Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Πολιτισμική Διαφορετικότητα
26/12/2023, 6:58 μμ

Πολιτισμική Διαφορετικότητα

Γράφει ο Απόστολος Zιώγας // *

 

 

Όλοι ζούμε κάτω από τον ίδιο ουρανό,

αλλά δεν έχουμε όλοι τον ίδιο ορίζοντα

Κόνραντ Αντενάουερ (Γερμανός καγκελάριος)

 

Η ανοχή συνιστά απλά μια πνευματική κατάσταση, μια συμπεριφορά, δηλαδή αποτελεί έναν τρόπο ατομικής ύπαρξης στον κόσμο ˙ άρα είναι κι ένας τρόπος δέσμευσης με τους άλλους. Αλλά η ανεκτικότητα είναι καθεστώς, συνιστά μια πρακτική, ένα σύστημα ˙ είναι μια πολιτική παράταξη. Κοιτώντας τον σύγχρονο κόσμο, ένα ενδιαφέρον ερώτημα είναι, αν μπορείς να κάνεις την ανεκτικότητα να λειτουργήσει, αν, με άλλα λόγια, μπορείς να σχεδιάσεις συστήματα συνύπαρξης για πολύ διαφορετικές ομάδες ανθρώπων που δεν εξαρτώνται από την προσωπική τους ανοχή. Αν μπορείς επομένως να έχεις ένα σύστημα χωρίς τη συμπεριφορά ˙ αν μπορείς να έχεις τις πρακτικές παρατάξεις της συνύπαρξης, χωρίς την αίσθηση της αλληλοεκτίμησης ή της αυτοσυγκράτησης, ή οτιδήποτε έχει σχέση με αυτό που ονομάζουμε ανοχή.

 

 

 

 

Έτσι, είναι πολλοί που πιστεύουν ότι το να μιλάς για ανοχή και ανεκτικότητα είναι κακή ιδέα, διότι η ανεκτικότητα υπονοεί ανισότητα, υπονοεί ότι κάποιος ανέχεται κάποιον άλλον. Και υπονοεί και μια μορφή αποστροφής: ανέχομαι αυτό το πράγμα, τον άνθρωπο ή την πρακτική, αλλά δεν μ’ αρέσει ή δεν το σέβομαι.

Η ανεκτικότητα εκτείνεται σε πολύ ευρύτερο πεδίο μορφών συνύπαρξης, ενώ η ανοχή σε πιο ευρύ πεδίο συμπεριφοράς. Μπορούμε να φανταστούμε κοινωνίες που είναι ανεκτικές και υπέρ της ισότητας, όπου ο καθένας ανέχεται όλους τους άλλους.

Δεν υπάρχει μια πηγή ανεκτικότητας που να περικλείει όλες τις ομάδες. Αλλά τα μέλη κάθε ομάδας ανέχονται τις άλλες ομάδες, και το πιο σημαντικό και μερικές φορές δυσκολότερο είναι ότι τα μέλη κάθε ομάδας ανέχονται μειοψηφούντες εντός της ίδιας της ομάδας τους.

Επίσης, καίριο είναι το πώς μπορούμε να περικλείσουμε τη διαφορά. Οι διαφορές που υπάρχουν σήμερα είναι πολύ περισσότερες από όσες υπήρχαν στο παρελθόν: εν μέρει λόγω της ατομικότητας που οδηγεί σε ξεχωριστές κοινωνίες, κοινωνίες που συνεχώς αποσυντίθενται και διαχωρίζονται ˙ μα και λόγω των μορφών προστασίας που παρέχουμε τώρα. Στις περισσότερες ανθρώπινες κοινωνίες , κατά το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης ιστορίας, οι αναδυόμενες διαφορές, όχι πάντα αλλά πολύ συχνά, καταστέλλονταν ή απλώς εξουδετερώνονταν. Για παράδειγμα, στις προ-δημοκρατικές κοινωνίες, οι διαφορές αντιμετωπίζονταν με σκληρότητα, και μάλιστα, δημόσια. Σήμερα, σε πολλά μέρη, οι διαφορές προστατεύονται κι αυξάνονται. Για πολύ καιρό ωστόσο, ο κόσμος πίστευε ότι θα αυξάνονταν κι όσο θα αυξάνονταν τόσο πιο τετριμμένες θα γίνονταν. Μάλλον όμως δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο.

