Fractal
Home / ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ / Sapere aude: Για την Έκθεση «Δάντης, Η φαντασία των εικόνων»
14/09/2021, 11:10 μμ

Sapere aude: Για την Έκθεση «Δάντης, Η φαντασία των εικόνων»

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μούσσας //

 

 

Δεν είναι η πρώτη φορά που το Ιταλικό Μορφωτικό Ινστιτούτο Αθηνών διοργανώνει έκθεση εικαστικών έργων εμπνευσμένων από τη Θεία Κωμωδία. Πριν από 42 χρόνια, τον Νοέμβριο του 1979, έλαβε χώρα στην Εθνική Πινακοθήκη έκθεση με 152 έργα, φιλοτεχνημένα από 50 Ιταλούς καλλιτέχνες, ενώ η εναρκτήρια ομιλία του Mons. GiovanniFallani έγινε στην κατάμεστη από κόσμο έδρα του Ινστιτούτου. Κυκλοφορήθηκετότεσχετικόςπλούσιοςκατάλογος (Cinquanta artisti italiani illustrano la Divina Commedia. Disegni danteschi delle collezioni del Museo Nazionale di Ravenna, Pinacoteca Nazionale, Atene, novembre-dicembre 1979). Ανάμεσα στους ζωγράφους που έργα τους εκτέθηκαν τότε, είναι και οι Carlo Carrà, Leonardo Cremonini, Giorgio de Chirico, Emilio Greco, Renato Guttuso, Carlo Levi.

 

 

Όμως και πρόσφατα, πριν από το καλοκαίρι, στους φιλόξενους χώρους του Ινστιτούτου, στα πλαίσιατης έκθεσης Δάντης ο υπερσύγχρονος / Dante ipermoderno, εκτέθηκαν εικαστικά έργα της τελευταίας τριακονταετίας πέντεζωγράφων (Tom Phillips, Monika Beisner, Paolo Barbieri, Emiliano Ponzi, Mimmo Paladino). Και πάλι κυκλοφορήθηκε καλαίσθητος κατάλογος (Δάντης ο υπερσύγχρονος. Ο Δάντης εικονογραφημένος στον κόσμο 1983-2021 /Danteipermoderno. Illustrazionidanteschenelmondo 1983-2021, FondazioneMemofonte – S.P.E.S., 2021) που, με τα περιλαμβανόμενα έργα, αποδεικνύει τις γόνιμες διαχρονικές επιδράσεις που άσκησε το κορυφαίο ποιητικό έργο και έξω από τα γεωγραφικά όρια της Ιταλίας. Παράλληλα, στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου (μέσω του YouTube) προβάλλεται, ήδη από την Άνοιξη, ένα τριμερές βίντεο, με τίτλο Ο Δάντης και το μεγάλο ταξίδι / Danteeilgrandeviaggio, που περιλαμβάνει απαγγελίες διαφόρων ασμάτων, ποικιλμένες με συναφές εικαστικό υλικό και συνοδευμένες από υποβλητική μουσική υπόκρουση. Την φροντίδα είχε η ETbooks. Από τον ίδιο εκδοτικό οίκο κυκλοφορήθηκε, πάλι με πρωτοβουλία του Ινστιτούτου, το εικονογραφημένο τευχίδιοΑπό το σκοτεινό δάσος στον Παράδεισο: ένα ταξίδι στη “Θεία Κωμωδία” του Δάντη, το οποίο συνοδεύεται από σχετικό audioCD (τώρα η ETbooks εξέδωσε και τα πρακτικά του διεθνούς συνεδρίου “DanteelaGrecia”).

Το πόσο τυχερό είναι το αθηναϊκό κοινό που έχει στη διάθεσή του όλο αυτό το εικαστικό υλικό που σχολιάζει με τον τρόπο του τη Θεία Κωμωδία, γίνεται εμφανές αρκεί να αναλογισθούμε ότι ο Δούκας του Ουρμπίνο FedericodaMontefeltro, προκειμένου να έχει την ίδια ευχέρεια πρόσληψης του δαντικού έργου μέσω εικόνων, χρειάσθηκε να πληρώσει περισσότερα από 300 δουκάτα. Συγκεκριμένα, το 1478, συνέλαβε την ιδέα να κοσμηθεί με 120 μινιατούρες χειρόγραφος κώδικας που θα περιλάμβανε το δαντικό έργο (UrbinateLatino 365 της Βατικανής Βιβλιοθήκης). Δυστυχώς δεν πρόλαβε να χαρεί ολοκληρωμένο τον κώδικα ο ίδιος, αλλά ο διάδοχός του, ο FrancescoMariadellaRovere.

