Περιμένοντας τον Γκοντό στην μοιρασμένη Λευκωσία. Πως οι νέοι καλλιτέχνες της Κύπρου δίνουν τις απαντήσεις που οι πολιτικοί αδυνατούν

Της Κωνσταντίας Σωτηρίου //

 

«Πέντε χρόνια ήθελα να κάνω αυτό το έργο», μου λέει ο σκηνοθέτης  Κώστας Συλβέστρος.

«Ήθελα πάνω από πέντε χρόνια να κάνω αυτή τη δουλειά , την μοιράστηκα με ανθρώπους , οργανισμούς και φεστιβάλ και ευτυχώς βρέθηκε στα κατάλληλα χέρια : στο θέατρο αντίλογος». Και είμαι χαρούμενος και συγκινημένος για αυτό».

Βρισκόμαστε στο Σπίτι της Συνεργασίας , ένα ιδιαίτερο χώρο που λειτουργεί εδώ και εννέα χρόνια στην νεκρή ζώνη, ανάμεσα στα δύο οδοφράγματα του Λήδρα Πάλας στην Λευκωσία, το οποίο ο σκηνοθέτης έχει επιλέξει ως χώρο για τις πρόβες αλλά και της παρουσίασης του έργου του. Σε ένα τόπο με βαρύνουσα σημασία, όχι μόνο επειδή κουβαλά ακόμα τα σημάδια του πολέμου του 74 αλλά επειδή αποτελεί no-man’sland, βρίσκεται στο μέσο της νεκρής ζώνης και χωρίζει την πόλη στα δυο. «Το μέρος αντιπροσωπεύει για μένα το σημείο μηδέν», μου τονίζει ο Κώστας, οδηγώντας με στην ταράτσα του κτιρίου όπου θα γίνει το έργο. «Είναι ένας χώρος όπου σταμάτησε ο χρόνος, οι άνθρωποι φρόντισαν να βάλουν συρματοπλέγματα και να τον χωρίσουν, αλλά η φύση συνεχίζει το έργο της, συνεχίζει να υπάρχει και να δημιουργεί, όπως και σε ένα σημείο του έργου όπου το δέντρο βγάζει φύλλα και ανθίζει». Μου δείχνει τον χώρο συγκινημένος. Γύρω από την ταράτσα του κτιρίου εκτείνεται η μοιρασμένη Λευκωσία, τα τείχη της πόλης που ανήκουν στον έλεγχο της μίας ή της άλλης πλευράς, η τάφρος, τα παλιά αρχοντικά σπίτια της παραδοσιακής συνοικίας της Βικτώριας, το πάλαι ποτέ ένδοξο ξενοδοχείο του Λήδρα Πάλας στο οποίο πλέον εδρεύουν οι στρατιώτες των Ηνωμένων Εθνών και τις σημαίες που βρίσκονται αναπόφευκτα στο οπτικό μας πεδίο. Η θέα μιας σημαίας ήταν αυτή που πυροδότησε άλλωστε την ιδέα για να δημιουργήσει ο Κώστας Συλβέστρος αυτή την παράσταση. «Μετά τις σπουδές μου στην Αθήνα μετακόμισα στη Λευκωσία. Από το μπαλκόνι του σπιτιού μου κοίταζα συνέχεια την σημαία που βρισκόταν στα κατεχόμενα στον Πενταδάκτυλο. Εκείνες τις μέρες άρχισα να σκέφτομαι διάφορα, τί είναι ο άνθρωπος κι αν απέναντι από το δικό μου σπίτι βρισκόταν κάποιος άλλος, και έβλεπε το ίδιο και έκανε την ίδια σκέψη με μένα. Σκέφτηκα αμέσως πως μπορούσα να το χρησιμοποιήσω αυτό και να μιλήσω για δύο ανθρώπους, για τις επιλογές που δεν είναι δικές μας, για αυτούς που δεν φταίνε και για αυτούς που περιμένουν. Και για τον ίδιο τον τόπο που είναι σε αναμονή».

Ο Μπέκετ σε Κυπριακή διάλεκτο στα Ελληνικά και στα Τούρκικα της Κύπρου

Didi: Μπορούμε να χωρίσουμε τζαιτωρά,  αν νομίζεις πως εν΄νάνκαλλύτερα.

