Fractal

Στο εργαστήρι του συγγραφέα | ✔ Αλέξης Σταμάτης: «Ως γνωστόν η τέχνη, όπως και η ζωή, δουλεύει μυστηριωδώς»

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

 

 

Ο Αλέξης Σταμάτης υποστηρίζει «ότι η γραφή είναι από μόνη της μια τελετουργία». Ωστόσο «ένα βιβλίο δεν είναι ένα σπίτι με τέσσερις τοίχους και μια οροφή. Είναι ένα κινούμενο σύννεφο, που ταξιδεύει από το ένα μέρος στο άλλο». Κατά συνέπεια «η τέχνη, όπως και η ζωή, δουλεύει μυστηριωδώς».

Και στη καινούργια στήλη του Liberal, με τα μυστικά και τα μυστήρια της γραφής των συγγραφέων, αποκαλύπτει όλα τα θαυμαστά: για τους «Χαμαιλέοντες» που τον συνάντησαν στο νοσοκομείο με αλλόκοτο τρόπο, για τις προσωπικές του συγγραφικές εμμονές, για τον Όλιβερ Τουίστ, τους μυθιστορηματικούς ήρωες και τους συγγραφείς που αγαπά από παιδί, για εκείνο το «παρακολούθησέ με…» με το οποίο έφτασε ως εκείνον το τελευταίο του βιβλίο.

Ο Αλέξης Σταμάτης στο εργαστήρι της συγγραφής του Liberal θα μας αποκαλύψει τα μυστικά του.

 

 

 

-Υπάρχει τελετουργία γραφής [συγκεκριμένος χώρος, χρόνος, συνήθειες] ή παντού μπορείτε να γράψετε εσείς;

Πιστεύω ότι η γραφή είναι από μόνη της μία τελετουργία. Είναι δηλαδή ένα σύνολο κινήσεων και πράξεων που από τη μία διαθέτουν συμβολικό νόημα, διαφέροντας έτσι από τις καθημερινές κινήσεις και από την άλλη θεμελιώνει αυτή τη διαφορά μέσα από την ίδια της την επιτέλεση. Το πολύ ενδιαφέρον σε αυτή την περίπτωση από αυτή την τελετουργία προκύπτει και ένα απολύτως συγκεκριμένο αποτέλεσμα, το κείμενο (το βιβλίο). Δε νομίζω ότι τελετουργία αυτή καθαυτή θα πρέπει να εγκιβωτίζεται μέσα σε μία άλλη, μια «εξωτερική» τελετουργία, δηλαδή μία φετιχιστικού τύπου διαδικασία που θα περιλαμβάνει ατμόσφαιρες, ωράρια και ψυχαναγκασμούς. Μπορώ να γράψω οποιαδήποτε ώρα σε οποιαδήποτε μέρος και υπό οποιαδήποτε συνθήκη.

 

-Για να ξεκινήσετε μια ιστορία, χρειάζεστε πλάνο, να ξέρετε και την αρχή και το τέλος της, ή αρκούν μια εικόνα ή η αρχική φράση;

Εδώ και πολύ καιρό το μόνο που μου είναι απαραίτητο είναι ο δραστικός σπινθήρας. Από κει και πέρα υπάρχει ένα εσωτερικό πεδίο το οποίο είναι έτοιμο να παραδοθεί στις φλόγες αρκεί αυτός ακριβώς ο σπινθήρας να ανάψει τη σωστή ώρα, στο σωστό τόπο. Ένα βιβλίο δεν είναι ένα σπίτι με τέσσερις τοίχους και μια οροφή. Είναι ένα κινούμενο σύννεφο, που ταξιδεύει από το ένα μέρος στο άλλο. Κάθε φορά που αρχίζει κάτι, ένα κείμενο, νιώθω ότι αρχίζω από την αρχή. Ωστόσο είναι λογικό να κουβαλάω τις προσωπικές μου μνήμες, τις εμμονές μου και όλα τα σχετικά. Η ιδέα, το πλάνο, μπορεί να είναι κάτι απλό, όπως στα «Αθώα Πλάσματα», το τελευταίο μου βιβλίο. Στην επεξεργασία μπαίνω σε έναν άλλο κόσμο, τον οποίο κάποια στιγμή εγκαταλείπω. Μετά το βιβλίο ανήκει στους αναγνώστες. Διαβάζετε ένα βιβλίο. Τελειώνετε την ανάγνωση γεμάτοι ερωτήματα, συγγραφέας δεν υπάρχει όμως για να παράσχει τις οποιεσδήποτε απαντήσεις. Ο συγγραφέας είναι απών. Το μόνο χειροπιαστό πράγμα που έχετε από αυτόν είναι η δουλειά του, το κείμενο. Οποιοδήποτε συμπέρασμα επιθυμείτε, θα πρέπει να το αντλήσετε μόνοι σας από αυτό.

