικούς χαρακτήρες και τους δορυφόρους τους, χτίζοντας και στην συνέχεια αποδομώντας τους με μοναδική μαεστρία, άοκνα και μεθοδικά, στις 600 περίπου σελίδες του πρωτότυπου κειμένου.
Ένα από τα κεντρικά θέματα του μυθιστορήματος είναι αυτό της θρησκευτικής πίστης και των εκδηλώσεών της. Ο Ρας, ο πατριάρχης της οικογένειας, είναι προτεστάντης ιερέας και συνιδρυτής της θρησκευτικής ομάδας τα «Σταυροδρόμια», όπου δραστηριοποιούνται οι πιστοί νέοι της περιοχής. Τα μέλη της ομάδας χρησιμοποιούν τις συναντήσεις τους για τη διοργάνωση φιλανθρωπικών δράσεων, την διεξαγωγή μουσικών εκδηλώσεων και την εκτέλεση ασκήσεων ψυχοθεραπευτικού χαρακτήρα. Οι ασκήσεις αυτές αποσκοπούν στο να τους ενδυναμώσουν ψυχικά ώστε να γίνουν καλύτεροι Χριστιανοί, προσφέροντας παράλληλα διέξοδο στις προσωπικές ανησυχίες και τα διλήμματα που τους απασχολούν.
Είμαστε στην περίοδο όπου μαίνεται ο πόλεμος στο Βιετνάμ, την εποχή της σεξουαλικής απελευθέρωσης, της έντονης δράσης του φεμινιστικού κινήματος, της αμφισβήτησης των παραδοσιακών αξιών και θεσμών. Οι ήρωες νιώθουν διχασμένοι ανάμεσα στις αρχές με τις οποίες γαλουχήθηκαν και τη γοητεία των κοινωνικών ανακατατάξεων που δεν αφήνουν κανέναν ανεπηρέαστο, έρχονται σε ρήξη με την παράδοση, τους στενούς οικογενειακούς δεσμούς που τους καταπιέζουν -δίχως όμως να είναι σίγουροι ότι μπορούν να επιβιώσουν χωρίς αυτούς- αλλά και με τον ίδιο τον εαυτό τους.
Ο τίτλος του βιβλίου αναφέρεται στην τοπική θρησκευτική ομάδα, αλλά έχει ταυτόχρονα και συμβολικό χαρακτήρα καθώς όλοι οι ήρωες βιώνουν καθοριστικές εμπειρίες -επαγγελματικής, ερωτικής, προσωπικής φύσεως- διανύουν μια περίοδο έντονης εσωτερικής αναζήτησης και αναγκάζονται να λάβουν σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον τους.
Ο Ρας έχει υποστεί μια σειρά από ταπεινώσεις από τα μέλη της θρησκευτικής ομάδας που διευθύνει καθώς θεωρούν την προσέγγισή του σε ζητήματα πίστης καταπιεστική, υποκριτική και ξεπερασμένη. Η έλλειψη αυθεντικότητας που χαρακτηρίζει τις κινήσεις του, κι η δυσφορία που αισθάνεται για τη ζωή του είναι έκδηλη σε κάθε του πράξη. Η ερωτική έλξη που θα νιώσει για μία νεαρή χήρα ενορίτισσα και η δική της συμπεριφορά θα τον αναγκάσει να αντικρύσει για πρώτη ίσως φορά τον εαυτό του μέσα από την οπτική των άλλων, να αναρωτηθεί ποιος πραγματικά είναι και ποιος προσποιείται ότι είναι.
Η σύζυγός του, η Μάριον, μητέρα τεσσάρων παιδιών, μια παρουσία αρχικά χωρίς ιδιαίτερο ενδιαφέρον, έχει συνηθίσει να περνά απαρατήρητη και να εκτονώνει τα συναισθηματικά της προβλήματα μέσω της υπερβολικής κατανάλωσης φαγητού, να κρύβεται κάτω από το λίπος που σωρεύεται στο σώμα της, ένα σώμα που καθώς η ιστορία ξεδιπλώνεται μαθαίνουμε ότι κάποτε ήταν όμορφο και ποθητό, ο λόγος που η ίδια έζησε μια σειρά από τραυματικές εμπειρίες που την καθήλωσαν συναισθηματικά.
Κατά την εξέλιξη της ιστορίας παρακολουθούμε την συμπεριφορά της Μάριον να μεταβάλλεται μέσα από τις συναντήσεις της με την ψυχίατρο Δρ Σεραφειμίδη, καθώς η οδυνηρή ψυχοθεραπευτική διαδικασία περιγράφεται με μοναδική δεξιοτεχνία από τον Φράνζεν που δεν χαρίζεται σε καμία από τις δύο γυναίκες.
