Fractal
Home / ΣΙΝΕΜΑ / Μαρίνα Βαλιέρι, η μικρή ανιψιά του Καβάφη
20/06/2014, 4:14 μμ

Μαρίνα Βαλιέρι, η μικρή ανιψιά του Καβάφη

της Πέρσας Κουμούτση //

 

valieri2Παλαιότερα υπερασπιζόμουν σθεναρά την άποψη ότι οι κοινωνικές και ιστορικές συνθήκες παίζουν καταλυτικότατο ρόλο στη διαμόρφωση των επιλογών, της πορείας της ζωής μας γενικότερα και ότι η δύναμη του ανθρώπου δεν μπορεί να υπερβεί εκείνη των περιστάσεων, γιατί αυτές τον καθοδηγούν και τον κατευθύνουν, επηρεάζοντας τους «δρόμους» του.

Ειδικότερα η γυναίκα υπήρξε το μεγαλύτερο θύμα των περιστάσεων των εκάστοτε κοινωνικοπολιτικών αλλαγών, καθώς ως οντότητα, ως φορέας ιδεών και συναισθημάτων, ως άτομο που μάχεται στη ζωή υπήρξε πάντα πιο ευάλωτη, ενώ ακόμα και οι προσωπικές της επιλογές καθορίζονταν από τις νόρμες της εποχής της. Πριν από μερικά χρόνια μάλιστα, έτυχε να κάνω μια έρευνα για τη γυναίκα και τη λογοτεχνία στην Ελλάδα, από τις αρχές του αιώνα ως το τέλος του και διαπίστωσα ότι η γυναίκα ως δημιουργός, αλλά και ως ηρωίδα στη λογοτεχνία δεν σταμάτησε να παλεύει για τα αυτονόητα, κυρίως για το αυτεξούσιό της, την ελευθερία της που οι συνθήκες, κυρίως οι κοινωνικές, την εμπόδιζαν και ύψωναν απροσπέλαστους τοίχους. Βλέποντας όμως την ταινία αυτή, η προσωπικότητα της ηρωίδας ανέτρεψε την αντίληψη μου για τα πράγματα.

Ναι, χρειάστηκε μόλις μια ταινία 70 λεπτών και μια εκ βαθέων εξομολόγηση / αφήγηση της ηρωίδας Μαρίνα Βαλιέρι, για να αφυπνιστώ, να θυμηθώ ότι παρά τις δυσκολίες των καιρών- συχνά αξεπέραστες για τους πολλούς- υπάρχουν άνθρωποι που επιβάλλουν τους δικούς τους κανόνες και υπερπηδούν τα εμπόδια με «χάρη» και «αποφασιστικότητα» χωρίς μεμψιμοιρίες, γογγυσμούς ή παράπονα. Μια τέτοια γυναίκα είναι και η Μαρίνα Βαλιέρι της ταινίας του Σίμου Κορεξενίδη.

Η ταινία του Κορεξενίδη είναι ένα πορτρέτο μιας πολύ
ενδιαφέρουσας γυναίκας, μιας μαχήτριας της ζωής, αλλά και μια γλαφυρή αναπαράσταση μιας ολόκληρης εποχής, αφού η ηρωίδα του οδοιπορικού μας αφηγείται τη ζωή της από τη γέννησή της στο Παρίσι το 1932, έως σήμερα. Την ευδαίμονα μεγαλοαστική ζωή του μεσοπολέμου και τα ταξίδια της ιδίας και της οικογένειά της στην ξέγνοιαστη ακόμα Ευρώπη, παρέα με πρίγκιπες και αριστοκράτες και έπειτα την κατάρρευση του «ονείρου» την απομυθοποίηση, όταν η πείνα και οι κακουχίες του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου κτυπούν την πόρτα και της δικής της οικογένειας.

Η στερημένη πια ζωή της στη Γαλλία την συνεγείρει σε μια πραγματικότητα που μέχρι τότε της ήταν ανοίκεια, εντελώς ξένη.

Με νηφαλιότητα θαυμαστή και με μια ενάργεια που ταιριάζει σε ένα νέο άνθρωπο, όχι σε μια 80χρόνη γυναίκα- η κυρία Βαλιέρη προχωρά στην αφήγηση σταθερά, αποστασιοποιημένα, παρότι είναι στιγμές που δεν μπορεί να κρύψει τη συγκίνησή της. Μας αφηγείται τα γεγονότα ένα- ένα, με τη χρονική τους σειρά: την επιστροφή στην Αίγυπτο, το θάνατο του πατέρα, την απόγνωση, της θλίψη της απώλειας, τη γνωριμία της με τον Νάσερ, τη δήμευση της περιουσίας της, τον εξοστρακισμό της, όπως αναφέρει η ίδια και την περιπλάνηση της σε διάφορους τόπους και τέλος την κατάληξή της στον κόλπο της Γέρας, στα τέλη της δεκαετίας του ’50.

Θα έλεγα μάλιστα ότι στη διάρκεια της θέασης της ταινίας, αλλά ιδίως προς το τέλος της, ένιωσα πως αυτό το ταξίδι ζωής που έβλεπα, το οδοιπορικό της «μικρής» ανιψιάς του Καβάφη, ήταν μια αναπαράσταση, μια οπτική μεταφορά του ποιήματος Ιθάκη του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή. Ένα ταξίδι μακρύ και ταραχώδες, γεμάτο περιπέτειες και εμπειρίες ζωής, που ο προορισμός του δεν ήταν ο βασικός σκοπός.

