Απρόοπτα των Διακοπών

Γράφει ο Χρήστος Δούκας //

 

Είναι στο κατάστρωμα του πλοίου, ταξιδεύοντας προς το νησί των διακοπών. Κάθε χρόνο το ίδιο μοτίβο, όλα τακτοποιημένα, ώστε όσο περισσότερο οι διακοπές προσπαθούν να αποφύγουν τη ρουτίνα της καθημερινότητας, τόσο πιο πολύ ενδίδουν σε μια ρουτίνα ταξιδιών-διακοπών όλο και ακριβότερη κάθε φορά, λόγω των συνεχών ανατιμήσεων του προϊόντος.

Βλέπει γύρω του πρόσωπα στρυμωγμένα στα καθίσματα. Βυθισμένα στις οθόνες. Καφές σε πλαστικό. Κλειστά πρόσωπα, ανταλλάσσουν μηνύματα ποιος ξέρει με ποιους κόσμους επικοινωνούν, ποιοι οι αποδέκτες στις θρυμματισμένες κουβέντες εδώ και εκεί, «..στο πλοίο, … το βλέπουμε»… «καύσωνας,  Beach-Bar  εντάξει»,.. «μελτέμια», «στο messenger», «μύλος αργά», «τα λέμε, φιλιά..».

Οι μεμψιμοιρίες δεν είναι λόγος να υποτιμήσουμε τις εξελίξεις, την ίδια την καθιέρωση των διακοπών, αρκεί να υπενθυμίσει κανείς την αναμφισβήτητη αναβάθμιση της ζωής από προηγούμενες εποχές, όπου σύμφωνα με διηγήσεις και κειμενογραφίες, συνωστίζονταν στους ίδιους χώρους (κατάστρωμα) μαζί άνθρωποι, κατοικίδια, γεωργικά και κτηνοτροφικά προιόντα, θρησκευτικές τελετουργίες..σε αβέβαια πλοία, ριψοκίνδυνες διαδρομές.

Σίγουρα έχει συντελεστεί θεαματική πρόοδος, αλλά πόση πρόοδος αν εξετάσουμε το θέμα της προόδου από την οπτική του ανθρώπινου παράγοντα, ιδιαίτερα απέναντι στον πιο βασικό συντελεστή των ανθρώπινων σχέσεων, τη βελτίωση του ίδιου του ανθρώπου, την επιδίωξη της «καλής κοινωνίας»..

Και όσο είναι προβληματική η εικόνα που μερικές φορές καλλιεργείται για ένα εξιδανικευμένο παρελθόν, παρά τους τότε πολύ χαμηλούς δείκτες ευζωίας, άλλο τόσο υπερβολική είναι η αποθέωση της καταναλωτικής ευμάρειας, άνισα κατανεμημένης μάλιστα σε υπερ-διόγκωση  ανισοτήτων και χωρίς αντίβαρα στις συμπεριφορές ζωής, στην εμπιστοσύνη, στην ειλικρίνεια, στη συγχώρηση κτλ, για τα οποία δεν φαίνεται να έχει συντελεστεί ανάλογη πρόοδος πέραν εκείνης που προβλέπει η εκάστοτε νομοθεσία για την οποία είναι γνωστόν το όριο για «το νόμιμο και το ηθικό».

Μα εδώ φτάσαμε στο σημείο ενός απειλούμενου πλανητικού αφανισμού, αν λάβουμε σοβαρά υπόψη τους κινδύνους μιας βιολογικής καταστροφής, μιας πυρηνικής έκρηξης, μιας (επερχόμενης) υπερθέρμανσης.

Αλλά είμαστε σε διακοπές, ας αφήσουμε στην άκρη τις θεωρητικές αναλύσεις φόβου να εξαυλωθούν στο πλέριο μπλε της θάλασσας και του ουρανού, στο αναζωογονητικό αεράκι, ας αφήσουμε ελεύθερο τον εαυτό μας ώστε να συναντηθούμε με τη φύση, να νοιώσουμε στους πόρους του σώματός μας αυτή την ανεπανάληπτη εμπειρία, όπως αυτή έχει αποτυπωθεί σε τόσα και τόσα έργα τέχνης, σε τόσες αναπαραστάσεις νέων, φυσικών και συναισθηματικών εμπειριών.

Γιατί τί άλλο θα ‘πρεπε να είναι οι διακοπές, παρά ένας τρόπος να δούμε τα πράγματα από άλλη σκοπιά, μια διαφορετική εμπειρία, κάτι που μπορούμε να ζήσουμε, αν τολμήσουμε κάποτε να ξεφύγουμε έστω και μια φορά από τα τετριμμένα..