Ως εκ τούτου, ζούμε σε έναν κόσμο όπου η διαφοροποίηση είναι βαθιά και πολύ σημαντική, τόσο για το άτομο όσο και για τις ομάδες, και παλεύουμε να βρούμε τρόπους για να τη διευθετήσουμε. Κάποτε, στην εβραϊκή κοινότητα στη Νέα Υόρκη της δεκαετίας του ’40, η μόνη λέξη που άκουγες ήταν σα, δηλαδή σιωπή, μην κάνεις τη διαφορά. Αποτελεί επίτευγμα της Αριστεράς το σύγχρονο άνοιγμα της κοινωνίας˙ προκαλεί όμως μεγάλη αναστάτωση και νευρικότητα, υπάρχουν άνθρωποι που δεν αγαπούν τον θόρυβο. Παντού υπάρχουν αξιοσημείωτες διαφορές, οι οποίες είναι πλέον πιο ανοιχτές, πιο εξωτερικευμένες από οποιαδήποτε παρελθούσα περίοδο στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Στις μέρες μας, βρισκόμαστε στη διαδικασία σχεδιασμού των κοινωνικών συστημάτων, που θα τα φιλοξενήσουν όλα αυτά. Τα θεσμοθετημένα έθνη θα πρέπει να φιλοξενήσουν μειονότητες που δεν μπορούν να ενσωματώσουν, δεν μπορούν να αφομοιώσουν. Οι άνθρωποι οφείλουν να μάθουν να ζουν με διαφορές , όπως έκαναν τα κράτη όταν σχημάτισαν το έθνος. Πιθανόν σε μια μεγάλη χρονική περίοδο, όλες οι τοπικές κουλτούρες θα μεταμορφωθούν από τη μοναδικότητα των σύγχρονων μέσων. Θα υπάρξει φυσικά περισσότερη αντίσταση σε αυτή τη μεταμόρφωση από ό,τι περιμένουν. Η αντίσταση θα λάβει πολλές διαφορετικές μορφές. Αξίζει να αναφερθεί μια εκπληκτική στιγμή στην αμερικανική ιστορία που δεν θα αναπαραχθεί στην Ευρώπη: είναι η στιγμή όπου οι αγγλοαμερικανοί που πίστευαν ότι δημιουργούσαν ένα δικό τους εθνικό κράτος, επιτρέποντας στον εαυτό τους να γίνουν μειονότητα σ’ αυτή που θεωρούσαν ως δική τους χώρα.

Θα υπάρξει ίσως ένας αρκετά ισχυρός εθνικός πολιτισμός, θα γίνουν έντονες προσπάθειες να διατηρήσουν αυτό τον πολιτισμό, να εργαστούν στα πλαίσια του, να τον αναπαραγάγουν και να βρουν τρόπους να τον περάσουν στα παιδιά τους, ακόμα κι αν ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των παιδιών παντρεύονται άτομα που δεν ανήκουν στην κοινωνία τους. Καλύτερα να μην βιαστούμε και τόσο να θεωρήσουμε ότι ο κόσμος των σταθερών και συνεκτικών πολιτισμικών ομάδων θα χαθεί.

Οι ομάδες που απειλούν τη φιλελεύθερη πολιτική θεωρία είναι ομάδες όπως οι φανατικοί χριστιανοί, μουσουλμάνοι, εβραίοι, κτλ. Σε κάθε περίπτωση, τούτο είναι το πιο σπουδαίο πολιτισμικό δικαίωμα: το δικαίωμα για πλήρη έλεγχο της διαδικασίας πολιτισμικής παραγωγής. Αναμφίβολα οφείλουμε να συζητάμε με βάση τον σεβασμό των διαφορών. Ο κίνδυνος άλλωστε προκύπτει από τις καλύτερες παρορμήσεις μας . Έχει σημασία η διαδικασία των δικών μας εξισωτικών, δημοκρατικών αξιών, πρέπει να διαπραγματευθούμε για να υπάρξει αποτέλεσμα˙ ένα αποτέλεσμα της ένωσης θα είναι η έξοδος από την αφάνεια. Οπότε, σε μελλοντικό χρόνο, μια κοινοπολιτεία εθνών αποτελεί εκπληκτική φιλοδοξία.

 

 

*O Απόστολος Ζιώγας είναι βιολόγος

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top