✔ Κάρα Χόφμαν: «Το βιβλίο μου είναι ένα γράμμα ερωτικό στην Αθήνα»

Συνέντευξη στη Γεωργία Χάρδα // *

«Με ενοχλεί η παρουσία της αστυνομίας στα Εξάρχεια. Το μετρό δεν το θέλει κανείς εδώ. Ούτε οι επιχειρήσεις, ούτε οι κάτοικοι. Το καλό είναι ότι οι άνθρωποι αγωνίζονται για τα πιστεύω τους. Προστατεύουν τη γειτονιά τους και θέλουν να διατηρηθεί έτσι όπως τους αρέσει. Mένω αρκετό καιρό στην περιοχή και με αφορά κι εμένα το θέμα. H αντίσταση εναντίον στον «εξευγενισμό» είναι η σημαντικότερη αντίσταση παγκοσμίως. Το να φτιάχνεις μια περιοχή όπου ο μέσος άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει είναι εγκληματικό. Θεωρώ ότι αν τα Εξάρχεια «εξευγενιστούν» με αυτό το αρνητικό πρόσημο, θα ήταν μια εγκληματική πράξη. Νομίζω ότι οι άνθρωποι που αντιστέκονται και δε θέλουν να το δεχτούν κάνουν το σωστό»

 

Με την ιδιαίτερα απλή, προσιτή και με μεγάλο θαυμασμό και αγάπη για την Αθήνα, Αμερικανίδα συγγραφέα, Κάρα Χόφμαν, μιλήσαμε για το νέο της αυτοβιογραφικό βιβλίο που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Gutenberg, σε μετάφραση του Παναγιώτη Κεχαγιά. Συναντηθήκαμε στο αγαπημένο της στέκι, το «Καφενείο» στην πλατεία Εξαρχείων. Είναι η πρώτη της κατ’ ιδίαν συνέντευξη με Έλληνα δημοσιογράφο και δεν κρύβει τη χαρά της η οποία επισκιάζεται από την περιφρουρούμενη και κλεισμένη με λαμαρίνες πλατεία λόγω εργασιών για τον σταθμό του μετρό που παρατηρούμε ακριβώς απέναντι μας και προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα και στις δυο μας.

Η Χόφμαν ζει τα τελευταία χρόνια στα Εξάρχεια. Στη συνέντευξη μας στο Fractal αναφέρεται στον όρο «gentrification» (εξευγενισμός) που βρίσκεται στο κέντρο πολλών συζητήσεων που έχουν να κάνουν με την ανάπλαση και τις αλλαγές των αστικών κέντρων. Επιμένει κι όχι άδικα πως ο πολυσυζητημένος αυτός όρος θα προκαλέσει αλλοτρίωση και στις ελληνικές πόλεις όπως άλλωστε γίνεται παγκοσμίως. Αναφέρεται στην προσωπική εμπειρία της, τη δεκαετία του 80, όταν σε νεαρή ηλικία ήρθε στην Αθήνα νομίζοντας ότι θα εργαστεί σε ελαιώνες. Τελικά δούλεψε ως «κράχτης» στο ξενοδοχείο «Όλυμπος» στην οδό Δεληγιάννη με αντάλλαγμα ένα μέρος για να μένει. Όλες αυτές οι δυσκολίες τη δυνάμωσαν και την έκαναν αυτό που είναι σήμερα. Μια δυναμική, πετυχημένη γυναίκα. Μιλάει για τη δύναμη της φιλίας που την έσωσε την εποχή εκείνη από σημαντικούς κινδύνους. Το χαρακτηριστικό της πέρα από την αμεσότητα στη γραφή είναι το χαμόγελο της, η ειλικρίνεια της και το χιούμορ της. Στη συνάντηση μας φορούσε ένα μπλουζάκι με στάμπα «Γιατί το μόνο που έχουμε είναι ο ένας την άλλη».

Φωτογραφία: Marc Lepson

-Πώς είναι να ζεις στα Εξάρχεια;

Μου αρέσουν πολύ τα Εξάρχεια, αγαπώ γενικά την Αθήνα αλλά τα Εξάρχεια είναι μια ξεχωριστή περιοχή.