 

 

-Ποιο βιβλίο σας γράφτηκε με πιο παράξενο και αλλόκοτο τρόπο;

Νομίζω πως αυτό συνέβη με το βιβλίο μου «Χαμαιλέοντες». Είναι ένα βιβλίο που γράφτηκε στην αρχή της κρίσης (2012-2013) και αφορούσε την ίδια την κρίση. Κάτι τέτοιο απαιτεί πρισματικό βλέμμα, απόσχιση ενώ ταυτόχρονα ζεις την εμπειρία, βαθιά εξόρυξη στο παρελθόν και καλειδοσκοπική προβολή στο μέλλον. Η συγκυρία γραφής για μένα ήταν εξαιρετικά ιδιαίτερη μια και περνούσα μια περιπέτεια υγείας που είχε ευτυχώς αίσια εξέλιξη. Είχα, ωστόσο, ως  side effect ενός φάρμακο που έπαιρνα, της κορτιζόνης, μία σημαντική αλλαγή στο βιολογικό μου ρολόι. Επί μήνες ξυπνούσα, εν πλήρη διαυγεία, στις τέσσερις το πρωί. Το 80% του βιβλίου γράφτηκε 4 και 8 το πρωί. Γεγονός, που σε συνδυασμό με το περιβάλλον γραφής, που ήταν συνήθως ένα νοσοκομείο, το έκανε εξαιρετικά ελκυστικό ως εμπειρία. Σε ανάλογες περιπτώσεις θα περίμενε κανείς από το συγγραφέα να γράψει κάτι σχετικό με το θέμα που τον απασχολεί εκείνο τον καιρό, το φλέγον θέμα της υγείας του. Ωστόσο προέκυψε μία αφήγηση εντελώς κόντρα με αυτό, ένα είδος με το οποίο δεν είχα να ασχοληθεί ποτέ ως τότε: το ιστορικό μυθιστόρημα. Ως γνωστόν η τέχνη, όπως και η ζωή, δουλεύει μυστηριωδώς.

 

-Υπάρχουν συγγραφικές εμμονές; Θέματα στα οποία επανέρχεστε, τεχνικές που χρησιμοποιείτε και ξαναχρησιμοποιείτε, γρίφους κι αινίγματα που προσπαθείτε μια ζωή γράφοντας να επιλύσετε;

Προφανώς θα υπάρχουν αλλά είναι κάτι το οποίο δεν επιδιώκω συνειδητά. Κριτικοί που έχουν ασχοληθεί με βιβλία μου έχουν επισημάνει κάποιες εμμονές και πιθανότατα έχουν δίκιο. Για μένα είναι όμως πάντα είναι σα να ξεκινάω απ’ την αρχή. Ένα ημερολόγιο είναι η γραφή, κάθε μέρα και μια κενή σελίδα. Ο στόχος είναι να τη γεμίζεις με κάτι ουσιαστικό γιατι είναι η σελίδα της ζωής σου.  Υπάρχουν ξέρετε διάφορα τσιτάτα, κλασικοί τρόποι με τους οποίους απαντούν οι συγγραφείς σε τέτοιου είδους ερωτήματα. Ότι «γράφω το ίδιο βιβλίο», ότι «το βιβλίο ήρθε και με διάλεξε» και διάφορα τέτοια μεγαλεπήβολα. Προσπαθώ απλά να είμαι αληθινός και να ακολουθώ το ένστικτό μου. Το ένστικτό μου είναι μυθοπλαστικό. Ο μύθος είναι πολύ πιο ενδιαφέρων, πολύ πιο αληθινός από την Ιστορία. Η Ιστορία συγγενεύει με τη δημοσιογραφία, που όπως όλοι ξέρουμε είναι ερμηνεία της πραγματικότητας, η οποία εξαρτάται από πολλούς παράγοντες.