Σήμερα το Ινστιτούτο ανοίγει τις πόρτες του σε μια άκρως ενδιαφέρουσα έκθεση, αφού οι μισοί καλλιτέχνες που μετέχουν είναι Έλληνες (και οι άλλοι μισοί Ιταλοί). Έτσι οι επισκέπτες θα έχουν τη δυνατότητα, για πρώτη φορά, να δουν τις πρόσφατες επιδράσεις που άσκησε ο Δάντης σε ζωγράφους της χώρας μας (ενώ για αντίστοιχες επιδράσεις στη Νεοελληνική Λογοτεχνία πρόσφατα κυκλοφορήθηκε από τις εκδόσεις ETbooks το βιβλίο μου Στα ίχνη του Δάντη / SulleormediDante). Τα εικαστικά έργα που φιλοξενούνται στις αίθουσες του Ινστιτούτου αποτελούν πολύτιμο ταξιδιωτικό οδηγό, καθώς κατευθύνουν τα βήματα των επισκεπτών στα ίχνη του Δάντη.

Ο Δάντης, με την ένθεη φαντασία του και τις εκπληκτικές σε δυναμισμό και λυρισμό τερτσίνες του, κατόρθωσε να σχεδιάσει σαν αρχιτέκτονας και να κτίσει σαν δημιουργός ολόκληρο τον Άλλο Κόσμο, πείθοντας τους συγκαιρινούς του αναγνώστες, του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, για την αυθεντικότητα των όσων εξιστορούσε. Τους προσέφερε μια πρόγευση για τον προσδοκώμενο μεταθανάτιο τόπο κατοικίας τους. Αργότερα, οι αναγνώστες της εποχής του Διαφωτισμού αντιμετώπισαν μάλλον πιο ορθολογικά τα δαντικά μηνύματα, ενώ οι διακατεχόμενοι από τα νάματα του ρομαντισμού λάτρεις της Θείας Κωμωδίας, την προσελάμβαναν ως αποκύημα ονειροφαντασίας, υποβοηθούμενοι και από τις εξαίσιες εικόνες του GustaveDoré. Ο σημερινός αναγνώστης διαβάζει τα τρίστιχα, γνωρίζοντας εξαρχής ότι δεν εκφράζουν πραγματικές ταξιδιωτικές αναμνήσεις του Δάντη, αλλά αποτελούν μια εκτενή, αριστουργηματική, καθηλωτική ποιητική “fictionstory”. Και αυτό ακριβώς αποδεικνύει τη μεγαλοσύνη του πνεύματός του, αφού δεν καταγράφει όσα μεταφυσικά πράγματα είδε (πώς εξάλλου να τα είχε δει ζωντανός!), αλλά όσα αναρίθμητα φαντάστηκε και πλαστούργησε ο νους του, συναρθρωμένα σοφά μεταξύ τους. Θα λέγαμε ότι ο δαντικός Άλλος Κόσμος είναι τρόπον τινά απείκασμα του επίγειου (αντιστρέφοντας την πλατωνική θεωρία που θέλει τον Κόσμο μας να είναι απείκασμα του επέκεινα). Αποτελεί μάλλον μια αλληγορική επέκταση του δάσους της αμαρτίας. Αποτελεί αποδοχή και ταυτόχρονα αναίρεση της ύπαρξης των τριών θηρίων του δάσους που η ασθενέστερη ή ισχυρότερη παρουσία τους καθορίζει, κατά περίπτωση, την ανθρώπινη ταυτότητα. Η ροπή των ανθρώπων για την αμαρτία είναι που συμβολίζεται από αυτά τα θηρία, τα πανταχού και πάντοτε παρόντα. Παρών όμως είναι πάντοτε και ο Δάντης, ακόμη και επτακόσια χρόνια μετά την επίγεια απουσία του, και μας προσκαλεί να διαβάσουμε για μια ακόμη φορά το αριστούργημά του, εφαρμόζοντας το πιραντελλικό «Così è (sevipare)». Ας επωφεληθούμε προσώρας από τον ταξιδιωτικό οδηγό που έχουμε μπροστά μας.

Γεράσιμος Ζώρας

Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών

Socio onorario della Società Dantesca Italiana

 

 

Εγκαίνια 5/10

Διάρκεια 30/9-29/10

 

Καλλιτέχνες:

Δημήτρης Αναστασίου

Αντώνης Γιακουμάκης

Κρίστη Γρηγορίου

Ειρήνη Ηλιοπούλου

Βασίλης Καβουρίδης

Δημήτρης Καρατζάς

Μιχαήλ Τσακουντής

Ελευθερία Στόικου

Γιώργος Χούντας

Enea Guzja

 

 

Elisa Bertaglia

Alessandro Casetti

Marco Goi

Gabriele Grones

Sergio Fiorentino

Enrico Ingenito

Massimo Lagrotteria

Mennato Tedesco

Giorgio Tentolini

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top