Gogo: Artıkdeğmez. (Εν αξίζει πιον).

Didi: Όντως. Τωράπκιον εν αξίζει τον κόπο

Κάπως έτσι ο Κώστας Συλβέστροςσκέφτηκε να παρουσιάσει το «Περιμένοντας τον Γκοντό» του Μπέκετ, χρησιμοποιώντας ηθοποιούς και από τις δύο κοινότητες της Κύπρου, έναν Τουρκοκύπριο και έναν Ελληνοκύπριο. Γιατί το συγκεκριμένο έργο του Μπέκετ; «Επειδή αναφέρεται στο καθεστώς της αναμονής. Μιλά για τους ανθρώπους της γενιάς μας που γεννήθηκαν σε αυτό το καθεστώς της αναμονής, πρόσεξε, όχι της μνήμης και απλώς περιμένουν Που δεν ξέρουν τί να μην ξεχάσουν».

Ο Κώστας Συλβέστρος προχώρησε το επιχείρημα ένα βήμα παραπέρα και έκανε την διασκευή του έργου, έχοντας τους δύο ηθοποιούς να μιλούν ο ένας στην Ελληνοκυπριακή και ο άλλος στην Τουρκοκυπριακή διάλεκτο, στα Ελληνικά και στα Τουρκικά της Κύπρου. Ο κάθε ηθοποιός μιλά στη γλώσσα του και ο άλλος του απαντά  στη δική του, δημιουργώντας ωστόσο ένα απόλυτα λογικό ειρμό στην ροή και στην εξέλιξη του έργου. Η χημεία άλλωστε ανάμεσα στους δύο ηθοποιούς είναι αναμφισβήτητη. Για τον Κώστα Συλβέστρο, αλλά και για τους δύο ηθοποιούς ήταν πολύ σημαντική η παρουσίαση του έργου στις διαλέκτους που μιλούνται στο νησί, αφού αποδίδει ακριβώς την ουσία της διασκευής, της επιλογής του έργου, του χώρου και του τόπου της παράστασης. «Πιστεύω πως μπορούν να υποστηριχτούν τόσο μεγάλα κείμενα στην διάλεκτο. Πρέπει να σταματήσουμε να φοβόμαστε», ανέφερε, υποστηρίζοντας παράλληλα ότι αυτό δεν σημαίνει πως ο ίδιος έχει σταματήσει να γοητεύεται από την Ελληνική γλώσσα και την αξία της. Τονίζει ωστόσο παράλληλα ότι η χρήση και των δύο διαλέκτων είναι πολύ σημαντική και σηματοδοτεί κάτι καινούργιο. Μαζί του συμφωνούν και οι δύο εξαιρετικοί ηθοποιοί, ο ΙζέλΣεϊλανί και ο Γιώργος Κυριάκου που στελεχώνουν την παράσταση. «Επέλεξα τον Γιώργο και τον Ιζέλ διότι μοιραζόμαστε όχι μόνο πολιτικές απόψεις αλλά και την ίδια αισθητική στο θέατρο, έχουμε κοινές αντιλήψεις», αναφέρει  ο Κώστας Συλβέστρος που τονίζει πως το θέατρο είναι πολιτική πράξη και αυτό με το οποίο καταπιάνονται αυτές τις μέρες είναι μια πράξη πολιτική. «Δεν θα μπορούσε διαφορετικά», καταλήγει,  λίγο πριν δώσει τον λόγο στους δύο ηθοποιούς της παράστασης. «Δεν δίνεται πλαγίως η πολιτική πράξη», τονίζει και αναφέρεται ξανά στον τόπο, στον χώρο και στην γλώσσα που θα γίνει η παράσταση και στην σημασία που όλα αυτά κουβαλούν.