 

 

– Τι πρέπει να έχει μια ιστορία για να γίνει ιστορία σας;

Ο Μπόρχες έλεγε πως υπάρχουν μόνο τέσσερις ιστορίες για να πει κανείς: Μια ερωτική ιστορία ανάμεσα σε δύο ανθρώπους, μια ερωτική ιστορία ανάμεσα σε τρεις ανθρώπους, μια ιστορία που να αφορά τη μάχη για εξουσία και μια ταξιδιωτική ιστορία. Τείνω να συμφωνήσω.

 

– Ένας ήρωας ή μια ηρωίδα για να γίνει ήρωάς σας ή ηρωίδα σας;

Να αναβλύσει μέσα από τη συνάντηση μας. Ένας ήρωας που θα επιζήσει από κάτι και θα πει την ιστορία του, μια ιστορία την οποία κανένας από όσους έχουν εμπλακεί σε αυτή δεν μπορεί να διηγηθεί με αυτόν τον μοναδικό τρόπο.

 

– Ποιος ήρωας ή ποια ηρωίδα σας έφτασαν ως εσάς με τον πιο αλλόκοτο τρόπο;

Ίσως ένας από τους πιο ιδιαιτέρους χαρακτήρες είναι ο Στέφανος ο ήρωας του τελευταίου μου βιβλίου «Αθώα πλάσματα». Ο Στέφανος είναι ο πρωτοπρόσωπος αφηγητής του βιβλίου και ο  αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής του. Ως αφηγητής όμως δεν είναι παντογνώστης. Είναι σίγουρα ένας έξυπνος άνθρωπος ο οποίος ωστόσο έχει προσπαθήσει επίμονα να απωθήσει τα συναισθήματά του ώστε να αντέξει τα τραύματα ενός άγριου παρελθόντος. Ένας μοναχικός ιδιωτικός ερευνητής, που επιστρέφει στην πόλη, φέροντας το τραυματικό του παρελθόν. Εκεί, θα δεχτεί μια παράξενη επίσκεψη. Η Μαριάννα, μια επίδοξη πελάτης, του ζητά να την παρακολουθήσει. Αρχικά της αρνείται. Αλλά χωρίς σχεδόν να το  καταλάβει, ακολουθεί τα ίχνη της και πέφτει επάνω σε ένα περίεργο ζευγάρι. Από εκεί και πέρα τα πράγματα αποκτούν μια άλλη μορφή. Τα υφέρποντα δίπολα Καλό -Κακό, Εγκληματίας -Άγιος, Έρωτας – Θάνατος οξύνονται και αρχίζει μια περιπέτεια που εμπλέκει όλους τους ήρωες σε έναν τρελό χορό. Τους ήρωες, που είναι άνθρωποι ικανοί για το καλύτερο, αλλά και το χειρότερο. Ο τίτλος «Αθώα πλάσματα» είναι αλληγορικός, ειρωνικός και μαζί κυριολεκτικός. Βάσει της τρέχουσας κοινά αποδεκτής ηθικής, κανένα από τα πλάσματα του βιβλίου δεν είναι αθώο. Ωστόσο, δεν υπάρχει ψυχή χωρίς σκοτεινές κρύπτες, χωρίς ενστικτώδεις ορμές, χωρίς αποσιωπημένες, ανίερες επιθυμίες. Το θέμα είναι, εάν αυτά τα στοιχεία θα βγουν ή όχι στην επιφάνεια. Κι ο Στέφανος πάλεψε με αυτό το ζήτημα σε όλο το διάστημα της συγγραφής του βιβλίου.