Θα μπορέσει άραγε εκείνος να κάνει ένα βήμα παραπάνω; Τώρα είναι η ευκαιρία, αφού βρίσκεται σε μετάβαση, σε κάποια άλλη πιθανή κατάσταση.

Έτσι έρχεται στο νου του μια ανεκπλήρωτη επιθυμία του από παλιά, να επανέλθει σε πρωτογενή μορφή ζωής, απομονωμένος σε μια απόμερη γωνιά, ζώντας με απλά πράγματα, μια καλύβα, μια βάρκα, μόνο με το ψάρεμα ή το μποστάνι, μακριά από ανταγωνισμούς, ωφελιμιστικές σχέσεις, υπερ μιας αυθεντικής, γνήσιας ζωής ξαναβρίσκοντας τον εαυτό του.

Ένας Ροβινσόνας Κρούσος στην εποχή της Ψηφιακής Τεχνολογίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης! Ναι, έστω και αυτό!

Μήπως όμως οι συνθήκες αυτές της τεχνολογικής εξέλιξης, είναι τελικά εκείνες που υπονομεύουν το σχέδιό του, αφού κάποια τρέχουσα τεχνολογία μπορεί εύκολα να ανιχνεύει την οποιαδήποτε στιγμή, οπουδήποτε και αν βρεθεί, η οποία μάλιστα θα εγγράφεται σε μια πλατφόρμα ανοικτού λογισμικού σε δημόσια θέα, αφού ως γνωστόν δεν υπάρχει πλέον ιδιωτική ζωή αλλά μόνο ιδιωτική έκθεση σε κάμερες δημόσιας θέασης για τον έλεγχο και μόνο.

Ένας άλλος τρόπος που σκέφτηκε για την υπέρβαση, είναι να συνεχίσει το ταξίδι, αντί να αποβιβαστεί στο νησί προορισμού. Θα έχει την ευκαιρία να περιπλανηθεί από νησί σε νησί, στο ζωτικό χώρο του Αιγαίου που από ό,τι λέγεται διαδραματίζεται ένα παιχνίδι εθνικής ύπαρξης, αλλά συγχρόνως και μια πρόκληση για μια θάλασσα ειρηνικής συνύπαρξης, σεβασμού των διεθνών αρχών δικαίου κτλ

Θα ‘θελε να ζήσει την εμπειρία αυτή, έξω από την ασφάλεια της οικιακής ζωής, επιβιώνοντας με τα βασικά υλικά μέσα που αντλεί κατευθείαν από την συμβίωση με το φυσικό περιβάλλον..

Σαν ένας μετανάστης εσωτερικού για τον οποίο κανένα ναυαγοσωστικό δεν θα ενδιαφερθεί, καμμιά Frontex δεν θα συνδράμει, καμμιά λιμενική υπηρεσία δεν θα προστρέξει.

Δεν πειράζει, ας είναι και έτσι, αυτό επιθυμεί, ώστε να μπορεί να δραπετεύσει, να διαφύγει της προσοχής, πράγμα εξαιρετικά αμφίβολο στις σημερινές συνθήκες, με τόση υπερ-συγκέντρωση πολεμικού-κατασκοπευτικού υλικού σε μια ισορροπία τρόμου-αργεί να γίνει το κακό;

Έτσι κι άλλως, ψάχνει να βρει ένα νόημα, να επανα-ανακαλύψει τις κρυμμένες ταυτότητες των πραγμάτων σαν τις αναζητήσεις στα road movie του Βέντερς ή του Τζάρμους που πάντα τον δελέαζαν, αλλά τώρα από διαφορετικές διαδρομές, μέσα από τη διεισδυτική θαλάσσια ή βουνήσια στοχαστικότητα ενός Σεφέρη, την κατάδυση στην συναισθηματική ύπαρξη ενός Ελύτη μέχρι τη γήινη-σωματική αισθαντικότητα ενός Εμπειρίκου (σταματάμε εδώ προτού η υποκειμενικότητα πατήσει στα αγκάθια κάποιας έγκυρης λογοτεχνικής κριτικής).

Δεν μπορεί να υποτιμηθούν οι δυσκολίες της περιπλάνησής του, αλλά όποιες και αν είναι αυτές, ας επιχειρήσει επιτέλους κάτι διαφορετικό, ας βρει τους κατάλληλους τρόπους να το πραγματοποιήσει ή να το εκφράσει.

