Συνέντευξη με τον πανεπιστημιακό Γιώργο Πλειό

Από την  Ιωάννα Δρόσου //

Πηγή: epohi.gr

Τα συστημικά ΜΜΕ, την περασμένη βδομάδα διάλεξαν στρατόπεδο, τάχθηκαν ανοιχτά με την επιτροπή του «ναι» και εξαπέλυσαν μια απροκάλυπτη επίθεση στην κυβέρνηση, αλλά και σε όσους τάσσονται με το «όχι». Συζητάμε με τον πρόεδρο του τμήματος Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών, Γιώργο Πλειό, για το πώς παρουσιάστηκαν οι ειδήσεις το τελευταίο διάστημα.

Πώς κρίνεις τη στάση των συστημικών ΜΜΕ το τελευταίο, ειδικά, διάστημα;
Είναι σύνθετο ζήτημα. Σε ό,τι αφορά τη στάση τους απέναντι στους χειρισμούς της κυβέρνησης, που υποθέτω ενδιαφέρει την τρέχουσα περίοδο, νομίζω πως υπάρχει κλιμάκωση. Από τις εκλογές μέχρι την εμφάνιση της πρότασης Γιούνγκερ, τα Μέσα ακολουθούσαν επιφυλακτική στάση. Ήταν αρνητική για την κυβέρνηση, αλλά δεν ήταν εμφανώς επιθετική. Από την προκήρυξη του δημοψηφίσματος και έπειτα αυξήθηκε η ένταση της αρνητικής κριτικής. Μάλιστα, επεκτάθηκε σε όλο το πρόγραμμα των σταθμών, και όχι μόνο στις ειδήσεις, ενώ ανάλογα παρατηρούνται και σε μέσα επικοινωνίας, που παλιότερα δεν εμφάνιζαν τέτοια χαρακτηριστικά.

Θα μπορούσε να πει κάποιος, μπαίνοντας στη θέση του δικηγόρου του διαβόλου, πως ο ρόλος των ΜΜΕ είναι να ασκούν κριτική στην κυβέρνηση…
Φυσικά, τα ΜΜΕ πρέπει να ασκούν έλεγχο στην κυβέρνηση, όπως και σε όλες τις εξουσίες. Όμως τα συστημικά μέσα δεν έκαναν το ίδιο με τις προηγούμενες κυβερνήσεις. Αντίθετα, τις υποστήριζαν φανατικά, όπως και τις μνημονιακές πολιτικές τους, μάλιστα συχνά ήταν βασιλικότερα του βασιλέως.

Η ευθύνη των ΜΜΕ

Σε όλα τα Μέσα κυριαρχεί η εικόνα των ουρών έξω από τις τράπεζες ή τα βενζινάδικα. Είναι μια εικόνα που συνεχώς βρίσκεται στο πλάνο. Αυτή η επιλογή δεν ενέτεινε τον πανικό των πολιτών;
Νομίζω πως αυτή τη φορά τα παραδοσιακά μέσα επικοινωνίας δευτεραγωνίστησαν στη δημιουργία κλίματος πανικού, που ώθησε τους πολίτες να προστρέξουν στα ΑΤΜ. Είναι από τις λίγες φορές που τον πρωταγωνιστικό ρόλο έπαιξε το διαδίκτυο. Την Παρασκευή, ημέρα προκήρυξης του δημοψηφίσματος, ορισμένες ιστοσελίδες δημοσίευσαν φωτογραφίες με ουρές στα ΑΤΜ, ερμηνεύοντάς τες  ως αποτέλεσμα πανικού. Στην πραγματικότητα, πολλές ήταν φωτογραφίες από συνταξιούχους που είχαν πάει να πάρουν τη σύνταξή τους, η οποία μόλις είχε καταβληθεί. Στο κλίμα που δημιουργήθηκε, με αφορμή την προκήρυξη του δημοψηφίσματος, κάποιοι πίστεψαν αυτήν την εικόνα και άρχισαν να τρέχουν στα ΑΤΜ  για να κάνουν αναλήψεις πλέον όχι συντάξεων αλλά αποταμιεύσεων. Οι νέες φωτογραφίες ήταν πράγματι από πανικόβλητους πολίτες. Τα ΜΜΕ πήραν την επόμενη μέρα τη σκυτάλη, δείχνοντας αυτές τις ουρές και τότε κορυφώθηκε το φαινόμενο του πανικού.