Παραλλήλισα μάλιστα την προτροπή του μεγάλου ποιητή στο ποίημα του προς τον αναγνώστη του με την παραίνεση, την προτροπή της ανιψιάς- παρότι όχι τόσο άμεση, όπως και στο ποίημα, ούτε ξεκάθαρα διατυπωμένη: ότι παρά τις αντιξοότητες, η ζωή διαθέτει ακαταμάχητη γοητεία και ο άνθρωπος καταξιώνεται μόνο όταν πετύχει τους στόχους του που συνοψίζονται στο να αποκτήσει συναρπαστικές εμπειρίες και πλούσιες γνώσεις στο ταξίδι της ζωής του.

Κι ακριβώς, λόγω της έμμεσης αυτής παρότρυνσης και μέσα από τα γεγονότα και τη συγκλονιστική έκφρασή της αφηγήτριας, ενώ τα εξιστορεί, ο θεατής αισθάνεται, όπως ακριβώς και στο ποίημα, ότι το μήνυμα που δίνει η αφηγήτρια είναι αισιόδοξο και κατ’ αυτόν τον τρόπο η κυρία Βαλιέρι πετυχαίνει τον σκοπό της. Κι όπως ο ταξιδιώτης του ποιήματος του Καβάφη ξεκινά προς την Ιθάκη του παλεύοντας με τους ‘προσωπικούς’ του δαίμονες, έτσι και η δική μας ταξιδιώτισσα ξεκινά από μια αφετηρία στην οποία δεν καταλήγει ποτέ, φτάνει, όμως, σε μια άλλη Ιθάκη, με μια άλλη ενδιαφέρουσα συνέχεια και στη λύτρωση της μέσα από την τέχνη της.

Στο ταξίδι της λοιπόν, προς την Ιθάκη της: το νησί της Μυτιλήνης, όπου ζει τα τελευταία χρόνια, η κυρία Βαλιέρι δεν συναντά μυθικά τέρατα, και Κύκλωπες όπως ο ταξιδιώτης της οδύσσειας του μεγάλου ποιητή, συναντά όμως αμέτρητα εμπόδια, κυρίως, όμως, το φάσμα του πολέμου, την συνεχή μετοίκηση σε διαφορετικά μέρη της γης, την ακατάπαυστη αναζήτηση μιας πατρίδας, τη φτώχεια και τη στέρηση που υπήρξαν το ίδιο ανυπέρβλητα. Κι όμως η κυρία Βαλιέρι με δύναμη θαυμαστή καταφέρνει να τα ξεπεράσει, να προσαρμοστεί στις νέες συνθήκες και να τις υπερβεί πετυχαίνοντας μάλιστα να αντιπαρατεθεί με ένα ολόκληρο κώδικα αξιών, την ηθικής μιας αυστηρά συντηρητικής κοινωνίας που την απαξίωνε. Κι αν ο ταξιδιώτης του ποιήματος Ιθάκη προσφέρει στο πνεύμα του, όπως και στο σώμα του, συγκινήσεις υψηλής ποιότητας, το ίδιο και η κυρία Βαλιέρι στο προσωπικό της ταξίδι, φρόντισε, παρά τις αντιξοότητες και την απόλυτη ένδεια να καλύψει τις πνευματικές της ανάγκες και να κρατήσει τη σκέψη και την κρίση της διαυγή, καθαρή και ανεπηρέαστη από τις συνθήκες.

Κατά την αφήγηση της Μαρίνας Βαλιέρι στο ντοκιμαντέρ γίνεται αναφορά στην προσωπική ζωή του Κ. Π. Καβάφη και την περίεργη σχέση που διατηρούσε με τον Αλέκο Σεγκόπουλο, για τον οποίο πολλοί μελετητές υποστηρίζουν ότι υπήρξε εραστής του ποιητή. Παραπέμποντας στα ημερολόγια της μητέρας της, η Μαρίνα Βαλιέρι δίνει μία άλλη εκδοχή: υποστηρίζει, βάσει μίας σειράς στοιχείων, ότι ο Σεγκόπουλος ήταν γιος του Καβάφη. Ποια ήταν τελικά η αλήθεια; «το μυστικό τους θα μείνει στον τάφο τους». καταλήγει η ίδια.

Η ζωή της ηρωίδας της ταινίας κατά ένα περίεργο τρόπο, και παρότι ελάχιστα αναφέρεται σε αυτόν, ρίχνει περισσότερο φως στη ζωή του μεγάλου ποιητή. Είναι όμως η ίδια ένα θαυμαστό παράδειγμα, δύναμης επιμονής και θάρρους.

Από τα ποιήματα της Μαρίνας Βαλιέρι/

ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Ονειρεύτηκα καράβια χρυσά
ο θησαυρός μου έρχεται σε μένα.
Ταξίδια ονειρεύτηκα
πάνω απ’ το πέλαγος το θαυμαστό.

Ονειρεύτηκα τόπους μακρινούς
μα τώρα το στόχο μου αντικρίζω:
οι ασημένιοι, ολιγόφυλλοι ελαιώνες
αυτός είναι ο τόπος για μένα!

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top