Fractal
Home / ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ / ✩ Editorial: “Πώς γίνεται τελικά το Τραύμα, Τέχνη.”
19/03/2024, 10:22 μμ

✩ Editorial: “Πώς γίνεται τελικά το Τραύμα, Τέχνη.”

 

 

Zωγράφος του μήνα Joan Miró

Ο Ζουάν Μιρό (στα καταλανικά αποδίδεται Ζουάν ή Zοάν Μιρό) (Joan Mirói Ferrá, Βαρκελώνη, 20 Απριλίου 1893 – Πάλμα (Μαγιόρκα), 25 Δεκεμβρίου 1983. Καταλανός ζωγράφος και γλύπτης.

 

 

 

Το ξέρω, έχουμε ξαναναφερθεί. Αλλ’ ίσως και να είναι και η δική μου εμμονή. Το σίγουρο είναι ότι μας οδηγεί ξανά και ξανά εκεί η ίδια η τέχνη. Η τέχνη που είναι τελικά ιαματική.

Την αφορμή μας την δίνει αυτή τη φορά με ένα βιβλίο τρόμου, ο Jo Nesbo. Ο οποίος αποδεικνύεται αριστοτέχνης της μετάθεσης και μετάφρασης του τραύματος σε παθογένεια, εφιαλτική φαντασία, λογοτεχνικό έργο.

Στο «Νυχτόσπιτό» του ο δεκατετράχρονος Ρίτσαρντ Ελόβντ που πηγαίνει να μείνει με τους θείους του στην απομακρυσμένη πόλη Μπαλαντάιν, μετά τον θάνατο των γονιών του στη φωτιά του σπιτιού τους, θυμίζει εντόνως «Φύλακα στη σίκαλη» και Τζερόμ Ντέιβιντ Σάλιντζερ. Είναι δεκατετράχρονος, ως δεκατετράχρονος αφηγείται και ως δεκατετράχρονος φαντάζεται. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι ξεκινάει σαν εφηβική ιστορία τρόμου.

«Το καινούργιο θυμωμένο αγόρι που όλοι αντιμετωπίζουν ως παρία» θα ζήσει και με τους δυο συμμαθητές του μια μεταμόρφωση. Πρώτος ο Τομ θα εξαφανιστεί αφού θα τον καταπιεί το ακουστικό ενός τηλεφώνου. Κατόπιν ο Τζακ θα γίνει έντομο, μαγικό τζιτζίκι για την ακρίβεια. Σαν εκείνα τα βιβλία που διάβαζε στη βιβλιοθήκη ο Ρίτσαρντ, τη «Μεταμόρφωση» του Φραντς Κάφκα και τον «Άρχοντα των μυγών» του Γουίλιαμ Γκόλντινγκ εφόσον έτσι θα πρέπει να διαβάζει όποιος θέλει να γίνει συγγραφέας.

Στο πρώτο μέρος του βιβλίου, που θεωρείται απ’ όλους «φόρος τιμής στον Στήβεν Κινγκ (θυμηθείτε τον Σαίξπηρ και το «Μάκβεθ»), και όπως μας εξηγεί εξαιρετικά στον πρόλογό του ο μεταφραστής του βιβλίου Γρηγόρης Κονδύλης, όλα εκτυλίσσονται όπως σε μια ιστορία τρόμου. Συμβαίνουν απίθανα πράγματα και εκτυλίσσονται όλα σαν εφιάλτης που θα αναποδογυρίζει και θα θυμίζει καλειδοσκοπική αφήγηση στο δεύτερο μέρος. Μέσα από το αναμορφωτήριο όπου θα βρεθεί ο Ρίτσαρντ μετά τις ανεξήγητες εξαφανίσεις των συμμαθητών του, θα προσπαθήσει να βάλει μια τάξη στα γεγονότα και να αναζητήσει τον υπαίτιο του τηλεφωνικού καταλόγου: Ιμεσί Γιούνασον. Στο μεταξύ όλα φαίνεται να είναι φανταστικά και να έχουν γίνει από τον Ρίτσαρντ, βιβλίο. Μέχρι να ξαναγίνουν εφιαλτικά γεγονότα ζωντανεύοντας τη «Νύχτα των ζωντανών Νεκρών» στο δάσος των Κατόπτρων αναζητώντας να καταπιούν τον δημιουργό αφηγητή και κατασκευαστή των πάντων: Μαύρη και λευκή μαγεία, η μαγεία και τα ξόρκια των λέξεων, το «ΙΜΕΓΟ το αντιξόρκι του ΙΜΕΣΙ που αντιστρέφει την κατάρα» και η ιαματική δύναμη της λογοτεχνίας που ξεπροβάλει στο τέλος σχεδόν σαν καρκινική επιγραφή για να αποδείξει με την δεξιότητα ενός Νέσμπο το πώς ακριβώς γίνεται το Τραύμα, Τέχνη. Εφόσον το αποκαλυπτικό τρίτο μέρος αυτό ακριβώς είναι και θα μπορούσε και να σταθεί σαν δοκίμιο για τη διαδικασία της γραφής εάν δεν μας είχε αφήσει άναυδους από την αλληγορία της ιστορίας.