Και τώρα συνεχώς διαδίδουν πως θα γίνει κούρεμα των καταθέσεων ή ακόμα χειρότερα πως θα δεσμευτούν ολόκληρες οι καταθέσεις.
Οτιδήποτε πει κάποιος που θίγει αρνητικά το εισόδημα και την περιουσία των πολιτών σε αυτή την ατμόσφαιρα, μπορεί να γίνει πιστευτό – γι’ αυτό η ευθύνη των ΜΜΕ σε τέτοιες συνθήκες είναι ακόμα μεγαλύτερη. Είναι περίοδος αστάθειας, έχει δημιουργηθεί φόβος, γι’ αυτό οι πολίτες μπορούν να πιστέψουν οποιαδήποτε παρόμοια είδηση. Σ’ αυτό βοήθησε ότι η κυβέρνηση δεν είχε προετοιμαστεί επαρκώς να πληροφορεί τους πολίτες με ακρίβεια, χωρίς υπερβολές. Για παράδειγμα, το περασμένο Σάββατο δεν υπήρξε συστηματική πληροφόρηση για το πώς θα λειτουργήσουν οι τράπεζες. Αντίθετα, μέχρι και την Κυριακή το βράδυ, λίγο πριν την αναγγελία του, ο υπουργός οικονομικών διαβεβαίωνε ότι δεν θα γίνει capital control. Αυτό έθιξε την αξιοπιστία του ίδιου και της κυβέρνησης, και όπως λέω συχνά στους φοιτητές μου «δεν λέμε ψέματα στους δημοσιογράφους, διότι τότε θα είναι δύσπιστοι απέναντι σε ό,τι τους πούμε στη συνέχεια».

Τα ΜΜΕ στρατεύονται

Τα κανάλια έχουν ξεκινήσει ανοιχτά καμπάνια υπέρ του «ναι». Το είδαμε και στο πώς παρουσίασαν τις συγκεντρώσεις στο Σύνταγμα…
Όπως έχω ξαναπεί, σε συνθήκες κρίσης, τα ΜΜΕ στρατεύονται. Διότι, πέρα από την ιδεολογική τους τοποθέτηση,  η επιβίωση, ειδικά, των συστημικών Μέσων εξαρτάται από την ευστάθεια του συστήματος εξουσίας. Χωρίς δάνεια τα ελληνικά συστημικά Μέσα Επικοινωνίας είναι τελειωμένα. Γι’ αυτό πετάνε στην άκρη το μανδύα της αμεροληψίας.

Τα ρεπορτάζ των ξένων ΜΜΕ αποτελούν την κύρια πηγή πληροφόρησης στα εγχώρια ρεπορτάζ. Γιατί;
Είναι μέρος της στρατηγικής της μεροληψίας. Να επιλέγουν την οπτική γωνία του «αντιπάλου» για να αναφερθούν στο θέμα.

Από την άλλη, κατασκευάζονται και ειδήσεις, με στόχο την παραπληροφόρηση. Ο ΑΝΤ1 έδειχνε πανό της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και έγραφε πως πρόκειται για συνιστώσα του ΣΥΡΙΖΑ που καλεί σε έξοδο από την ΕΕ, το Mega χρησιμοποίησε εικόνα από τη Ν. Αφρική το 2012 με μία ηλικιωμένη σε ΑΤΜ να προστατεύει μια άλλη να σηκώσει χρήματα. Δεν πρέπει κάποιος να παρέμβει;
Αυτό δεν είναι δημιουργία γεγονότων είναι διάδοση παραπλανητικών ειδήσεων. Βέβαια, πρέπει να ομολογήσω ότι δεν είμαι σίγουρος ότι ο δημοσιογράφος του ΑΝΤ1 το έκανε επίτηδες, είναι πολύ πιθανό να είναι άσχετος. Αν ισχύει αυτό είναι υπόθεση του αρχισυντάκτη να το χειριστεί, αν ο δημοσιογράφος το έκανε επίτηδες είναι αρμοδιότητα των αρχών. Ωστόσο, οι αρχές δεν παρενέβησαν σε άλλες τέτοιου είδους δηλώσεις, όπως στην περίπτωση της βουλευτού, η οποία παλαιότερα διέδιδε ότι θα γίνει bank run.

Χρειαζόταν ένα πολυνομοσχέδιο

Αυτή τη φορά στην κυβέρνηση είναι η Αριστερά. Δεν θα έπρεπε να είχε παρέμβει;
Η κυβέρνηση δεν έχει φροντίσει για τη στελέχωση ή τη σωστή λειτουργία των εποπτικών μηχανισμών. Έπρεπε να είχε ψηφίσει ένα πολυνομοσχέδιο που να ρυθμίζει και να κάνει λειτουργικό, σύγχρονο και κυρίως δίκαιο όλο το επικοινωνιακό πεδίο.

Τι θα έπρεπε να περιλαμβάνει αυτό το πολυνομοσχέδιο;
Θα έπρεπε να ρυθμίζει τα θέματα της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης –όχι με τον τρόπο που τα ρυθμίζει τώρα· να δημιουργεί νέα πεδία τέτοιας δραστηριότητας, όπως είναι τα συνεταιριστικά Μέσα που δεν θα ελέγχονται από κοινωνικά και πολιτικά μονοπώλια· να ρυθμίζει τα θέματα του διαδικτύου, παρέχοντας δωρεάν σε όλη τη χώρα πρόσβαση στο διαδίκτυο και σχετική εκπαίδευση στις μεγαλύτερες ηλικίες· να καθιερώσει τα λεγόμενα επικοινωνιακά δικαιώματα, ώστε να προστατεύεται, για παράδειγμα, ο δημοσιογράφος στην άσκηση του επαγγέλματός του· να απαγορεύει σαφώς την εκφορά λόγου μίσους, ρατσισμού, μισαλλοδοξίας· να προβλέπει προγράμματα που να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των μεταναστών ή των ΑΜΕΑ, που επίσης πληρώνουν μέσω της ΔΕΗ τη δημόσια ραδιοτηλεόραση… Όλα αυτά έπρεπε να ρυθμίζονται συνολικότερα, και όχι μόνο στους κανονισμούς της ΕΡΤ λόγου χάρη.