«Με την παράσταση δημιουργούμε τη λύση»

«Δέχτηκα να συμμετέχω σε αυτή την παράσταση επειδή είμαι επαγγελματίας ηθοποιός και δέχτηκα αυτή την υπέροχη πρόταση από ανθρώπους που εκτιμώ», μου απαντά ο Γιώργος Κυριάκου όταν τον ρωτώ για ποιο λόγο συμμετέχει σε αυτό το έργο και τονίζει πως δεν θα υπήρχε άλλος λόγος, εκτός από πολιτικούς λόγους, για να μην συμμετέχει κάποιος \ Ο ΙζέλΣεϊλανί από την πλευρά του συμφωνεί και τονίζει πως η πολιτική εμπλέκεται πολύ στα κυπριακά πράγματα, αλλά δεν διστάζει να αναφέρει ότι δεν θα μπορούσε να πει όχι σε ένα τέτοιο έργο και σε ένα τέτοιο διανοούμενο και ικανό σκηνοθέτη, όπως είναι ο Κώστας Συλβέστρος που είναι υπέρ της ειρήνης. «Είναι η κατάλληλη στιγμή, ο κατάλληλος χώρος και ο κατάλληλος σκηνοθέτης», λέει. Τονίζοντας πόσο κατάλληλη είναι η δεδομένη στιγμή, αναφέρει πως υπάρχει ανάμεσα στους Κύπριους η κληρονομιά του τραύματος του προβλήματος και η ανάγκη για επίλυση του. «Αυτή η συνεργασία όμως αποτελεί λύση. Δεν καθόμαστε άπραγοι περιμένοντας την λύση, κάνουμε ένα βήμα προς αυτή την κατεύθυνση, ένα βήμα προς την ειρήνη», σημειώνει εμφαντικά. Ο Γιώργος συμφωνεί και αναφέρει με τη σειρά του πως έκαναν συζητήσεις ατέλειωτες ώρες με τον Ιζέλ για χιλιάδες θέματα και έθεσαν ο ένας στον άλλο ερωτήσεις για όλα όσα είναι ή δεν είναι πολιτικώς ή συναισθηματικώς ορθά. «Η λύση», σημειώνει ο Γιώργος Κυριάκου, «μπορεί να έρθει από κάτω προς τα πάνω, μέσα από τους ανθρώπους το θέατρο το ποδόσφαιρο. Είτε από το κεφάλαιο και τον καπιταλισμό είτε από τους ανθρώπους», σημειώνει. «Αυτό το έργο, αυτή η προσπάθεια, μας κάνει να θέτουμε τις ερωτήσεις που χρειάζεται να τεθούν και να απαντηθούν. Κι αυτός είναι ο κατάλληλος χώρος, η κατάλληλη στιγμή να γίνει. Αυτό σημαίνει να κάνεις τη δουλειά σου». Ο Ιζέλ έρχεται να συμπληρώσει ότι αυτό είναι σημαντικό και αυτό σημαίνει να κάνεις τέχνη και συμφωνεί με τον Γιώργο ότι το έργο του Μπέκετ δίνει την δυνατότητα στον θεατή να δει τα πράγματα από μία διαφορετική οπτική όσον αφορά την Κύπρο και το τραύμα που όλοι οι Κύπριοι κουβαλούνε.