-Yπάρχει κάτι που σας ενοχλεί;

Ναι! Με ενοχλεί η εικόνα που βλέπουμε ακριβώς μπροστά μας, στον δρόμο. Με ενοχλεί η παρουσία της αστυνομίας στα Εξάρχεια. Το μετρό δεν το θέλει κανείς εδώ. Ούτε οι επιχειρήσεις, ούτε οι κάτοικοι. Το καλό είναι ότι οι άνθρωποι αγωνίζονται για τα πιστεύω τους. Προστατεύουν τη γειτονιά τους και θέλουν να διατηρηθεί έτσι όπως τους αρέσει. Μένω αρκετό καιρό στην περιοχή και με αφορά κι εμένα το θέμα. H αντίσταση εναντίον στον «εξευγενισμό» είναι η σημαντικότερη αντίσταση παγκοσμίως. Το να φτιάχνεις μια περιοχή όπου ο μέσος άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει είναι εγκληματικό. Θεωρώ ότι αν τα Εξάρχεια «εξευγενιστούν» με αυτό το αρνητικό πρόσημο, θα ήταν μια εγκληματική πράξη. Νομίζω ότι οι άνθρωποι που αντιστέκονται και δε θέλουν να το δεχτούν κάνουν το σωστό. Όλοι θα πρέπει να προβληματιστούμε όταν οι ενοικιάσεις φτάνουν στα ύψη ή με το γεγονός ότι τα τρόφιμα είναι πανάκριβα και ο μέσος όρος των ανθρώπων δεν μπορεί να τα αγοράσει. Έζησα στη Νέα Υόρκη, στο Lower east side και σε αυτά τα μέρη έγινε «ανάπλαση» και κανείς δεν μπορούσε πια να μείνει εκεί. Είναι περιοχές που ζούσαν καλλιτέχνες και με τις αλλαγές και την «αναβάθμιση» στριμώχτηκαν και πλέον η πλειοψηφία των ανθρώπων που μένει εκεί είναι tech όπως και στο Σαν Φρανσίσκο. Σε διώχνει από την ομορφιά του πολιτισμού, του πνεύματος κι όλα ξαφνικά ισοπεδώνονται… Οι άνθρωποι εδώ προσπαθούν να το εμποδίσουν ακόμη κι αν δεν συμφωνείς με την τακτική τους είναι σημαντικό να ξέρεις ότι αν αποτύχει ο αγώνας απέναντι σε μια τέτοιου είδους «ανάπλαση» θα είναι κακό γι’ όλους μας.

-Το νέο σας βιβλίο «Οι Κράχτες» διαδραματίζεται στο μεγαλύτερο μέρος στην Αθήνα. Μιλάτε για την εποχή που ζούσατε εδώ…

Όταν ήμουν μικρή ζούσα στην Αθήνα σ’ ένα ξενοδοχείο κοντά στον σταθμό Λαρίσης. Αγάπησα αυτή την πόλη, ήταν όμορφη, εξωπραγματική, είχε μέρη που με ενδιέφεραν και με ενέπνευσαν, ήθελα να «κλείσω» αυτές τις λεπτομέρειες στο βιβλίο μου.

-Πώς ήταν τη δεκαετία του ‘80 να εργάζεσαι στην Αθήνα ως «κράχτης»;

Ήταν μια ενδιαφέρουσα ζωή, γνώριζες διαφορετικούς ανθρώπους που ερχόντουσαν απ’ όλα τα μέρη του κόσμου, υπήρχαν άνθρωποι που δούλευαν «υπογείως», έφηβοι που το είχαν σκάσει από το σπίτι τους, την πατρίδα τους και αναζητούσαν δουλειά ταξιδεύοντας όσο πιο πολύ μπορούσαν. Υπήρχε ένα μείγμα διαφορετικών ανθρώπων κι αυτό το έκανε πολύ ενδιαφέρον.