Σε αντίθεση με τα ιδιωτικά κανάλια, πώς κρίνεις τη στάση της ΕΡΤ;
Δεν έχω πλήρη στοιχεία και δεν μπορώ να απαντήσω ακόμα τεκμηριωμένα. Ωστόσο, προκύπτει πως έχει ποικιλία. Υπάρχουν εκπομπές που γέρνουν υπέρ των απόψεων του «ναι» και άλλες που γέρνουν υπέρ του «όχι», όπως και φιλοξενία πολλών απόψεων.

Πεδίο εκμετάλλευσης οι ουρές

Έρευνες, όπως το Ευρωβαρόμετρο, δείχνουν πως ο κόσμος έχει χάσει την εμπιστοσύνη του στο Μέσα Ενημέρωσης, τη ίδια στιγμή, όμως, επηρεάζεται άμεσα από αυτά. Δεν είναι αντίφαση;
Δεν συμφωνώ. Το ίδιο δεν συνέβαινε και στις εκλογές του Ιανουαρίου; Γιατί δεν επηρεάστηκε τότε ο κόσμος; Τότε, η σημερινή κυβέρνηση είχε πειστική πρόταση και συγκεκριμένες απαντήσεις. Μιλούσε με φωτεινό χρώμα, για την ελπίδα. Η προπαγάνδα τότε δεν έπιασε, γιατί δεν υπήρχε έδαφος. Τώρα οι τράπεζες είναι κλειστές, υπάρχει όριο αναλήψεων και η κυβέρνηση δεν δίνει πειστικές απαντήσεις για το αύριο. Σε αυτό το περιβάλλον, επιχειρήματα κατά της κυβέρνησης, πιθανόν γίνονται πιο πειστικά. Για να πουλήσεις μια πολιτική, πρέπει αυτή να πουλιέται. Φοβάμαι ότι οι ουρές στα ΑΤΜ είναι μια κατάσταση που δεν μπορεί να εξωραϊστεί.

Ναι αλλά υπάρχουν και άλλες ουρές, που δεν έγιναν πρώτο θέμα στις ειδήσεις. Οι ουρές του ΟΑΕΔ ή στα συσσίτια. Και το «όχι» θέλει να βάλει τέλος σε αυτές τις ουρές.
Δεν διαφωνώ. Στην πραγματικότητα ο κόσμος δεν θέλει καμία από αυτές τις ουρές ούτε του ΟΑΕΔ και των συσσιτίων ούτε των ΑΤΜ.  Όμως, υπάρχει μία διαφορά: Τις ουρές στον ΟΑΕΔ, τις ζουν οι άνεργοι, τις ουρές στα συσσίτια τις ζουν ακόμα λιγότεροι, τις ουρές στα ΑΤΜ, τις ζουν όλοι, δυσκολότερα δε οι συνταξιούχοι. Γι’ αυτό η κυβέρνηση πρέπει να απαντήσει πειστικά ποια θα είναι η επόμενη μέρα του «όχι». Έπρεπε να είχε οργανώσει έναν επικοινωνιακό μηχανισμό, πέρα από το πολιτικό σχέδιο, ώστε να διαχειριστεί αυτή την κατάσταση για να μην αποτελεί πεδίο εκμετάλλευσης.

Άλλωστε, φαίνεται πώς είναι μία εναντίον όλων…
Πιστεύω πως στο τέλος θα υπάρξει συμφωνία. Το πότε και με ποιους όρους είναι το ζητούμενο. Επίσης, το ποιος θα φαίνεται πως έχει υποχωρήσει έχει μεγάλη πολιτική σημασία και για τις δύο πλευρές. Αυτό, άλλωστε, οδήγησε εκπρόσωπους της «απέναντι πλευράς» να συμπεριφέρεται παιδιάστικα. Για παράδειγμα, ο Τουσκ είπε κάποια στιγμή «το παιχνίδι τελείωσε». Όταν όμως προκηρύχθηκε το δημοψήφισμα δήλωσε πως δεν το εννοούσε. Το διακύβευμα στο δημοψήφισμα δεν είναι η Ευρώπη αλλά ποιά Ευρώπη. Και η υπαρκτή  Ευρώπη δεν μπορεί να πάει μακριά. Ως οικοδόμημα, έχει σοβαρά προβλήματα. Αν διαταράχθηκε τόσο η ισορροπία της με την ελληνική κρίση, φανταστείτε τι έχει να γίνει εάν η ευρωζώνη βρεθεί μπροστά σε παρόμοια προβλήματα με την Ιταλία, τη Γαλλία ή την Ισπανία. Αυτά τα προβλήματα έχουν κρυφτεί κάτω από το χαλί, που είναι η ελληνική κρίση.