Η Μάριον είναι η θεραπευόμενη που φοβάται ο κάθε ειδικός της ψυχικής υγείας: αμφισβητεί το κάθε βήμα της διαδικασίας, εγείρει άμυνες κάθε φορά που νιώθει ότι σκληρές αλήθειες πρόκειται να εμφανιστούν στην επιφάνεια, επιδιώκει να χειριστεί και να ‘τιμωρήσει’ την θεραπεύτρια, δοκιμάζοντας διαρκώς τα όρια της γιατρού αλλά και του εαυτού της.
Είναι εκπληκτικός ο τρόπος με τον οποίο ο συγγραφέας ζωντανεύει μια ηρωίδα με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της Μάριον, δημιουργώντας μια πρωταγωνίστρια δυνατή και σκληρή μα τελικά θύμα τόσο των αντιλήψεων για τη θέση της γυναίκας που επικρατούσαν ακόμα τη δεκαετία του ’70, όσο και ενός αδιάφορου συντρόφου, μα και των δικών της εσωτερικευμένων πεποιθήσεων για το πώς οφείλει να δρα και να νιώθει μια ‘καλή’ σύζυγος και μητέρα.
Η ιεραρχία και οι ισορροπίες στην οικογένεια αρχίζουν να διαταράσσονται όταν ο Κλεμ, ο μεγαλύτερος γιος των Χίλντεμπραντ φεύγει για σπουδές. Ο Κλεμ διαπρέπει στο κολλέγιο αλλά σε μία προσπάθεια να δώσει τέλος σε μια ερωτική ιστορία που τον τρομάζει με την έντασή της, θα σκεφτεί σοβαρά να καταταγεί στον στρατό και να πολεμήσει στο Βιετνάμ, αγνοώντας προκλητικά τις αντιπολεμικές διδαχές των δικών του. Η νεότερη αδερφή του, η Μπέκι, μία δημοφιλής, ‘ατσαλάκωτη’, όμορφη κοπέλα, το όνειρο κάθε γονιού, θα ζήσει την δική της επανάσταση υποκύπτοντας στη σαγήνη του σεξ, των ναρκωτικών και του rock and roll. Ο τρίτος γιός της οικογένειας, ένας ιδιαίτερα γοητευτικός χαρακτήρας, ο Πέρι, με τον υψηλό δείκτη νοημοσύνης και τη ροπή στην παραβατικότητα θα προσπαθήσει να βρει μια ισορροπία ανάμεσα στο να χειρίζεται τους άλλους – μια τέχνη που κατέχει στο έπακρο – και την επιθυμία του να πράττει το αγαθό και το δέον.
Jonathan Franzen
Ο Φράνζεν αντιμετωπίζει τους ήρωές του με συμπάθεια, οι αδυναμίες τους μπορεί να μην δικαιολογούνται αλλά εξηγούνται τόσο μέσα από τις πεποιθήσεις τους για το καλό και το κακό που φωλιάζουν μέσα μας, όσο και ως απόρροια του συγκεκριμένου ιστορικού και πολιτιστικού πλαισίου στο οποίο εκτυλίσσεται η δράση.
Ο ίδιος ο συγγραφέας παρόλο που ελέγχει την ιστορία του στο έπακρο δεν αντανακλάται μέσα σε αυτήν με τον ναρκισσιστικό τρόπο που το κάνουν άλλοι δημοφιλείς σύγχρονοί του -όπως για παράδειγμα ο Ουελμπέκ στο πρόσφατο βιβλίο του Η εκμηδένιση– Ο Φράνζεν επιλέγει να παραμείνει στη σκιά έχοντας στραμμένο τον προβολέα αποκλειστικά στους ήρωές του.
Παρόλο που η σάγκα της οικογένειας Χίλντεμπραντ περικλείει γεγονότα που σοκάρουν -ερωτική απιστία, απόπειρες αυτοκτονίας, πώληση ναρκωτικών, προδοσία, εγκλεισμό σε ψυχιατρείο, βιασμό, εμπρησμό- εκπλήξεις, ανατροπές, αποκαλύψεις, και διαλόγους που διατηρούνται στο μυαλό του αναγνώστη για καιρό, δεν είναι η πλοκή που καθιστά τα Σταυροδρόμια ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον μυθιστόρημα, αλλά ο τρόπος με τον οποίο ο Φράνζεν σκιαγραφεί τους χαρακτήρες του.
Η απεικόνιση των ηρώων είναι ζωντανή, αληθοφανής και ολοκληρωμένη, μια σταθερή, πολυεπίπεδη κατασκευή όπου τίποτα δεν έχει μείνει στην τύχη του, η κάθε σκέψη, πράξη, απόφαση τους, χωρίς να είναι αναμενόμενη βρίσκεται σε πλήρη αρμονία με τον χαρακτήρα και τα βιώματά τους.
