ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ – Συνέντευξη με την Αργυρώ Μαντόγλου
Επιμέλεια- Συνεντεύξεις: Πέρσα Κουμούτση //
Πώς ορίζεται το μετάφρασμα από τους ίδιους τους μεταφραστές; Πότε πετυχαίνει και πότε αποτυγχάνει να μεταφέρει αυτούσιο το έργο ενός συγγραφέα, τη φιλοσοφία του, τα υπόγεια όσο και φανερά μηνύματα του; Και πόσο δύσκολο είναι να αναμετρηθεί κανείς με το έργο ενός δημιουργού που έχει ξεπεράσει τα στενά σύνορα του τόπου του; Στα αλήθεια, τι απαιτείται από τον μεταφραστή, ώστε να είναι σε θέση να μεταφέρει επιτυχώς στη γλώσσα του ένα κείμενο χωρίς να προδώσει το πρωτότυπο έργο; Αλλά κυρίως, σε ποιο βαθμό ο μεταφραστής μετέχει ουσιωδώς σε αυτό;
Στο πλαίσιο του αφιερώματος που ετοιμάσαμε, ρωτήσαμε καταξιωμένους μεταφραστές και είχαν τη ευγενική καλοσύνη να μας καταθέσουν τις απόψεις τους. Στο σημερινό τεύχος δημοσιεύουμε τις απόψεις της διακεκριμένης συγγραφέως και μεταφράστριας Αργυρώς Μαντόγλου. Την ευχαριστούμε θερμά.
Αργυρώ Μαντόγλου: «Νομίζω πως είναι θέμα γλώσσας. Όταν το οπλοστάσιο του μεταφραστή δεν είναι ανάλογο του κειμένου, αναπόφευκτα δυσχεραίνει και “φτωχαίνει” την απόδοσή του».
-Πώς ορίζετε το μετάφρασμα;
Εξαρτάται από το βιβλίο. Όταν πρόκειται για κλασικό έργο, είναι, πέρα από όλα τα άλλα και μια απόπειρα ερμηνείας του. Το ίδιο ισχύει και για τα πιο απαιτητικά βιβλία, αυτό φυσικά δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να διατηρηθούν οι αμφισημίες και τα πιο “σκοτεινά” σημεία του.
-Άραγε οι μεταφραστές ενδίδουν ποτέ στον πειρασμό να υποκύψουν σε μια «υπερερμηνεία», σε μια δηλαδή εξεζητημένη απόδοση του αρχικού κειμένου, όταν νιώθουν πώς αυτό αποκλίνει από τα δική τους πρότυπα/ αισθητική/φιλοσοφία;
Προσπαθώ να αποφεύγω την όποια “υπερερμηνεία”, δηλαδή πάντα κρατάω την απαραίτητη απόσταση από το κείμενο. Μέλημά μου είναι να το υπηρετώ και όχι να το προσαρμόζω στις δικές μου εμμονές.
– Πότε το μετάφρασμα φτωχαίνει/ μειώνει το έργο και πότε το αναδεικνύει;
Νομίζω πως είναι θέμα γλώσσας. Όταν το οπλοστάσιο του μεταφραστή δεν είναι ανάλογο του κειμένου, αναπόφευκτα δυσχεραίνει και “φτωχαίνει” την απόδοσή του.
-Πώς θα περιγράφατε τη σχέση συγγραφέα-μεταφραστή;
Αδελφική. Ο μεταφραστής θέλει να προβάλλει και να στηρίξει με κάθε τρόπο το πρωτότυπο έργο, αλλά αυτό δεν τον καθιστά επ’ ουδενί τυφλό στις τυχόν ευκολίες, παραλείψεις και στις λανθασμένες επιλογές του συγγραφέα.
-Είστε υπέρ της πιστής μετάφρασης ή της απόδοσης ενός κειμένου; Ποια η διαφορά;
Είμαι υπέρ της όσο το δυνατόν πιστής απόδοσης. Μερικές φορές αυτό είναι αδύνατον, οπότε οφείλω να λειτουργήσω “δημιουργικά”, δηλαδή να επινοήσω τη φράση ή τη λέξη εκείνη που πλησιάζει περισσότερο το πνεύμα του έργου.