Ο τρόπος που συμφωνούν και αλληλοσυμπληρώνουν οι δύο ηθοποιοί τις σκέψεις και τις φράσεις τους είναι τόσο εκπληκτικός, όσο και η φυσική τους ομοιότητα και ο σκηνοθέτης της παράστασης συμφωνεί μαζί μου όταν το επισημαίνω και προσθέτει ότι διορθώνουν ακόμα και τις ατάκες ο ένας του άλλου όταν χρειαστεί, παρά το γεγονός ότι ο ένας στο έργο μιλά στην Τουρκοκυπριακή και ο άλλος στην Ελληνοκυπριακής διάλεκτο. Αυτό μας φέρνει αναπόφευκτα στην χρήση της γλώσσας και  ο Γιώργος και ο Ιζέλ δηλώνουν ενθουσιασμένοι με την χρήση των διαλέκτων και τονίζουν την σημασία της. «Σημαίνει πολλά για μένα, ως Τουρκοκύπριο αλλά και για τους ανθρώπους της κοινότητας μου να συμμετέχω σε αυτό το έργο και να μιλώ στην διάλεκτο. Οι παππούδες μας 50 χρόνια, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι ήταν φίλοι έπαιζαν μαζί τάβλι και μιλούσε ο καθένας τη δική του γλώσσα και συνεννοούνταν μια χαρά», τονίζει και αναφέρει πως ο ίδιος είναι ένας Τουρκόφωνος Κύπριος, γεγονός που βρίσκει απόλυτα σύμφωνο τον Γιώργο που δηλώνει Ελληνόφωνος Κύπριος και τονίζει την ανάγκη όλες οι κοινότητες της Κύπρου, Αρμένιοι Μαρωνίτες, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι να έχουν ένα κοινό γλωσσικό κώδικα επικοινωνίας  αφού τους ενώνει όλους το γεγονός ότι είναι Κύπριοι. «Είναι σημαντικό να αγκαλιάσουμε την ταυτότητα μας και να αντιμετωπίσουμε όλα όσα έγιναν, να αναγνωρίσουμε τα λάθη μας και να μην τα κρύβουμε κάτω από το χαλί», λέει ο Γιώργος ενώ Ιζέλ τονίζει την ανάγκη της συνεργασίας και οι δύο ελπίζουν πως αυτή θα είναι η αρχή πολλών άλλων παρόμοιων δραστηριοτήτων. Το θέατρο, άλλωστε στην Κύπρο, ανέκαθεν αποτέλεσε έναν από τους σημαντικούς τομείς συνεργασίας ανάμεσα στις δύο κοινότητες της Κύπρου, με τις σπουδαίες πρωτοβουλίες που είχαν λάβει το (Ελληνοκυπριακό) Σατιρικό Θέατρο και το (Τουρκοκυπριακό) Δημοτικό Θέατρο Λευκωσίας σε πολύ σκοτεινούς καιρούς, κυρίως την δεκαετία του 1990 και κάτω από την βαριά σκιά της κυριαρχίας Ντενκτάς .

«Εμείς όμως παίρνουμε τα πράγματα ακόμα παραπέρα, βλέπουμε τα πράγματα υπό άλλο πρίσμα», σημειώνει ο Ιζέλγια να προσθέσει στον συλλογισμό ο Γιώργος: «Είμαστε πολίτες του κόσμου. Βλέπουμε τα πράγματα και μέσα από άλλα πρίσματα, πιο καλλιτεχνικά, μέσα από ένα άλλο αφήγημα».

«Θα αλλάξουν τα πράγματα με αυτή την παράσταση;» ρωτώ τον Ιζέλ; «Πρέπει να αλλάξουν», μου απαντά, «δεν έχουμε άλλη επιλογή παρά να αλλάξουν». «Κάποτε ελπίζω αν έρθει η μέρα που δεν θα αποτελεί νέο το γεγονός ότι ένας Ελληνοκύπριος και ένας Τουρκοκύπριος παίζουν μαζί. Ότι δεν μας επικρίνουν ή επευφημούν για αυτό αλλά για την καλλιτεχνική αξία της παράστασης», σημειώνει ο Γιώργος. Και οι δυο πιστεύουν και ελπίζουν πως αυτή η εποχή δεν είναι μακριά. Για την ώρα βάζουν το δικό τους λιθαράκι και κάνουν μαζί, όπως σημειώνουν ξανά, ένα βήμα προς την ειρήνη, προς την λύση, προς την επούλωση αυτού του τραύματος που ονομάζεται Κύπρος. Και το κάνουν συνειδητά και με αποφασιστικότητα. «Χωρίς να περιμένουμε άλλο», καταλήγει ο Κώστας. «Περιμένοντας τον Γκοντό», είναι άλλωστε ένας τρόπος να σταματήσεις να περιμένεις στην Κύπρο.

 

Περιμένοντας τον Γκοντό / Gotod ‘yubeklerken

Πρεμιέρα 5 Μαΐου 2021, ώρα 20:00. Παραστάσεις κάθε Τετάρτη, Παρασκευή και Σάββατο στο Σπίτι της Συνεργασίας στη νεκρή ζώνη στην Λευκωσία.  Για την παράσταση ζητήθηκε και δόθηκε άδεια από τα Ηνωμένα Έθνη.