 

-Το πρώτο βιβλίο που διαβάσατε και σας εντυπωσίασε;

Ο «Όλιβερ Τουίστ» του Καρόλου Ντίκενς. Ήμουν πάρα πολύ μικρός και ταυτίστηκα απόλυτα με τον ήρωα. Όχι, δεν ήμουν ορφανός, αλλά αισθανόμουν έτσι.

 

 

– Υπάρχει βιβλίο που μπορείτε να πείτε ότι σας άλλαξε τη ζωή ή βιβλίο στο οποίο συχνά επιστρέφετε;

Τα βιβλία μου άλλαξαν τη ζωή. Δεν μπορώ να επιλέξω ένα. Τα βιβλία είναι η προέκταση του κόσμου, αλλά και πιο αληθινά κι από την ίδια την πραγματικότητα. Αυτό το «αχανές άλλο» υπάρχει καθημερινά στη ζωή μου. Σαν τον Οβρλίξ, έπεσε στη χύτρα με το μαγικό ζωμό από μικρός. Έτσι λοιπόν δεν επιστρέφω ποτέ, γιατί υπάρχουν πάντοτε εκεί.

 

-Αγαπημένοι σας συγγραφείς και ποιητές;

Δυστυχώς ή ευτυχώς δεν έχω κάποιον συγκεκριμένο πεζογράφο ή ποιητή όποιος να είναι ο αγαπημένος. Ως αναγνώστης δεν μονογαμικός. Έχω την ευτυχία να μου αρέσουν πάρα πολλοί συγγραφείς, να μην είμαι δηλαδή φαν ενός συγκεκριμένου δημιουργού, είτε Έλληνα, είτε ξένου. Διαβάζω όλα τα λογοτεχνικά είδη και θαυμάζω αναρίθμητους συγγραφείς. Έτσι οι επιρροές μου ανοίγονται σε μία μεγάλη βεντάλια.

 

– Κατά την διαδικασία της συγγραφής, ακούτε μουσική, έχετε ανάγκη από απόλυτη σιωπή, διαβάζετε άλλα βιβλία ή ποιητές, καταφεύγετε σε εικαστικά έργα;

Κάνω όλα τα παραπάνω. Η συγγραφή είναι συναισθητική εμπειρία.

 

 

– Να αναφερθούμε σε εκείνο που γράφετε σήμερα;

Αυτό τον καιρό κυκλοφορεί το μυθιστόρημά μου «Αθώα πλάσματα». Το βιβλίο σε πρώτο επίπεδο είναι ένα νουάρ αφήγημα. Ωστόσο, ο αναγνώστης μπορεί να αποκαλύψει πολλά διαφορετικά πράγματα, εάν θελήσει να εξορύξει τα επιφαινόμενα.

H ιδέα, προέκυψε από τη φράση «Παρακολούθησέ με…», κάτι που προτείνει μια μεσήλικη γυναίκα στον κεντρικό ήρωα που προανέφερα τον Στέφανο, ο οποίος είναι ιδιωτικός ερευνητής. Έτσι αρχίζει μια περιπέτεια η οποία εν τω βάθη της σημαίνει, πως εξερευνώντας τον άλλο, εξερευνάς τον εαυτό σου. Έτσι δημιουργείται, ελπίζω, μια ταύτιση του αναγνώστη με τον κεντρικό ήρωα, ο οποίος τον ταξιδεύει σε απρόβλεπτα μονοπάτια ως το απρόσμενο τέλος.

Αυτό τον καιρό γράφω κάτι νέο, αλλά νομίζω πως είναι νωρίς να μιλήσω γι’ αυτό.

 

 

 

Δημοσιεύθηκε στο Liberal

 

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top