Πώς γεννούνται τα ονόματα των ηρώων, πως αντιστρέφοντας τα είδωλα κάνοντας την διαδικασία της γραφής «ένα όνειρο μέσα σε όνειρο» θα δούμε να διαδραματίζεται ολοζώντανα στο τρίτο μέρος της ιστορίας. Αλλάζοντας θέση πιόνια και παίχτες στην σκακιέρα, οδηγούν έξω από τον λαβύρινθο ακόμα και μια διαταραγμένη, τραυματισμένη ψυχή. Ειδικά μια τραυματισμένη. Εξάλλου είπαμε, χωρίς τραύμα και μεγάλη σκιά, δεν παράγεται τελικά και μεγάλη τέχνη.

Ένας απoλαυστικός Νέσμπο για άλλη μια φορά που κατορθώνει με το τρίτο μέρος της ιστορίας του αντί να σε προσγειώνει, να σε απογειώνει. Και ναι, η μεταμορφωτική δύναμη της λογοτεχνίας και το πώς γίνει το τραύμα τέχνη. Η ιαματική τέχνη.

Το ίδιο κάνει, εξάλλου, στο «Αστείο» του που επανακυκλοφορεί από τον Ίκαρο, και ο Γιάννης Παλαβός.

Δεκαεπτά ιστορίες γλυκόπικρες για την ανθρώπινη τραγωδία. Ξεκινώντας από το Βελβεντό, την πατρίδα του και τους ανθρώπους του, τον ανεκδιήγητο Νίκο Τσούμπα («Νίκος Τσούμπας»), συνομιλώντας σουρεαλιστικά με τη νεκρή γιαγιά, παρακολουθώντας έναν υπάλληλο γραφείου να ζει ως συρραπτικό, επιχειρώντας μια τρυφερή εξομολόγηση σε κάποιον συνταξιούχο Γιώργο που μάλλον είναι ο πατέρας, αγγίζοντας όλες τις διακεκαυμένες ζώνες της πικρής ζωής με την επίφαση του κωμικού, ένας κλαυσίγελως μιας άλλη τρυφερής και γενναίας θεώρησης του τραγικού αινίγματος της ζωής, αυτής της υπέροχα ακατανόητης που δεν κατάλαβε ποτέ κανείς «ούτε γι’ αστείο».

Το αστείο εξάλλου ίσως να είναι και ο μόνος επαναστατικός τρόπος για να δεις την τραγωδία της ζωής, να αγγίξεις το τραύμα με το μόνο τσιρότο που σ’ απομένει: το γέλιο.

Ιαματική τέχνη πραγματοποιεί και Αντώνης Γκαιρώ, η Λίνα Βαλετοπούλου, Ντίνα Γεωργαντοπούλου, ο Σωτηράκ Καράτζα,, η Διώνη Δημητριάδου, ο Μενέλαος Χαραλαμπίδης, ο Κλαούντιο Μάγκρις, ο Χένρικ Ίψεν, ο Μιχάλης Μακρόπουλος, η Έρση Σωτηροπούλου, η Λίλια Τσούβα, ο Γιώργος Δελιόπουλος, η Φωτεινή Ναούμ, ο Διονύσης Ν. Μουσμούτης, ο Γιάννης Παντελάκης, ο Πέδρο Λεμεμπέλ, η Τζίνα Ξυνογιαννακοπούλου, η Αριστούλα Δάλλη, η Λίλιαν Καπόν…

Το fractal δέκα χρόνια τώρα, από Τετάρτη σε Τετάρτη.

Μια και η λογοτεχνία είναι μοναδικό σωσίβιο ζωής, η Τέχνη το αντίδοτο για την ανθρώπινη τραγωδία, πώς το ‘πε εξάλλου αυτός ο υπέροχος ποιητής;

«Κάνε τον πόνο σου άρπα.

Και γίνε σαν αηδόνι,

και γίνε σα λουλούδι.

Πικροί όταν έλθουν χρόνοι,

κάνε τον πόνο σου άρπα

και πε τονε τραγούδι. Μη δέσεις την πληγή σου

παρά με ροδοκλώνια.

Λάγνα σου δίνω μύρα

—για μπάλσαμο— και αφιόνια.

Μη δέσεις την πληγή σου,

και το αίμα σου, πορφύρα. Λέγε στους θεούς «να σβήσω!»

μα κράτα το ποτήρι.

Κλότσα τις μέρες σου όντας

θα σου ’ναι πανηγύρι.

Λέγε στους θεούς «να σβήσω!»

μα λέγε το γελώντας. Κάνε τον πόνο σου άρπα.

Και δρόσισε τα χείλη

στα χείλη της πληγής σου.

Ένα πρωί, ένα δείλι,

κάνε τον πόνο σου άρπα

και γέλασε και σβήσου.

 

Ο Κώστας Καρυωτάκης είναι ο Ποιητής.

«Ευγένεια» το λέν’ το Ποίημα.

 

 

 

Με την ίδια αγάπη πάντα,

Ελένη Γκίκα

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top