-Ήταν ιδιαίτερα σκληρό για μια νεαρή γυναίκα να ζει σε τέτοιους ρυθμούς και κάτω από δύσκολες συνθήκες;

Η γειτονιά που έμενα εκείνη την περίοδο ήταν πολύ επικίνδυνη τόσο για γυναίκες όσο και για τους άντρες. Είχα μια καλή παρέα φίλων που προστατεύαμε ο ένας τον άλλον. Δεν ένιωσα ότι δεν ήμουν ασφαλής γιατί είχα ανθρώπους δίπλα μου και αλληλοπροστατευόμασταν. Αυτό άλλωστε είναι και το θέμα του βιβλίου, διαφορετικοί άνθρωποι που συναντιούνται και γίνονται οικογένεια και μπορεί να μην πιστεύουν στα ίδια πράγματα όμως σχετίζονται μεταξύ τους. Είχαμε τη δική μας κουλτούρα και αυτό είναι που μας κράτησε ασφαλείς. Ναι τώρα πια μπορώ να πω ότι τα καταφέραμε!

-Μιλήστε μας για τους τρεις χαρακτήρες που δημιουργήσατε την Μπράιντι, τον Τζάσπερ, τον Μάιλο.

Ξεκίνησα να γράφω το βιβλίο όταν ήμουν 19 ετών. Ένιωθα ότι είχα βρει το κλειδί για κάθε όνειρο που είχα ποτέ. Αγόρασα ένα μικρό σημειωματάριο στον σιδηροδρομικό σταθμό και άρχισα να κρατάω ημερολόγιο· επίσης άρχισα να γράφω αυτό που θα γινόταν το μυθιστόρημα. Κρατούσα σημειώσεις για την πόλη, το τρένο, για τις εικόνες που έβλεπα. Οι χαρακτήρες βασίζονται σε ανθρώπους που γνωρίζω και έχουν σχέση μεταξύ τους. Δεν θα μπορούσαν να υπάρχουν ο ένας χωρίς τον άλλο.

-Ποιο είναι το πιο εντυπωσιακό χαρακτηριστικό της Μπράιντι;

Η επιθυμία της για ελευθερία, για την ολοκληρωτική ελευθερία. Είναι εκείνη που κάνει τις περισσότερες επιλογές και επιλέγει ξανά και ξανά να είναι ελεύθερη. Δεν επηρεάζεται από τις εκάστοτε συνθήκες, αν κάνει ένα λάθος προσπαθεί να το διορθώσει. Το πιο συναρπαστικό στοιχείο του χαρακτήρα της είναι η απόλυτη επιθυμία της να είναι ελεύθερη με τους δικούς της όρους.

-Ο Μάιλο γράφει στίχους αλλά παράλληλα είναι και μποξέρ. Πώς συνδυάζεται η ευαισθησία του ποιητή με τη βιαιότητα ενός μποξέρ;

Ναι ο Μάιλο είναι ποιητής, είναι ο διανοούμενος της παρέας. Έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία, γεννήθηκε στο Μάντσεστερ, αγάπησε την ποίηση από πολύ μικρή ηλικία, ήταν γκέι και έγινε μποξέρ επειδή η μητέρα του γνωρίζοντας το, ήθελε να είναι σε θέση να προστατεύει τον εαυτό του. Ο Μάιλο είναι ένας πολύπλοκος χαρακτήρας έχει ενδιαφέρον, είναι διανοούμενος, ποιητικός αλλά την ίδια στιγμή είναι και σκληρός.

-Γιατί ξεκινάτε την αφήγηση αποκαλύπτοντας έναν θάνατο;

Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση… Όταν αποκαλύπτεις έναν θάνατο αναρωτιέσαι γιατί οι αναγνώστες να συνεχίσουν να διαβάζουν το μυθιστόρημα αλλά όταν ο θάνατος έρχεται κάτω από περίεργες συνθήκες οι αναγνώστες θέλουν να συνεχίσουν για να διαπιστώσουν πώς συνέβη. Οι πρωταγωνιστές αγαπιούνται πολύ μεταξύ τους άρα πώς άφησαν να συμβεί κάτι τέτοιο; Είναι λοιπόν ένας θάνατος που θα μπορούσε να συμβεί μόνο κάτω από συγκεκριμένες συνθήκες και εξαιτίας φυσικά του χαρακτήρα του Τζάσπερ ο οποίος παίρνει τα ρίσκα του. Έχει να κάνει περισσότερο με τον τρόπο που βλέπει τα πράγματα στη ζωή και δυστυχώς θα έχει αυτή την άδικη κατάληξη.