Η εκπληκτική ικανότητα του Φράνζεν να κατασκευάζει άρτιους ήρωες σε συνδυασμό με την ακρίβεια της λογοτεχνικής του γλώσσας, τον αναδεικνύει σε έναν από τους σημαντικότερους δημιουργούς της εποχής μας.
Το ελληνικό κοινό θα έχει την τύχη να διαβάσει το κείμενο του Φράνζεν στην αξιόπιστη και εναργή μετάφραση του Γιώργου-Ίκαρου Μπαμπασάκη.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ο θάνατος ποτέ δεν βάζει τέλος
23/04/2024, 9:51 μμ -
Παρακείμενα: «Ωδή στην ηρωική παράδοση και ταυτόχρονα καταδίκη»
23/04/2024, 9:50 μμ -
Ο ‘δράκος’ κοιτούσε τη λίμνη
23/04/2024, 9:48 μμ -
Η αλχημιστική φαντασία της Μπουραζοπούλου
23/04/2024, 9:47 μμ -
Ο Δημήτρης Νόλλας συνεχίζει
23/04/2024, 9:45 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Για την πανανθρώπινη αξία της αγάπης και της δοτικότητας στην κοινωνία
Γράφει ο Πάνος Ν. Αβραμόπουλος // * Μαριέττα Πεπελάση «Προσωπογραφίες», εκδ. Ιανός Οξυδερκής παρατηρητής της κοινωνικής πραγματικότητας η αγαπημένη μας Μαριέττα Πεπελάση – ένα πολυεδρικό καλλιτεχνικά ταλέντο, που διχάζει την ψυχή της στο πεζογράφημα, την ποίηση, στους πίνακες
Περισσότερα -
Διήγημα: “Σαν ανθισμένη πασχαλιά”
Της Χριστίνας Σουλελέ // * -Άνοιξαν πάλι οι ουρανοί… ας έρθει με το καλό Παναγιά μου, μονολογούσε η Σμαρώ, την ώρα που έπλενε τα φλιτζανάκια του καφέ. Όσο έβλεπε τη βροχή να δυναμώνει , ένα σφίξιμο την έπιανε
Περισσότερα -
6 Ιανουαρίου – Γκρέγκορ Μέντελ
Επιμέλεια: Δήμητρα Ντζαδήμα // Ο Γκρέγκορ Μέντελ, που έφυγε σαν σήμερα το 1884, ήταν Αυστριακός μοναχός, γνωστός για τις μελέτες που πραγματοποίησε σχετικά με τους μηχανισμούς της κληρονομικότητας χαρακτηριστικών στα φυτά. Συχνά αναφέρεται και ως ο “πατέρας της Γενετικής”,
Περισσότερα -
✩ Βιβλία με 100 λέξεις
Γράφει ο Δημήτρης Φύσσας // * “Ώρες” , Ελένη Παπανδρέου , Εκδόσεις Ιωλκός, Αθήνα 2019 Στοιχειώδης πεζή εισαγωγή («Ένα άντρας… Περιμένει το γιο του απ’ το χειρουργείο…») κι ακολουθούν, αριθμημένοι και εναλλασσόμενοι, έξι σπονδυλωτοί Λόγοι του Πατέρα
Περισσότερα -
Διήγημα: “Ωραία κοιμωμένη”
Της Ελένης Χριστοφοράτου // * «Μούτρα για γαμπρός!» Η Δωροθέα κακαρίζει σαν κλώσα τινάζοντας το κεφάλι προς τα πίσω. Χαρακτηριστικό που της πήρε κι η κόρη της η Σία. Όταν γελάνε μάνα και κόρη, κάνουν τις
Περισσότερα -
Φύση και οίκηση στον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη
Γράφει η Μαρία Λιλιμπάκη – Σπυροπούλου // * Η κριτική αποτίμηση των έργων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη, έστω και θεματικά, ακόμα και σαν πρόθεση, είναι ένας άθλος. Θέλει τόλμη και κάτι παραπάνω. Εκείνο που με προκάλεσε στο να το
Περισσότερα -
Γουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς. Ο Συμβολισμός στην Ποίηση
Μετάφραση: Βερίνα Χωρεάνθη // Στον Κώστα Ε. Τσιρόπουλο Εκτός από τα συναισθηματικά σύμβολα, τα σύμβολα δηλαδή που ανακαλούν μόνο συναισθήματα – και, υπό αυτή την έννοια, οτιδήποτε ελκυστικό ή αποκρουστικό μπορεί να πάρει συμβολική σημασία, παρ’
Περισσότερα