Κάνοντας ένα βήμα πιο πέρα, από την αγωνιώδη αναφώνηση στο Σεφέρη,

«Μα τί γυρεύουν οι ψυχές μας ταξιδεύοντας..».

Και να που έφτασε η ώρα της κρίσης, καθώς το πλοίο ελλιμενίζεται. «Παρακαλούνται οι κ.κ. επιβάτες να εξέλθουν, όσοι δεν συνεχίζουν».

Ρίχνει μια τελευταία ματιά στο φορητό, στην οθόνη με τους πολλαπλούς κόσμους, στους οποίους φαίνεται να περιπλανάται όλη αυτή την ώρα, μιας και η τεχνολογία έχει φτάσει στις λεγόμενες metaverse εκδοχές της πραγματικότητας. Με ό,τι αυτό μπορεί να σημαίνει για τις συνέπειες στην ανθρώπινη συνθήκη, που πρέπει κάποτε να ληφθούν υπόψη και να απαντηθούν.

Το ερώτημα συνίσταται στο εξής:

Αν το πρόσωπο της ιστορίας μας μπορεί να κινείται σε πολλές και διαφορετικές εκδοχές διακοπών, καθεμιά εκ των οποίων χρειάζεται διαφορετικές ταυτότητες, τότε ποια θα είναι τελικά η αληθινή του ύπαρξη μέσα σε τόσες διαφορετικές «πραγματικότητες»;

Αλλά το ίδιο πρόβλημα δεν αντιμετωπίζει και ο αφηγητής αυτής της ιστορίας, αφού και ο ίδιος εμπλέκεται στην πολλαπλότητα των κόσμων του κεντρικού ήρωα της αφήγησής μας;

Και εν τέλει όλοι εμείς που αυτή τη στιγμή μιλάμε, ανταλλάσσοντας απόψεις μέσα από το διαδίκτυο, ποια ταυτότητα υπηρετούμε, αν όχι μια εικονική για όλες τις υποθέσεις και μια εντελώς προσωπική-φυσική παρακολούθημα στα διαδραματιζόμενα; Άραγε που μας οδηγεί η εναλλαγή ταυτοτήτων ύπαρξης, κάτι για το οποίο μας έχει προειδοποιήσει προ πολλού (με δραματική έκβαση) ο Αντονιόνι στο περίφημο «Επάγγελμα Ρεπόρτερ»

Μήπως, χωρίς να το έχουμε καταλάβει, έχουμε πέσει στα δίκτυα των εικονικών «άβαταρ» (αναφορά στην ομώνυμη ταινία του Κάμερον) και τώρα αναζητούμε την ταυτότητά μας, καθώς  και το ποιος  μπορεί να βρίσκεται πίσω και να καθοδηγεί παρόμοιες εξελίξεις;

Δεν διαφεύγει της προσοχής, ότι ανάλογα πειράματα «εικονικών οντοτήτων», συντελούνται κατά παραγγελία από οικονομικούς κολοσσούς  που έχουν σαν διακηρυγμένη στόχευσή τους την «αύξηση της αποδοτικότητας-αποτελεσματικότητας της εργατικής δύναμης». Πέρα από το ταυτοτικό ζήτημα, επανέρχεται αναπόφευκτα το παμπάλαιο εκείνο ερώτημα για τη διάκριση πλούτου-φτώχειας: Ποιος επωφελείται.

Όπως καταλαβαίνει κανείς, το πρόσωπο της ιστορίας μας είναι μπερδεμένο σε όλα αυτά και θα ‘θελε οι αρμόδιοι να μπορέσουν να τα ξεδιαλύνουν πριν αποβούν μοιραία..

Από τα μεγάφωνα η τελευταία αναγγελία αποβίβασης. Αναποφάσιστος ακόμα. Στέλνει μήνυμα σε άγνωστο παραλήπτη..

«Έφτασα, όλα εντάξει;»

Η άλλη απόκριση: «Καύσωνας και μελτέμια, δεν ξέρουμε μέχρι που θα φτάσει. Ας το τολμήσουμε».

Σφυρίζουν οι σειρήνες, οι άγκυρες έτοιμες για τον απόπλου. Και αυτός, μόλις που πρόφτασε  να κάνει το ύστατο βήμα στην προκυμαία, πριν κλείσουν οι μπουκαπόρτες πίσω του.

Ύστερα εξαφανίστηκε μέσα στο πλήθος των ταξιδιωτών και από τότε χάθηκαν τα ίχνη του, δεν τον είδε κανείς από τότε (εννοείται σαν φυσική παρουσία, ενώ ως προς τις άλλες υπάρξεις του..)