-Είναι εύκολο να συμμεριστεί ο μεταφραστής το πνεύμα, τη φιλοσοφία του δημιουργού, όταν απέχει πολύ από τη κουλτούρα του; Όταν δεν αντιλαμβάνεται επαρκώς το ‘πνευματικό , πολιτισμικό ‘περιβάλλον’ μέσα στο οποίο δημιουργείται το πρωτότυπο έργο;
Αυτή είναι η μεγαλύτερη μεταφραστική δυσκολία, η απόδοση του περιβάλλοντος και της ατμόσφαιρας, ειδικά όταν αυτή απέχει πολύ, είτε χρονικά, είτε γεωγραφικά και πολιτισμικά από το περιβάλλον του μεταφραστή. Σε αυτή την περίπτωση απαιτείται μια προεργασία: μελέτη της εποχής, των συνθηκών, της Ιστορίας, ίσως και άλλων έργων που αναφέρονται στην ίδια περίοδο. Σας ευχαριστώ
Η Αργυρώ Μαντόγλου σπούδασε Αγγλική Λογοτεχνία, Φιλοσοφία (BA), μεταπτυχιακές σπουδές στην Κριτική Θεωρία στο University of North London. Έχει εκδώσει ποιήματα και πεζά και ασχολείται συστηματικά με τη μετάφραση. Κείμενά της και κριτικά σημειώματα έχουν δημοσιευθεί σε λογοτεχνικά περιοδικά και εφημερίδες. Υπήρξε τακτικός συνεργάτης του ένθετου “Βιβλιοθήκη” της “Ελευθεροτυπίας” από το 1999, έχει, επίσης, δημοσιεύσει επισταμένως κριτικές και θεωρητικά άρθρα για θέματα λογοτεχνίας στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο. Έχει επίσης μεταφράσει έργα των Τζορτζ Έλιοτ, Βιρτζίνια Γουλφ, Χένρι Τζέιμς, Άντζελα Κάρτερ, Τζιν Ρις, Τζανέτ Γουίντερσον, Τζόις Κάρολ Οουτς, Άλι Ζμιθ, Ζέιντι Σμιθ, Πίτερ Κάρεϊ και άλλα σπουδαία ονόματα της σύγχρονης αγγλόφωνης πεζογραφίας. Έχει διδάξει δημιουργική γραφή στο ΕΚΕΒΙ (2010-11) και από το 2006 συντονίζει μια λέσχη ανάγνωσης στο “Πολυχώρο Μεταίχμιο” με τίτλο “Γυναικείες Συγγραφείς του 20ού αιώνα”. Είναι μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων, διατέλεσε μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου τα έτη 2007-2009 και μέλος της Επιτροπής για τα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης (2002-2006) και (2011-2012).
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Ο θάνατος και οι αναμνήσεις
Γράφει ο Φίλιππος Φιλίππου // Ζώης Μπενάρδος: “Νέκυια –Της μνήμης και της σιωπής” Εκδόσεις Δρόμων, 2019, σελ. 40 Ο Ζώης Μπενάρδος (γεννήθηκε στην Ολυμπία), είναι ποιητής, το πρώτο του ποιητικό βιβλίο, το Σπίθες οργής και φωτιάς, εκδόθηκε το
Περισσότερα -
Η Ιστορία μέσα από τα μάτια ενός μπάτλερ
Γράφει ο Διονύσης Μαρίνος // «Ένας πύργος στη Γερμανία, Ζιγκμαρίνγκεν» του Πιέρ Ασουλίν, Εκδ. Πόλις, σελ. 315 Πριν από περίπου δύο χρόνια, ένα λογοτεχνικός «παρίας», ο Ερίκ Ζεμούρ, εξέδωσε ένα βιβλίο το οποίο «καρφώθηκε» αυτομάτως στη λίστα των
Περισσότερα -
15 πράγματα που δεν γνωρίζουμε για την ιστορία της Κίνας:
Γράφει η Λεύκη Σαραντινού // 1.Οι Κινέζοι εξέτρεφαν μεταξοσκώληκες πιθανότατα ήδη από τη νεολιθική εποχή! Αυτό καθιστά τη χώρα ως την πρώτη παγκοσμίως όπου εκτρέφονταν μεταξοσκώληκες. Η πρώτη δυναστεία τους, οι Σανγκ, που χρονολογείται γύρω στον
Περισσότερα -
Ποίημα: “Δομήνικος Θεοτοκόπουλος –El Greco”
Του Ανδρέα Γ. Λίτου // * Ψάχνοντας τις κρυφές ιερές εικόνες, αυτές που από μικρός είχες μέσα σου, βρέθηκες από τον Χάνδακα στα δρομάκια της αυστηρής Ισπανίας. Υπερπηδώντας τις δυσκολίες της Βενετιάς και τις αντιξοότητες της Ρώμης ,
Περισσότερα -
Διήγημα: «Ο καθρέφτης»
Του Πέτρου Μπράιλα // * Ένα πράγμα πάντα απολάμβανε περισσότερο από το να θαυμάζει τον εαυτό της στους καθρέφτες και εκείνο ήταν να βλέπει τον θαυμασμό για εκείνη στα μάτια των άλλων. Έκανε ό,τι μπορούσε για
Περισσότερα -
Διήγημα: “Ο … Νιόνιος και τα δέντρα”
Του Νίκου Τσούλια // Είχαμε στριμωχτεί στη γωνία του ενός δωματίου της μικρής μας χαμοκέλας, εγώ και οι δύο μεγαλύτερες αδελφές μου. Κοντά στη μαλάθα. Δεν πήγαινε πιο πέρα. Στην άλλη άκρη στο μικρό παράθυρο φαινόταν μια
Περισσότερα -
Ένα ποίημα του Τσαρλς Μπουκόβσκι – “Νιρβάνα”
Απόδοση: Άκης Καρατζογιάννης // * Ήτανε νέος, μα δεν είχε και πολλές ελπίδες, είχε παρατήσει πια κάθε σκοπό. Τώρα βρισκόταν σ’ ένα λεωφορείο που διέσχιζε τη Βόρεια Καρολίνα. Κάπου πήγαινε. Άρχισε να χιονίζει, και το λεωφορείο έκανε στάση
Περισσότερα