-Η Μπράιντι μετανιώνει για την εμπλοκή της στην τρομοκρατική επίθεση;

Δεν νομίζω ότι μαθαίνουμε ξεκάθαρα αν οι χαρακτήρες που εμπλέκονται σε αυτή την επίθεση μετανιώνουν… Βλέπουμε ωστόσο τον Μάιλο να μετανιώνει γι’ αυτό τη στιγμή που συμβαίνει και προσπαθεί να το σταματήσει. Η Μπράιντι μετανιώνει που η πράξη αυτή είχε συνέπειες σε μια άλλη ζωή και αναλαμβάνει δράση να επανορθώσει. Κι αυτός είναι κι ένας από τους λόγους που είναι τόσο δυναμική. Αναλαμβάνει την ευθύνη της γι’ όλα όσα έχει κάνει και δεν θέλει να θεωρηθούν άλλοι υπεύθυνοι για τις πράξεις της.

-Θεωρείτε ότι η queer γενιά της Αθήνας τη δεκαετία του ’80 διαφέρει αρκετά από τη σημερινή;

Δεν θα έλεγα ότι μιλάω στο βιβλίο μου γενικά για queer άτομα. Αναφέρομαι σε συγκεκριμένα άτομα. Τότε ήταν λιγότερο ενδιαφέρον καθώς υπήρχε μια υποκρισία ειδικά στους Αμερικανούς. Είχες την «υποκουλτούρα» σου που δεν αναγνωριζόταν και υπήρχε μεγαλύτερος ρατσισμός. Ήταν πολύ διαφορετικά τότε. Ήταν πολύ πιο επικίνδυνα για τα άτομα αυτά. Υπήρχε μια απροκάλυπτη διάκριση. Στη σημερινή εποχή «πέρασε» και ο γάμος των ομοφυλόφιλων κι αυτό είναι ένα μεγάλο βήμα για την ελληνική κοινωνία. Δεν πιστεύω ότι οι άνθρωποι θα σταματήσουν να είναι ομοφοβικοί αλλά θέλω να πιστεύω ότι τα πράγματα θα είναι πιο εύκολα κατά κάποιο τρόπο για τους γκέι, για τα queer άτομα και τους τρανς. Είναι πλέον «ορατοί». Στην Ελλάδα υπάρχει μια οργάνωση για τα θέματα αυτά κι αυτό είναι σημαντικό.

-Γιατί η Αθήνα εμπνέει τη λογοτεχνία;

Η Αθήνα είναι η πόλη των αντιφάσεων. Εδώ συμβαίνουν συνέχεια διαφορετικά πράγματα. Είναι μια όμορφη πόλη που ξεδιπλώνει τα καλύτερα της. Είναι η πόλη με τους διαφορετικούς τρόπους ύπαρξης, τις αλλιώτικες ιδέες. Είναι η πόλη που πάνω της χτίστηκε η φιλοσοφία, οι τέχνες, η λογοτεχνία και η μυθολογία. Πιστεύω ότι στην πραγματικότητα είναι πιο πολύπλοκη. Ο λόγος όπου η Αθήνα έχει αυτό τον πλούτο στη φαντασία ειδικά των καλλιτεχνών είναι το γεγονός ότι έχει δυο όψεις: Την αρχαία και τη σύγχρονη. Αυτό είναι ένα στοιχείο που ενδιαφέρει τους συγγραφείς και ειδικά η θέση της, είναι ένα σταυροδρόμι. Βρίσκεται ακριβώς στην μέση. Είναι ευρωπαϊκή, μεσανατολική, βαλκανική, με κουλτούρα υψηλού και χαμηλού επιπέδου. Από εδώ περνούν τόσοι άνθρωποι από διαφορετικά μέρη με αλλιώτικες ιδέες και κουλτούρες. Είναι πολύ όμορφη πόλη. Γι’ αυτό ζω στην Αθήνα από το 2017. Πηγαίνω στην Αμερική μόνο τον Αύγουστο για να διδάξω στο Πανεπιστήμιο και μετά επιστρέφω.

-Ο Παναγιώτης Κεχαγιάς ανέλαβε τη μετάφραση του βιβλίου σας, πόσο σημαντικό είναι να δίνει μια δεύτερη ζωή στο βιβλίο σας ένας ικανός μεταφραστής;

Ο Παναγιώτης είναι φανταστικός. Είναι ένας λαμπρός, αριστοτεχνικός μεταφραστής, τα αγγλικά του είναι εκπληκτικά. Κάποιες φορές θεωρώ ότι η ελληνική απόδοση είναι καλύτερη από τη δική μου. Είναι πραγματικά υπέροχο να δουλεύεις μαζί του, είναι σχολαστικός, κάνει τις τέλειες ερωτήσεις, έχει χιούμορ, είναι γοητευτικός, έξυπνος και σπουδαίος συγγραφέας. Διάβασα το βιβλίο του η «Τελευταία Προειδοποίηση» στα αγγλικά, είναι εκπληκτικό, απίθανο πολύ έξυπνο βιβλίο. Ήταν απολαυστικό να δουλεύω μαζί του, αυτός και η Μαρία Ξυλούρη είναι υπεύθυνοι που το βιβλίο εκδόθηκε από τον Εκδοτικό Οίκο Gutenberg. Και η Μαρία είναι μια χαρισματική μεταφράστρια και συγγραφέας. Βλέπεις το όνομα της παντού αφού μετέφρασε το σπουδαίο βιβλίο «Cloud Atlas» του Ντέιβιντ Μίτσελ. Εκπληκτικά μυαλά και είμαι πολύ τυχερή που συνεργάζομαι και συζητάω για λογοτεχνία με έξυπνους ανθρώπους και τόσο αφοσιωμένους στο έργο τους. Είναι φοβερή αυτή η αγνή αγάπη τους για το γράψιμο. Η λογοτεχνία στην Ελλάδα είναι υπέροχη. Θέλω να γνωρίσω Έλληνες συγγραφείς κι είμαι ευγνώμων στον εκδοτικό οίκο, έκαναν τέλεια δουλειά. Η μετάφραση είναι τέλεια και το εξώφυλλο φανταστικό. Η έκδοση του βιβλίου ξεπέρασε κάθε προσδοκία μου.

-Τι θα θέλατε να πείτε στους Έλληνες αναγνώστες σας;

Οι «Κράχτες »είναι ένα βιβλίο για την ελευθερία. Οι χαρακτήρες του βιβλίου πέρασαν δύσκολα και η Αθήνα τους αγκάλιασε. Θεωρώ ότι οι Έλληνες δεν είναι άνθρωποι που σε κοιτάνε αφ’ υψηλού. Εκνευρίζομαι όταν διαβάζω ότι η Ελλάδα είναι ένας προορισμός για διακοπές, για να περάσεις καλά. Δεν το συνδυάζουν με τη ζωή εδώ. Με τους «Κράχτες» ήθελα να δείξω την εμπειρία ενός φυσιολογικού ανθρώπου που έρχεται στην χώρα σας και παλεύει να επιβιώσει και η προσαρμογή του γίνεται χάρη στη γενναιοδωρία και την εξυπνάδα των ανθρώπων και φυσικά σημαντικό ρόλο παίζουν και τα πολιτισμικά στοιχεία του τόπου. Άρα λοιπόν «Οι Κράχτες» είναι ένα γράμμα ερωτικό στην Αθήνα!

Φωτογραφία: James Newman

 

Η Κάρα Χόϕμαν (γενν. ΗΠΑ) ζει στην Αθήνα και στη Νέα Υόρκη. Διδάσκει σε αμερικανικά πανεπιστήμια και είναι ιδρυτικό μέλος του Anarchist Review of Books.

*Η Γεωργία Χάρδα είναι βιβλιόφιλη δημοσιογράφος